Praktische info
Beoordeling:
- Examen (20 meerkeuzevragen) hoorcollege 50%
- Opdracht geïntegreerd verslag 50%
Examen theorie …/10 + taak …/10 = eindtotaal …/20 (enkel eindtotaal wordt afgerond)
Herexamen: enkel deel waarvan je niet geslaagd bent opnieuw doen
Intro
Inleiding persoonlijkheidspsychologie
Klassieke theorieën
De meeste ‘grote’ klassieke theorieën vertrekken vanuit een universele benadering: fundamentele
psychologische processen en kenmerken die gelden voor alle mensen, of hoe mensen in het
algemeen kunnen beschreven worden (bv. iedereen heeft een id, een ego en een superego volgens
Freud)
Hedendaags onderzoek naar de persoonlijkheid
Legt meestal (in tegenstelling tot de klassieke theorieën) de nadruk op individuele en
groepsverschillen (≠ universeel)
Elke onderzoeker vertrekt vanuit zijn eigen perspectief. Elk van de bestaande perspectieven omvat
delen van de waarheid.
= differentiële psychologie
Kennis domein
Is een gespecialiseerd gebied binnen de wetenschap van de psychologie van waaruit psychologen
zich richten op het leren over specifieke en beperkte aspecten van de menselijke natuur
Integratie nodig om ‘volledig beeld’ van de persoonlijkheid te krijgen, onderzoekers brengen de
kennis van hun domein samen
6 kennis domeinen: dispositionele, biologische, intrapsychische, cognitief en ervarings-, sociale en
culturele, aanpassing (domeinen kunnen herkennen)
Dispositionele domein
De aandacht wordt vooral gericht op manieren waarop individuen verschillend zijn van elkaar. Dit
domein doorkruist daardoor alle andere domeinen.
Het centrale doel is om fundamentele disposities te identificeren (de meest belangrijke manieren
waarop individuen verschillend zijn)
1
,Biologische domein
Mensen zijn in de eerste plaats verzamelingen van biologische systemen, deze systemen zijn de
bouwstenen voor gedrag, denken en emoties
Intrapsychische domein
Mentale mechanismen van de persoonlijkheid, vaak niet op ‘bewust niveau’
Persoonlijkheidspsychologie: Freud’s klassieke theorie en meer moderne benaderingen van de
psychoanalyse (onderdrukking, ontkenning, projectie…)
Cognitieve en ervaringsdomein
Aandacht voor cognitie en subjectieve ervaringen zoals bewuste gedachten, gevoelens,
overtuigingen, verlangens (zelf en zelfconcept, streefdoelen, emotionele ervaringen, intelligentie)
Sociale en culturele domein
Persoonlijkheid beïnvloedt en wordt beïnvloed door cultuur en sociale contexten
Onderzoek naar culturele verschillen tussen groepen (bv. agressie)
Individuele verschillen in culturen (Hoe komt persoonlijkheid tot uiting in een sociale context?)
Domein van aanpassing
Persoonlijkheid heeft een sleutelrol bij onze manier van ‘copen’ en aanpassen aan gebeurtenissen in
het dagelijks leven
Persoonlijkheid staat in verband met gezondheid en staat in verband met problemen bij coping en
aanpassing
Persoonlijkheidsstoornissen
Tijd
Persoonlijkheidstrekken over de tijd stabiliteit vs verandering (dispositionele domein)
Hoe evolueert persoonlijkheid doorheen iemand leven?
Sommige aspecten blijven dezelfde, ‘kern’ blijft dezelfde, andere aspecten gaan (soms grote)
veranderingen door
Besluit wat betreft persoonlijkheid: sommige dingen veranderen, anderen blijven
1. Conceptuele begrippen
2
,1.1 Wat is persoonlijkheidsontwikkeling?
