Orthopedagogiek: Handicaps 2022-2023
SAMENVATTING ORTHOPEDAGOGIEK,
HANDICAPS
LES 1 HANDICAPS:
INLEIDING:
ORTHOPEDAGOGIEK
Definitie van VVO (Vlaamse Vereniging van Orthopedagogen):
De orthopedagogiek is, in Vlaanderen en Nederland, één van de disciplines
binnen de pedagogische wetenschappen (Broekaert, 2005) en betreft een
volwaardige, autonome discipline met een specifieke eigenheid (Noens, 2016).
Ze bestudeert op een wetenschappelijke wijze het handelen in als
problematisch omschreven opvoedingssituaties. De orthopedagogiek is
daarmee niet louter gericht op de studie en de behandeling van individuele
stoornissen en beperkingen, maar op het handelen in de gehele
problematische opvoedingssituatie met een bijzondere aandacht voor de
context (Broekaert, 2005; Maes et al., 2013).
Er wordt gesproken over normale opvoeding en spontane. Voor sommige ouders
is de opvoedingssituatie niet verzwaard. Het is vaak zo dus betekent dat het niet
altijd zo is. Dus opletten voor veralgemeningen.
Er wordt soms gesproken over specifieke opvoedingssituaties meer in onderwijs.
Begeleiders moeten zich afstemmen op een bepaalde vraag. Essentie van een
goede afstemming is belangrijk in deze situatie.
Hoe omgeving creëren voor een kwaliteitsvol leven.
Definitie ‘klinische orthopedagogiek’:
“Het uitoefenen van de klinische orthopedagogiek is het vanuit een
wetenschappelijk onderbouwd referentiekader verrichten van handelingen
gericht op de preventie, de diagnostiek, de begeleiding en behandeling van
opvoedings-, ontwikkelings-, leer-, gedrags- en emotionele problemen en de
psychosociale gevolgen ervan bij kinderen, jongeren of volwassenen en hun
context. De orthopedagogiek is de discipline die de theorieën, modellen,
methoden en technieken ontwikkelt voor het bedoelde wetenschappelijke
referentiekader.”
Orthopedagogisch begrippenkader
Gewone versus verzwaarde opvoeding
Specifieke opvoeding
Als problematisch omschreven opvoedingssituatie
Opvoedingsvragen en opvoedingsproblemen
1
,Orthopedagogiek: Handicaps 2022-2023
…
Klinische orthopedagogiek:
Er zijn bepaalde criteria aan verbonden om je zelf orthopedagoog te
kunnen noemen.
Heeft een brede definitie waarbij men wetenschappelijk onderbouwde
referentiekaders bij betrekt.
Wetenschappelijk referentiekader:
Interactioneel, ecologisch & systemisch
o Ontwikkeling gebeurt in interactioneel, een
ecologisch en systemisch omgeving. Het is
ingebed in een bepaald omgeving.
Levensloopperspectief
o Ontwikkeling is levenslang.
Biopsychosociale verklaringsmodellen
o Ingebed in een bredere maatschappelijke
context om te kijken wat een handicap
eigenlijk is.
Praktijk- en handelingsgerichte wetenschap: een
wetenschap gericht op kennisvorming, maar ook gericht op het toepassen.
Bevorderen van ontwikkelings- en ontplooiingskansen
Bevorderen van kwaliteit van leven
o Levenskwaliteit van mensen met een handicap verbeteren.
Ondersteunen van volwaardige participatie (relationeel, sociaal en
maatschappelijk)
Gericht op diverse domeinen van ontwikkeling en functioneren
Focus op krachten en competenties van cliënten
o Hoe erop inspelen.
Stel eens in 3 zinnen een personen met een handicap voor die je kent:
Hij kan geen normale communicatie/gesprek voeren met mensen in zijn
omgeving door autisme
Beperkt in dagelijks functioneren/ alledaagse activiteiten
Gebruik termen voor mensen met een handicap:
Er worden verschillende termen die gebruikt worden
om die groep te benoemen. Sommige hebben een
negatieve connotatie en worden dus niet meer
gebruikt. Door afspraken gemaakt in ons
maatschappij zijn er veranderingen in gebruik van de
termen.
2
,Orthopedagogiek: Handicaps 2022-2023
Welke benoeming is nu het beste?
Tekst Rebecca Atkinson: Is it time to stop using the word
“disability”? Is het niet het moment om te stoppen om de
term disability te gebruiken. Ze vindt zelf geen
vervangende term hiervoor.
VISIE OP HANDICAP – ICF – 2001
Model van de Wereldgezondheidsorganisatie dat een visie geeft op handicap
- International Classification of Functioning, Disability and Health
- Internationale Classificatie van het menselijk Functioneren
ICF Kader: internationale kader opgesteld door de WHO:
Het werd opgesteld om internationaal te spreken over de gezondheid van
de mensen.
We moeten als samenleving streven naar een zo goed mogelijk
gezondheid.
Gezondheid (fysieke en mentale gezondheid) van een persoon kan je
vanuit drie invalshoeken bekijken:
o Lichaams-functioneren en -structuren
Afwijkende of afwezige functies
Cognitief functioneren
Sensorisch functioneren
Motorisch functioneren
…
Soms heeft dit een structurele basis in de anatomische
eigenschappen.
3
, Orthopedagogiek: Handicaps 2022-2023
Verstoringen in het auditieve systeem (het oor,
verbindingen oor en hersenen)
Centraal zenuwstelsel
Bewegingsapparaat
…
Stoornis: afwijkingen in of verlies van functies of
anatomische eigenschappen.
o Activiteit
Belemmeringen ondervinden in het dagelijkse leven, in de
activiteiten:
Leren en kennis gebruiken
Taken en eisen
Communicatie
Mobiliteit
Zelfzorg
Huiselijk leven
Socio-emotioneel welbevinden
Gedrag
Sociale relaties
Beperking: moeilijkheden ervaren in het uitvoeren van
dagelijkse activiteiten of taken (geen, licht, matig, ernstig,
volledig)
o Participatie
Deelname aan het maatschappelijk leven:
Arbeid
Vrije tijd
Onderwijs
…
Participatieprobleem of handicap: moeilijkheden ervaren
in de deelname aan het maatschappelijk leven (geen, licht,
matig, ernstig, volledig)
Als er een afwijking is spreken we dan over een stoornis. Wel een
belangrijk onderscheid om te maken is dat een stoornis niet altijd een
beperking ondervindt.
o Stoornis in lichaams-functioneren en structuren is een verstandelijke
beperking.
o Stoornis in activiteit betekent dat er een probleem is in de mobiliteit
en resulteert als een beperking in activiteit en het uitvoeren.
o Een stoornis in participatie is de maatschappelijke invalshoek:
hierbij kan men problemen ondervinden in zijn/haar maatschappelijk
leven, participeren aan onderwijs, geraken in de arbeidsmarkt,
diensten, winkels, toegankelijkheid van gebouwen. Op dat niveau
spreken we over een handicap!
Als we als maatschappij (bv. Gebouwen toegankelijk maken) goed kunnen
aanpassen kunnen die personen misschien geen handicap ervaren en
4
