Dit document is een samenvatting van de lessen en powerpoints van het vak geschiedneis van het privaatrecht gedoceerd door Prof. Verhulle.
Door dit te studeren was ik er in eerste zit door.
Tip: de reader bevat een meerderheid van de informatie; lees deze zeker na met deze samenvatting om de lee...
Geschiedenis van het privaatrecht: Prof. Van Hulle
Les 1: De Europese geschiedenis van het privaatrecht in vogelvlucht
Reflectievragen:
ZWALVE: Deze tekst staat als symbool voor het traject van het RR
Welke scharniermomenten voor de vroege Europese rechtsgeschiedenis worden in de tekst door de auteur
aangereikt?
-529-534: maken van het Corpus Iuris Civilis op last van keizer Justinianus (had toen slechts daadwerkelijke
werking in het oosten van het imperium Romanum)
-De herontdekking van de Codex Justinianus in de 11E (=herontdekking van RR) ⇒ Begin van zegetocht van
RR door Europa (en dus ook geboorte van scholastiek om het RR te kunnen begrijpen)
-Receptie (verschilde naargelang de gebieden) van de Codex Justinianus in delen van Europa in de ME omdat
het Romeins recht gebruikt werd als instrument van centralisatie
Waarom: herontdekking Corpus Iuris + in de ME was the mindset ‘universalisch’ dus men wou 1 recht:
De vorsten van de ME waren gefrustreerd door de versnipperingen omdat ze uniformiteit wouden.
Vb. ordonnantie van Montils-les-Tours (1454): homologatie van gewoonterecht,
gesuperviseerd door in het RR geschoolden→ RR in het Franse recht werd beschouwd als het
subsidiaire recht van het koninkrijk.; DUS dualistisch systeem van rechtsbronnen
(gewoonterecht en RR) (grondslag dualisme: Gaius)
Maar waarom juist het RR? Theorie van voortbestaan van het Romeins Rijk.
In de ME was het Romeins recht was het ius commune (=het recht dat aan allen gemeen was)
Wat was de verhouding tussen het Romeins recht (ius commune) en het ius proprium (eigen recht)?
Libri Feudorum + Corpus Iuris= het fundament van de ME rechtsbronnenleer (gaf een antwoord op de vraag):
Inhoud: gewoonterecht > RR, RR mocht gebruikt worden als subsidiair recht (te gebruiken in geval van
casus omnius (een geval dat niet door het ius proprium beantwoord is)
Afhankelijk van de interpretatie van de wet (restrictief/extensief) is er meer of minder nood
aan een subsidiaire rechtsbron.
Interpretatieregels van Bartolus van Saxoferrato (=commentator):
-als RR en inheemse recht strijdig waren: inheems recht prevaleert
-RR kon inheems recht aanvullen
-iedere inheemse regel diende geïnterpreteerd te worden vanuit de veronderstelling
dat het in overeenstemming was met het RR
Hoe verschilde volgens de auteur de receptie van het Romeins recht in Frankrijk, de Duitse gebieden en
Engeland.
-Duitsland: heel sterke receptie van het RR omdat er op dat moment geen centraal gezag was (heel versnipperd),
in 1495 oprichting van het Hoogste Gerechtshof van het HRR (moesten het lokale gewoonterecht toepassen
maar omdat er zo veel gewoonterecht was steunde ze op het RR)
-Italïe: Geen sprake van receptie van het RR: het was er altijd al. Italië was politiek versnipperd maar het RR
bleef als subsidiair recht.
Start van de glossatoren (die in de marges schreven); deze werden van groot belang voor de receptie van het RR
rond Europa; het werd de materiële toetssteen voor de materiële omvang van het RR.
-Frankrijk: verschillende receptie in de verschillende regio’s; splitsing tussen ‘pays du droit écrit’(zuiden) en
regio’s waar het gewoonterecht prevaleerde (noorden).