De samenhang, consistentie en stabiliteit van eigenschappen van mensen doorheen de tijd EN de
wijzen waarop mensen veranderen over de tijd
Er zijn veel verschillende vormen van zowel stabiliteit als verandering
1.2 Twee vormen van stabiliteit
Rangorde stabiliteit: je relatieve positie t.o.v. anderen blijft dezelfde doorheen de tijd (bv. als je als
tiener bij de kleinste bent ben je dit vaak ook als volwassene, als je als kind agressief bent ben je dit
vaak ook op latere leeftijd) -> als niet: rangorde wijziging -> kijken naar positie in groep
Gemiddelde niveau stabiliteit: bevolking blijft doorheen de tijd op hetzelfde niveau, ook al wordt de
bestudeerde populatie wel ouder (bv. gemiddelde niveau van agressie verandert niet) -> kijken naar
score in groep
Kunnen herkennen
Voorbeeld stabiliteit: Gandhi
Officieuze leider van geweldloze opstand van Indiase volk tegen Britse koloniale heerschappij
Eenvoudig, bescheiden, zelfontzeggend, verzoenend als kind en jongvolwassene
Was één van de grote wereldfiguren en één van de grondleggers van de moderne Indiase staat
Bleef bescheiden, zelfontzeggend, verzoenend als volwassene, ondanks geweld rondom hem
Voorbeeld verandering: Stanley “Tookie” Williams
Oprichter van de straatbende ‘Crips’ in Los Angeles, verantwoordelijk geacht voor verschillende
moorden en geweldplegingen
Gevat en der dood veroordeeld
Ook in gevangenis mededader van geweld -> gewelddadig, koel, impulsief
Maar werd vanaf 1992 vreedzaam en werd een grote activist tegen straatbendes en geweld
Auteur van verschillende kinderboeken die waarschuwen voor straatbendes en geweld ->
vredelievend, gewetensvol, minzaam
1.3 Persoonlijkheidsverandering: twee definiërende kwaliteiten
Intern: de veranderingen zijn intern in de persoon, niet uitsluitend in de omgeving (bv. persoon vindt
autoriteit belangrijk, maar is bij de ene persoon dominant en bij de andere persoon onderdanig ->
geen interne verandering want persoon vindt autoriteit nog steeds belangrijk) -> het is niet dat als je
je anders gedraagt in een andere groep dat er een interne verandering is
3
, Aanhoudend: de veranderingen houden aan doorheen de tijd, zijn niet tijdelijk (bv. wel tijdelijk: als
dronken meer extravert, als goed nieuw meer uitgelaten, als slecht nieuws meer somber)
2. Drie niveaus van analyse
Stabiliteit en verandering in persoonlijkheid kunnen bekeken worden op 3 verschillende niveaus
Populatie niveau: veranderingen of stabiliteit over de tijd die voor iedereen min of meer gelden (bv.
er is een algemene afname in impulsiviteit en risicogedrag naarmate men ouder wordt)
Niveau van groepsverschillen (groepen in de populatie): veranderingen of stabiliteit die anders of
specifiek zijn voor bepaalde groepen mensen (bv. mannen vs vrouwen, cultuurverschillen)
Niveau van individuele verschillen (individuele verschillen in groepen): veranderingen die specifieke
individuen treffen (bv. risicofactoren van depressie kunnen voorspellen of iemand zal veranderen
doorheen de tijd of niet)
3. Stabiliteit van persoonlijkheidstrekken over de tijd
Hoe stabiel zijn persoonlijkheidstrekken gedurende de eerste levensjaren?
Verschillende opvattingen mogelijk, bv.:
- Temperamentsmodel: persoonlijkheid is biologisch bepaald (aangeboren en ‘gipsmodel’) en
veranderd dus niet over de tijd
- Persoonlijkheid is onderhevig aan omgevingsfactoren en leeftijdsfasefactoren (rollen,
levensveranderingen) en verandert dus sterk over de tijd
3.1 Stabiliteit van temperament gedurende de eerste levensjaren
Temperament: verwijst naar individuele verschillen die reeds vroeg tot uiting komen, meestal erfelijk
zijn en veelal te maken hebben met emotioneel gedrag (arousal: vatbaar zijn voor prikkels)
Onderzoek Rothbart: beoordelen temperament van kinderen door verzorgers op basis van 6
temperament factoren (activiteitsniveau, lachen, angst, stressreactie bij beperkingen,
troostbaarheid, oriëntatieduur)
Conclusies onderzoek:
- Er zijn al vroeg stabiele verschillen te zien (vooral prosociaal gedrag: lachen en activiteitsniveau)
- De stabiliteit in het eerste levensjaar is middelmatig hoog
- Over korte periodes is de stabiliteit doorgaans hoger
- Stabiliteit neemt toe met de leeftijd
3.2 Stabiliteit doorheen kinderjaren
Longitudinale studies: onderzoeken van dezelfde groep individuen op verschillende tijdsmomenten
4
