1
Criminologische
psychologie
College 1: Geschiedenis, mythes en casuïstiek
De relatie tussen criminologie en psychologie
Psychologie Recht
Wetenschappelijke methode (experimenten) A priori methode (logica, redeneren)
Prospectief Retrospectief
Nomothetisch (algemene principes) Idiografisch (specifieke zaak)
Rechtspsychologie vs. forensische psychologie
Criminologische psychologie kan gezien worden als een verzamelnaam van verschillende disciplines.
Rechtspsychologie Forensische psychologie
Op basis van experimentele psychologie: bijv. geheugen Op basis van klinische psychologie: bijv. psychopathie
Op basis van empirisch en veldonderzoek Op basis van empirisch en veldonderzoek
Bv. geheugen, ooggetuigenidentificatie, leugendetectie Bv. persoonlijkheid van verdachte, PTSS, recidivisme,
behandeling
Steve Titus
Onterechte veroordelingen: casus Steve Titus, hij werd geïdentificeerd tijdens een suggestieve line-up voor verkrachting
terwijl Edward Lee King de dader was.
Experimenteel onderzoek
Onafhankelijke variabele = dat wat je manipuleert
Bv. Politie die suggestie geeft of niet
Afhankelijke variabele = dat wat je meet
Bv. Prestatie op de line-up
Verschillende designs:
- Between-subjects design = verschillende groepen met verschillend verloop van onderzoek
- Within-subjects design = eenzelfde groep ondergaat exact hetzelfde onderzoek
Geschiedenis van de criminologische psychologie
Er is niet 1 duidelijke geschiedenis van deze tak van psychologie. Dit komt omdat de geschiedenis hiervan overlapt met de
geschiedenis van bijvoorbeeld de rechtspsychologie en forensische psychologie. Er is wel een (onvolledig) overzicht van
een aantal “keyplayers”.
Vaak begonnen als psychologie van de verklaringen = psychology of testimony
5e eeuw v.C. : Thucydides (= Griekse historicus): ‘Coincidence between accounts of the same occurences by different
eyewitnesses, arising sometimes from imperfect memory, sometimes from undue partiality for one side or the other’
(Levine & Tapp, 1973)
Hans Gross (= Oostenrijkse jurist): KriminalPsychologie 1889, hij ging grotendeeels over de psychologie van
ooggetuigenverklaringen.
, 2
Münsterberg (= Amerikaanse psycholoog): On the witness stand 1908, dit werd vaak gezien als het belangrijkste werk over
psychologie en recht (en de toegepaste psychologie), maar was niet omstreden: er kwam veel kritiek op. Hij schreef o.a.
dat vrouwen niet geschikt waren als juryleden.
Stern (= Duitse psycholoog): Psychologie der Aussage 1901, hij schreef over verklaringen, suggestibiliteit, geheugen,… en
introduceerde als eerste staged event (= het drama experiment / reality event). Deze experimenten werden ook
uitgevoerd door van Listzt (= Duitse criminoloog) 1902, zijn werk was experimenteel en nog steeds actueel: 'The children
(juveniles) should be questioned, if at all possible, only once, in an anxiety-free atmosphere, as soon as possible after the
experience in question, and only by a particularly apt personality'. (Stern, 1910, reprinted in Stern, 1926)
Binet (= Franse psycholoog): La suggestibilité 1900, hij werd gelinkt aan het werk van Stern. Psychologen zoals Stern waren
Joods en hadden door de oorlogen het moeilijk om verder les te geven. Toen was het lange tijd stil in het werk rond
psychologie en verklaringen. Rond 1970 – 1980 kwam er weer een toename in dit onderzoek.
Voorbeelden:
- Hans Toch (= Amerikaanse psycholoog): Legal and criminal psychology 1961
- Eysenck (= Britse psycholoog) schreef als eerste over Crime and Personality 1964/1979
- Cleckley (= Psychiater) schreef als 1 van de eerste over psychopathie 1941/1964
- Robert Hare is nu 1 van de meest beroemde onderzoekers op dit terrein.
België en Nederland spelen ook een belangrijke rol. De Belgische psycholoog Varendonck benoemde al in 1911 de gevaren
van suggestie op verklaringen van kinderen en Van Geuns verdedigde in 1914 in Amsterdam welke factoren verklaringen
kunnen aantasten (bijv. drugs).
Mythes
- Het geheugen is in staat herinneringen aan traumatische gebeurtenissen onbewust te 'blokkeren'.
- Dissociatieve amnesie wordt veroorzaakt door een overweldigende hoeveelheid stress.
- Het geheugen is als een video-opname, die gebeurtenissen nauwkeurig vastlegt zoals ze werkelijk hebben
plaatsgevonden.
- Zeer levendige herinneringen zijn eerder accuraat dan vage herinneringen.
- Dissociatief geheugenverlies is een essentiële menselijke reactie op traumatische gebeurtenissen, zoals
gevechten, misdaden, natuurrampen, verkrachting en misbruik in de kindertijd.
- Het is mogelijk dat herinneringen die voorheen geblokkeerd waren, meestal weer opduiken na herstel van
dissociatieve amnesie.
