Samenvatting
Orthopedagogische methoden en
interventies
2de bachelor orthopedagogie
, INHOUDSOPGAVE
Hoofdstuk 1: Introductie.........................................................................................4
1. De cyclus van het orthopedagogisch handelen.....................................................4
2. De implementatie van een methodiek.................................................................5
Hoofdstuk 2: Preventie............................................................................................6
1. Ontstaansgeschiedenis.....................................................................................6
2. Definitie van preventie.....................................................................................6
3. De preventiecyclus...........................................................................................8
4. Preventiemodellen...........................................................................................9
5. Wat is goede preventie?..................................................................................12
6. Preventief handelen van de begeleider..............................................................13
Hoofdstuk 3: Gentle teaching.................................................................................14
1. Inleiding.......................................................................................................14
2. John McGee...................................................................................................14
3. Inspiratiebronnen voor gentle teaching.............................................................14
4. Gentle teaching is een methodiek… met methodische aspecten............................15
5. Gentle teaching is een grondhouding................................................................15
6. Gentle teaching = tegenovergestelde aan een gedragsmatige benadering.............16
7. Uitgangspunten gentle teaching.......................................................................17
8. Relationele bouwstenen van gentle teaching......................................................17
9. Vier pijlers in gentle teaching..........................................................................19
10. Relationeel krediet en relationeel mandaat......................................................22
11. Tools binnen gentle teaching..........................................................................22
Hoofdstuk 4: Arbeidszorg......................................................................................25
1. Recht op arbeid.............................................................................................25
2. Wat houdt arbeidszorg in?...............................................................................25
3. Arbeidszorg en sociale economie......................................................................27
4. De basisprincipes van arbeidszorg....................................................................28
5. Voor wie is arbeidszorg bedoeld?.....................................................................29
6. Arbeidszorg in verschillende sectoren...............................................................29
7. Vormen van arbeidszorg.................................................................................30
8. Individuele taken en begeleid werk..................................................................32
9. Management.................................................................................................35
Hoofdstuk 5: Speelse methodieken.........................................................................36
1. Nut van het werken met speelse methodieken...................................................36
2. Voorwaarden bij het werken met speelse methodieken over moeilijke onderwerpen
.......................................................................................................................37
2
, 3. Werken met metaforen...................................................................................37
4. Categorieën speelse methodieken....................................................................38
5. Speelse methodieken......................................................................................41
Hoofdstuk 6: Psychodynamisch ontwikkelings-model van Došen.................................43
1. Inleiding.......................................................................................................43
2. Uitgangsprincipes...........................................................................................43
3. Ontstaan van emotionele problemen en psychische stoornissen...........................45
4. Fasen van de emotionele ontwikkeling en persoonlijkheidsstructuren....................46
5. Emotionele ontwikkelingsfasen........................................................................47
6. De SEO-R2 schaal...........................................................................................54
7. Besluit behandeling........................................................................................54
8. Kritische noot................................................................................................55
9. Samenvatting................................................................................................55
Hoofdstuk 7: De Theorie van Ervaringsordeningen (TEO)...........................................57
1. Inleiding.......................................................................................................57
2. De vier wijzen van ervaringsordening...............................................................58
3. De orthopedagogische relevantie van de methodiek...........................................59
4. De ordeningswijzen: toelichting met voorbeelden...............................................60
5. De profielschets.............................................................................................62
Hoofdstuk 8: Omgaan met agressie........................................................................63
1. Wat is agressie?.............................................................................................63
2. Preventie van agressie....................................................................................71
3. Omgaan met agressie.....................................................................................76
3. Casussen......................................................................................................79
Hoofdstuk 9: LSCI - Life Space Crisis Intervention....................................................79
1. Inleiding.......................................................................................................79
2. Wat is LSCI?..................................................................................................80
3. Historiek.......................................................................................................80
4. Doelgroep.....................................................................................................81
5. Visie van LSCI op conflicten.............................................................................81
6. Doelstellingen van LSCI..................................................................................82
7. Effect op lange termijn....................................................................................82
8. Wie/wanneer/waar.........................................................................................82
9. Uitgangspunten van de methodiek...................................................................83
10. De conflictcyclus..........................................................................................84
11. Crisis..........................................................................................................85
11. Emotionele eerste hulp..................................................................................87
3
, 12. Zes-fasenmodel van LSCI..............................................................................88
13. Patronen van zelfvernietigend gedrag.............................................................92
14. LSCI vaardigheden.......................................................................................97
15. Valkuilen bij LSCI.........................................................................................97
Hoofdstuk 10: Inclusie..........................................................................................98
1. Horen zij wel thuis in onze samenleving?..........................................................98
2. Community building.......................................................................................99
3. Kwartiermaken............................................................................................100
4. Buurtvervlechting.........................................................................................101
5. Slaagkansen................................................................................................103
Hoofdstuk 11: Emotionele ontwikkeling in verbinding..............................................104
1. Inleiding......................................................................................................104
2. Basisthema’s (behoeften) emotionele ontwikkeling van de cliënt........................104
3. Innerlijke dialoog.........................................................................................107
4. Happy end...................................................................................................112
Hoofdstuk 1: Introductie
1. De cyclus van het
orthopedagogisch
handelen
Beginsituatie: cliënt leren kennen
4
,Doelenfase: waar naartoe willen met cliënt
Voorbereidingsfase: gaan voorbereiden wat of hoe
Uitvoeringsfase: gaan uitvoeren
Evaluatiefase: gaan evalueren en aanpassen of bijsturen
Het doel is altijd kwaliteit van leven van cliënt optimaliseren.
