1) Waarnemen en interpreteren
Alle zintuigen bieden ons informatie, maar dat gaat door de filter van ons
eigen brein: we voegen dingen toe, laten dingen weg … Wat we er van
maken, kan soms een zodanige vervorming zijn van wat het was dat je
een foute interpretatie krijgt. Een goeie interpretatie is belangrijk!
Wat we zien is niet altijd hoe het is maar ook hoe wij zijn. Er zit altijd een
stukje van ons eigen in, belangrijk om te beseffen.
1.1 Het communicatieproces: de plaats van
waarneming en interpretatie
Het communicatieschema is verstoort door ruis.
1.2 Factoren die het proces van waarnemen en
interpreteren beïnvloeden: Ruis
Contextuele factoren
o Plaats (vb. negatieve herinneringen aan die plaats)
o Aanwezigheid van derden (vb. een leidinggevende)
o Tijdsdruk (vb. gehaast zijn)
o Pregnantie (= de aanwezigheid van iets of iemand waardoor de aandacht afgeleid wordt
van hetgeen dat we eigenlijk moeten observeren) (vb. een ruzie op de achtergrond)
Aandacht wordt weggezogen door iets wat je in het oog springt)
Zender
o Informatie achterhouden ( hoe minder info hoe krakkemikkiger de interpretatie)
o Weet niet precies wat hij wil of moet zeggen
o Met zichzelf bezig
o Andere taal
o Pregnantie (vb. een sterk accent)
o Non-verbale gedrag niet in overeenstemming met het verbale (vb. ‘Het gaat super!’ met
een triest gezicht)
Ontvanger
o Eigen kennis en ervaringen
o Gevoelens
o Aandacht
o Opvattingen, normen, waarden, cultuur = referentiekader
o Motivatie
o Humeur
o Lichamelijke ingesteldheid (vb. honger)
o Afweermechanismen
1.3 Interpretatiefouten
Acceptatie van onvolledige informatie (we doen het met wat we krijgen en vellen zo ons oordeel
zonder verder te vragen het van een ander standpunt bekijken)
Te snel begrijpen en reageren (we gaan ervan uit dat we de situatie begrijpen)
Generaliseren (we zien een aantal zaken en ‘ah dat zal dat zijn’, we hebben het al eens
meegemaakt)
Vooroordelen (we gaan ervanuit dat ons denkkader klopt: Nederlanders ja, dat zijn echte
gierigaards
, Stereotyperingen (we gaan te snel uit van ons eigen referentiekader, maar dat hokjesdenken is
ergens wel belangrijk om onze gedachten op orde te houden, we moeten gewoon rekening houden
dat die hokjes niet altijd kloppen)
Foutbronnen bij onze interpretaties
Halo-effect (misleid door uitstraling, vb. jongen met rasta’s en gitaar, je denkt er meteen bij dat hij
een hond heeft en in een commune woont)
Identificatie (als je je identificeert met iemand kleurt je mening sterk, positieve identificatie:
positieve eigenschappen van iemand anders zien en slechte dingen niet geloven en kritisch zijn,
negatieve identificatie: extra kritisch op alle zaken van die persoon die eigenlijk positief kunnen zijn.
Projectie (je eigen gevoelens aan iemand anders toeschrijven vb. stress)
Persoonlijke norm (eigen referentiekader als uitgangspunt nemen)
1.4 Hoe kun je waarnemings- en interpretatiefouten voorkomen?
Bewust worden dat er heel veel ruis is. -> Daarom is het belangrijk alle soorten ruis te kennen, want
hoe meer je kent op hoe meer je kan letten en voorkomen dat het je beïnvloed.
Inzet van alle zintuigen
Feedback vragen en geven (controleren of je interpretatie klopt)
1.5 Waarneming en interpretatie in de hulpverlening
In een hulpverleningssituatie zijn hulpverlener en cliënt elk om beurten zender en ontvanger. Van de SW’er
wordt verwacht dat hij onbevooroordeeld met de cliënt communiceert en vanuit professionele opvatting
goede vragen stelt en interpreteert.
Als je net een nachtshift hebt gehad of je bent gewoon moe kan je al sneller denken dat je wel weet wat de
ander bedoelt en daarop reageren. We moeten ons van dit soort ruis bewust zijn.
2) Omgaan met non-verbaal gedrag
Het grootste deel van ons gedrag is non-verbaal. Het is belangrijk anderen hun non-verbaal te kunnen
interpreteren en ons eigen non-verbaal gedrag te kennen.
2.1 Het belang van non-verbaal gedrag
70% van de informatie die we uit communicaties met anderen halen is non-verbaal. Communicatie bevindt
zich op 2 niveaus (het wat en het hoe) het wat gaat over de letterlijke inhoud, woorden die worden gezegd
en de hoe gaat over klemtonen, houding, afstand…
2.2 Functies van non-verbaal gedrag
De aanwijzingen omtrent eigenschappen, attitudes en identiteit van de gesprekspartner: je krijgt
veel betrouwbaardere informatie over een persoon vanuit non-verbale gedragingen.
Ondersteunen / reguleren van verbale communicatie: zorgt voor stimulans van een gesprek en je
snapt beter wat gezegd wordt door vb. klemtonen, wat er belangrijker is
Vervangen van verbale communicatie: wanneer je soms niet verbaal kan spreken
Onderlinge verhoudingen worden gereguleerd: kan heel subtiel aantonen welk gedrag aanvaard is,
vb. aantonen dat je iemand hebt gezien
Non-verbaal gedrag is op zichzelf duidelijk: vb. een opgestoken duim, uitgestoken middelvinger
Non-verbaal gedrag ondersteunt het verbale: vb. je vindt iets tof en krijgt een glimlach op je gezicht
Non-verbale gedrag is in tegenspraak met verbale: dat zorgt voor verwarring, ruis
2.3 Aspecten van non-verbaal gedrag
De manier waarop iemand spreekt: articulatie, spreekritme, accenten, stopwoordjes,
versprekingen, volume, dragende stemmen vs fijne stemmen, timbre, klankkleur, rustige stem,
dialecten, stotteren, zinnen inslikken, mompelen