- Vroege herinneringen, vanaf het eerste levensjaar, zijn accuraat opgeslagen en opvraagbaar.
- Het geheugen wordt niet beïnvloed door suggestie.
- Mensen die lijden aan dissociatieve amnesie kunnen een of meer nieuwe identiteiten ontwikkelen.
- Het is mogelijk voor een cliënt/patiënt om onderscheid te maken tussen "ware" en "valse" herinneringen.
- Onderdrukte herinneringen aan gebeurtenissen die wel hebben plaatsgevonden, kunnen in therapie nauwkeurig
worden opgehaald.
- Hypnose kan nauwkeurig herinneringen ophalen aan gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden, maar waarvan
de cliënt/patiënt zich voordien niet bewust was.
- Mensen die lijden aan dissociatief geheugenverlies vergeten hoe ze gewone voorwerpen moeten gebruiken, zoals
vorken, computers of auto's.
- Mensen die ernstige en gewelddadige misdaden plegen, kunnen dissociatief geheugenverlies ontwikkelen voor
die gebeurtenissen.
- Mensen die lijden aan dissociatieve amnesie zijn zich niet bewust van hun amnesie.
- Mensen die lijden aan dissociatief geheugenverlies kunnen zich hun eigen verjaardag niet herinneren.
- De herinnering aan alles wat we hebben meegemaakt, wordt permanent in de hersenen opgeslagen, ook al
kunnen we er niet overal bij.
- Opgroeien in een emotioneel mishandelende omgeving leidt bij mensen tot het ontwikkelen van dissociatieve
amnesie.
, 3
- Mensen met dissociatieve amnesie herinneren zich het grootste deel van hun leven niet.
- Mensen met dissociatieve amnesie hebben meestal beperkingen in alle aspecten van het functioneren.
- Een slecht geheugen voor gebeurtenissen uit de kindertijd duidt op een traumatische jeugd.
- Therapie helpt mensen met dissociatieve amnesie om hun begraven herinneringen terug te krijgen.
- Sommige mensen hebben echte 'fotografische herinneringen'.
- Dissociatieve amnesie is een aangeboren vermogen van de hersenen om traumatische herinneringen uit het
bewustzijn te verdrijven.
- De suggestibiliteit van het geheugen is een probleem voor jonge kinderen.
- Dissociatieve amnesie kan gezien worden als een blokkeringsmechanisme.
- Dissociatief geheugenverlies is een natuurlijk verschijnsel dat door de geschiedenis heen is gedocumenteerd.
- Als iemand zich een trauma herinnert terwijl hij in hypnose is, moet het objectief gezien hebben plaatsgevonden.
- Leugenaars kunnen worden opgespoord door te letten op non-verbale signalen, zoals zweten.
- Een verklaring van een leugenaar verschilt van die van een waarheidsspreker.
- Onbewuste herinneringen aan trauma's zoals misbruik kunnen leiden tot depressieve symptomen.
- Herinneringen aan traumatische gebeurtenissen, zoals misbruik, kunnen vele jaren ontoegankelijk zijn en wachten
op herstel.
- Tijdens het praten, kijken leugenaars meer weg dan waarheidssprekers.
- Herinneringen van emoties die je voelde in je kindertijd zullen accuraat zijn.
- Herinneringen aan de emoties die je in je kindertijd voelde, veranderen niet met de tijd.
- Het is mogelijk om tijdens een gebeurtenis geen angst te voelen, maar zich jaren later verkeerd te herinneren dat
je tijdens die gebeurtenis angstig was.
DIT ZIJN GEEN MYTHES:
- Geheugen kan onnauwkeurig zijn.
- Het is mogelijk dat een individu "valse" herinneringen ontwikkelt aan niet-traumatische gebeurtenissen.
- Herinneringen aan emoties die je eerder voelde, kunnen veranderen als je beoordeling van de situatie in het
verleden verandert.
Central Park Joggers Zaak
Rond deze zaak ontstond er een serie op Netflix: ‘When they see us’. Op 19 april 1989 vond de aanranding en verkrachting
van Trisha Meili plaats in Central Park. 5 mannen hebben bekentenis onder dwang afgelegd maar zijn vrijgesproken door
DNA-bewijs. De echte dader is Matias Reyes en bekende in 2002, het DNA-bewijs bevestigde zijn schuld.
Stefan Kiszko
De aanranding en moord op Lesley Molseed vond plaats op 5 oktober 1975. De dader is mentaal labiel en bekende na een
suggestieve ondervraging. Hij kreeg 16 jaar gevangenisstraf en werd in 1992 vrijgesproken maar stierf in 1993.
College 2: Onderzoeksmethodologie (komt zeker op
examen!)
Cees B.
Hij had bekent dat hij 2 kinderen had misbruikt en 1 had vermoord door suggestieve druk. Later werd dit door iemand
anders bekend. Hoe komt het dat hij iets bekent dat hij niet heeft gedaan? Kan weinig slaap in gevangenis een impact
hebben?
o 1 groep studenten met slaap en 1 zonder slaap
o Manipulatie = slaap
o Meting = valse bekentenissen