Ondersteuning
/ support aan
personen in
maatschappelij Kwaliteit van
k kwetsbare
leefsituaties de relatie=
basishouding
Basishouding
Methodes en
methodieken
M ethodes en
Kwaliteit van leven m ethodieken
Relatie cliënt-hulpverlener blijft belangrijk op het effect van de methodiek.
1.1 Methode-methodiek-methodisch agogisch handelen
Methode: geeft concreet aan hoe je het moet doen, dikwijls voorzien van een
stappenplan.
Methodiek: geheel van praktijkinzichten en stellingen, geeft voornamelijk een richting
aan.
Methodisch agogisch handelen: ‘professioneel handelen’
- Doelgericht: doelstellingen (intentioneel)
- Systematisch: stapsgewijs
- Planmatig: aan de hand van een plan
- Bewust: niet louter intuïtief
2. De implementatie van een methodiek
2.1 Een nieuwe methode of methodiek?
Komst en implementatie
- Via internationale universiteit of hogeschool naar Vlaanderen
- Vaak via een orthopedagoog of psycholoog die instaat voor de implementatie
- Sterker indien ‘pilootproject’ gedragen door verschillende organisaties via train de
trainer
- Soms is de tijd nog niet rijp, niet het gepaste tijdstip
- Soms wordt er verder opgewerkt door organisaties, eigen variante
2.2 Waar leren we nieuwe methodieken?
5
,VTO-Beleid van de organisatie! Belang van levenslang leren!
- Studiedagen/congressen/symposia: intern organiseren of extern volgen
(voor-en nadelen)
- Expertise delen bijv. informatiemarkt: intern of extern
- Deelnemen aan kenniscentra, netwerken en platformen
- Zelfstudie - levenslang leren
2.3 Achterliggend mens- en wereldbeeld
- Humanistisch (de mens staat centraal, holistisch) zoals gentle teaching,
ABCD, Timmers ervaringsordeningen, persoonlijke toekomstplanning, basale
stimulatie
- Psychodynamisch (onbewuste, verleden) zoals LSCI, dösen, emotionele
ontwikkeling in verbinding (De Belie)
- Systeemtheoretisch (mensen maken deel uit van systemen):
oplossingsgericht werken
- Gedragstherapeutisch (vooral gedrag en gedragsverandering) bijv. stop
4-7 programma
- Eclectisch model
2.4 Ter afweging bij de implementatie van een methodiek
- Doelgroep-relevant?; voor voor hoeveel cliënten zou het een meerwaarde
betekenen?
- Voldoende effectiviteit bewezen (evidence based practice?) of is het een ‘hype’?
Heeft de methodiek enige duurzaamheid bewezen?; hebben andere
organisaties ervaringen?
- Complementair met reeds gebruikte methodieken?
- Ga ik de methode volledig leren of laat ik mij enkel inspireren?
- Hoe kan ik zorgen voor een draagvlak?; zelfde denkkader, zelfde taal; wie van
het personeel moet erbij betrokken worden?
- Hoe gaan we de context erbij betrekken?
- Willen we investeren qua financiële middelen, accommodatie/materiaal en
personeel?
- Is dit het goede tijdstip?; welke fasen?