1
, Noord: hadden hun RR verloren, het was gegermaniseerd/ RR had geen enkele rechtskracht
Zuid: het RR kwam niet van de Codex Justinianus maar was al ingeschreven in het gewoonterecht door
de Codex Theodosianus.
-Engeland: de receptie van RR was minimaal omdat er al een centraal gezag en bestuur was. Er was al de
Common Law in de koninklijke rechtbanken en dus het RR kon enkel in civiele rechtbanken (rechtbanken die
kerkelijke jurisdictie hadden en internationaal recht).
DUVE:
Kern: Rechtsgeschiedenis is niet neutraal.
Paul Koschaker, 19E: speelde een belangrijke rol in de historiografie van het privaatrecht.
Historiographie= het schrijven van de geschiedenis/het interpreteren van de geschiedenis zelf
Dominant Discourse (ontstaan in de jaren 30 maar gangbaar geworden in de jaren 1980 want dan is de
geschiedenis van het privaatrecht Europees geworden):
Nationaal (want verschillende receptie)
Continentaal (niet echt in Engeland) (dit zien we in de tekst van Zwalve)
Uniek: dit soort van receptiegeschiedenis vinden we enkel terug in Europa
Paul Koschaker (PK) is verantwoordelijk voor de uniciteit van de Europese rechtsgeschiedenis
Oostenrijkse rechtshistoricus, van belang in Duitsland, schrijft een van de belangrijkste boeken voor
Europees rechtsgeschiedenis “Europa und das Römische Recht” 1947.
Maar hij schreef ook een ander boek op vraag van Hans Frank (=een van de belangrijkste
juristen van Nazi-Duitsland; dit beïnvloed dus de argumentatie van Koschaker).
PK wou de teloorgang van Romeins recht omkeren. Wat waren volgens hem de reden voor de
teloorgang? (zijn argumentatie beïnvloed door het feit dat de Nazi’s aan de macht waren)
-de precaire positie van RR onder de nazi’s: ze wouden dat het RR minder aandacht zou krijgen omdat
het niet van Germaanse oorsprong was (RR zat onder de nazi’s niet meer in de juristen opleiding; punt
19 Partij Programma NSDAP 1920)).
-introductie van het BGB (BW van Duitsland) in 1900 als nieuwe basis van het privaatrecht (het RR
was nog enkel voor historische-filosofische studie).
-Historische school van Friedrich Carl von Savigny, 18-19E (= recht als resultaat van historisch proces,
dus de basis van recht zou het RR zijn omdat het RR in Duitsland bijzonder sterk was.
Waarom ligt volgens Koschaker von Savigny aan de teloorgang?
Want de opvolgers, de pandecktisten, hebben zijn theorie tot het uiterste gedreven en verliezen
eigenlijk de evolutie, ze hebben dus een ahistorische interpretatie:
Ze keken enkel naar de Codex Justinianus en de glossatoren, focus op de klassieke oudheid
(niet de evolutie tijdens de ME)
PK zegt we moeten we terugkeren naar het idee van von Savigny (=recht is product van historisch proces en dus
recht in Duitsland is dus het geëvolueerde RR).
“Grand narrative”: het verhaal van herontdekking en receptie en codificatie (idee in het boek van PK “Europa en
het Romeins recht”.
De Grand narrative was een groot succes; waarom? Want na WWII is er nood aan een ander verhaal want
nationalisme was niet meer interessant als stichtend discours; er was nood aan eenheid en de grand discours zei
dus dat men gemeenschappelijke rechtshistorische wortels hebben.
2
,Het dominante discours had een invloed op de hele rechts discipline: overal werd aandacht geschonken aan
Europa (eerst eigenlijk W europa maar Portugal en Spanje komen er later bij in de jaren 80 bij hun toetreding in
de EU/EG, etc. wordt er ook aandacht geschonken aan hun in het geschiedenis van het privaatrecht).