Hoofdstuk 2: Preventie
1. Ontstaansgeschiedenis
Preventie is opgekomen in de tweede helft van de 19 de eeuw, in de tijd van de
industrialisering en het ontstaan van grote steden.
2. Definitie van preventie
Preventie: ‘alle doelbewuste en systematische initiatieven die erop gericht zijn
om problemen te voorkomen’
Doelbewust: met een duidelijk doel
6
, Systematisch: vooraf nadenken en uitstippelen, bijv. elke keer dat je met je oma
of opa op stap gaat deze een arm geven
Gericht op voorkomen van problemen: gaan anticiperen op problemen, dit hoeven
niet enkel bestaande problemen te zijn
Gaat over zowel:
- Uitbouwen van protectieve (beschermende) factoren
- Vermijden van bedreigende factoren
Alles begint met observeren. Preventie draait voornamelijk om signalering, namelijk
voorkomen van complexere problemen, vooruit kunnen zien, werk zien liggen, problemen
zien aankomen,….
2.1 Initiatieven
Preventie is een activiteit die je bewust onderneemt. Een toevallige omstandigheid is dus
geen preventie.
Bijv. in de winter voldoende opvangplaatsen voorzien voor daklozen zodat ze niet
doodvriezen.
2.2 Systematisch
Als je een initiatief neemt, dan heb je dat niet altijd vooraf gepland. Preventie voorkomt
een probleem via een vooraf bepaalde en doordachte weg.
Bijv. kind valt van de trap en moeder steekt arm uit om te redden = NIET systematisch
maar een reflex systematisch zou zijn dat moeder een hekje plaatst zodat kind niet
zomaar op de trap kan.
2.3 Probleem
Je begint pas preventief te denken en te werken als je geconfronteerd wordt met een
probleem. Het vooropgestelde probleem hoeft niet noodzakelijk al aanwezig te zijn: het
kan ook om een dreigend probleem gaan.
Bijv. gezondheidsproblemen dicht bij een vervuilende industriële site.
2.4 Voorkomen
Is er een probleem, dan vraag je je af hoe je dat een volgende keer kunt voorkomen. Of
zie je een probleem naderen en je probeert te voorkomen dat het ook echt uit komt.
Bijv. griep-preventie
2.5 Doelbewust
Het is doelbewust als het initiatief uitdrukkelijk bedoeld is om een probleem te
voorkomen.
Bijv. traag rijden om geen ongelukken te veroorzaken.
7
, 3. De preventiecyclus
1. Analyseren over welk probleem het juist gaat dat we willen vermijden hier een
idee over hebben voor men acties kan plannen
2. Op wie/wat gaan we ons richten, welke doelen en doelgroepen
3. Als je weet op wie je u gaat richten en weet wat je precies wil bereiken, dan kan
je gaan kijken hoe verder finetunen en hoe daar werkbare facetten gaan uithalen
om verder op te concentreren
4. Als bovenstaande in orde is kan je je interventiemethode gaan bepalen
5. Hoe ga je het gaan organiseren, toepassen = organisatievorm
6. Hierna ge je het uitvoeren
7. Hier ga je de uitvoering gaan evalueren
Vb. problematiek van vallen
1. Vallen: hier iets aan doen
2. Bejaarde mensen en woonzorgcentra; doelen: in woonzorgcentra mensen bewust
maken van die problematiek en het vallen verminderen
3. Vormingsaanbod waarbij iedereen van de woonzorgcentra bij betrokken is, bewust
maken
4. Filmpje maken waarbij er wordt uitgelegd wat er allemaal bestaat rond
valpreventie, wat de gevaren zijn, wat men zelf kan doen, flyers uitdelen,…
5. Hoe gaan we het doen?; plan opstellen om het te kunnen uitvoeren
6. Effectief gaan doen wat we gepland hebben
7. Is het doel bereikt?; zijn er minder mensen gevallen?; is er grotere
bewustwording?
3.1 Analyse van het probleem
Wat zijn de oorzaken, welke sociale en culturele factoren spelen een rol bij het
voortbestaan van het probleem, welke factoren zijn beïnvloedbaar, welke ervaringen
heeft men hiermee elders op gedaan.
Vb. op een bepaald moment veel vrouwen uit een bepaalde gemeenschap in een
bepaalde standsrand miskramen, doodgeboortes en wiegendood en om iets aan dat
probleem te doen, moet men het eerst analyseren uit onderzoek verschillende factoren
een rol: neef- nichthuwelijken, slechte huisvesting,….
3.2 Doeleinden en doelgroep
8