De dominante discours bleef relevant tot aan de codificatiebeweging (die begon met de Franse revolutie)
Nieuwe tendensen van de evolutie:
-meer aandacht aan de Common Law (meer studies erover)
-Meer europa (Spanje en Portugal)
-Minder Europa: we beginnen ook naar verhalen van andere continenten te kijken voor de geschiedenis van het
privaatrecht
-Meer praktijk van het recht (minder louter studie van het geleerde recht)
3
, Les 2: Het ontstaan en de kenmerken van de Moderne School van het natuurrecht
Les: De vier grote historische stappen van het natuurrecht
Oorsprong van het natuurrecht/oude natuurrecht
Oorsprong van het natuurrecht: de Griekse oudheid; het stoïcijnse idee dat de natuur bepaald is door
fundamentele regels.
De Griekse oudheid heeft een invloed gehad op de Romeinse Oudheid omdat veel Griekse geleerden zich gaan
vestigen in Rome.
De Romeinse Oudheid was gemarkeerd door Cicero (106v Chr - 46 v Chr) (hij was een getuige van de moord
op Caesar, hij keerde zich tegen het triumviraat van Caesar) en Cicero schreef over het natuurrecht.
Cicero over natuurrecht:
-idee van natuurlijke gemeenschap die gedicteerd is door wetmatigheden die universeel en eeuwig zijn
(idee van stoïcijnen) (een logische structuur)
-argumenteerde dat menselijke rede in staat was om de gemeenschappelijke wetmatigheden zelf te
herkennen
-het menselijk recht moet in overeenstemming zijn met het natuurrecht omdat natuurrecht de maatstaf
van rechtvaardigheid is.
Wat dan met de menselijke regels die niet in overeenstemming zijn met het natuurrecht? We
zijn er toch aan onderworpen (dus het kan dat menselijk recht onrechtvaardig is)
Keizerrijk (dus na Cicero): De Romeinenen waren minder bezig met het metafysische (en dus ook in het
natuurrecht) en dus gevolg: het natuurrecht werd gelinkt met het ius gentium/recht der volkeren (=recht
uitgevaardigd door de peregrijnse praetor; van toepassing op relaties met niet Romeinen)
Ius gentium wordt gezien als de voorloper van het IR; het was op iedereen van toepassing; universeel.
Het ius gentium en het natuurrecht hadden de universaliteit als gelijkenis.
Gaius, 2e Eeuw: volgens Gaius is het ius gentium gebaseerd op natuurlijke rede (net zoals het
natuurrecht ook gebaseerd is op natuurlijke rede).
Laat -Romeinse periode:
Keizer Theodosianus maakt Christendom tot Staatsgodsdienst
Natuurrecht als de wil van God.
Natuurrecht tijdens de Middeleeuwen
Vroege ME:
ME: veel belang gehecht aan het hiernamaals
De vraag rees naar het band tussen natuurrecht en goddelijk recht.
Antwoord op deze vraag: geen onderscheid tussen goddelijk recht en natuurrecht. Ook menselijk recht
moet overeenstemmen. De drie soorten recht moeten samenvallen (volgens Augustinus 350 na Chr)
Vraag naar hoe we het natuurrecht kunnen concretiseren:
Antwoord van Gratianus: Door de bijbel te bestuderen. Alles wat niet overeenstemt met natuurrecht is
fout volgens hem.
13E eeuw:
13e eeuw een meer autonome positie van het natuurrecht dankzij rationalisme van TvA
TvA voegde rationalisme toe:
Aangezien natuur de veruitwendiging is van rationele intellect van God kan de mens dmv menselijke
rede het natuurrecht begrijpen (zonder de bijbel). (omdat de mens deel is van de natuur hebben we ook
natuurlijke rede. Deze moeten we gebruiken om natuurrecht te begrijpen).
Natuurrecht en goddelijk recht kunnen niet in tegenspraak zijn (aangezien de natuur en
veruitwendiging is van het rationeel intelect van god)
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur rechtenstudent123456789. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €6,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
