VERZEKERINGSRECHT
VUB Rechtenstudent – De Mentor
2022-2023
VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL
1ste Master in de Rechten
,INHOUDSOPGAVE
INLEIDING................................................................................................................................................ 1
DEEL I. REGELS GEMEENSCHAPPELIJK AAN ALLE SOORTEN VERZEKERINGEN .............. 4
HOOFDSTUK 1. DE VERZEKERINGSOVEREENKOMST ........................................................................... 4
AFDELING 1. BEGRIPSOMSCHRIJVING ...................................................................................................... 4
AFDELING 2. WEZENLIJKE BESTANDDELEN VAN DE VERZEKERINGSOVEREENKOMST ........................... 5
§ 1. Het risico ...................................................................................................................................... 6
A. Kanscontract ............................................................................................................................. 7
B. Kwalificatie als verzekering...................................................................................................... 8
§ 2. Het verzekerbaar belang .............................................................................................................. 9
§ 3. De premie ................................................................................................................................... 11
A. Tariefvrijheid .......................................................................................................................... 12
B. Segmentatie ............................................................................................................................. 13
§ 4. De verzekeringsprestatie ............................................................................................................ 15
AFDELING 3. VERZEKERING TEGEN PREMIE VERSUS ONDERLINGE VERZEKERING ............................... 16
AFDELING 4. TOEPASSELIJKE WETGEVING ............................................................................................ 17
§ 1. De wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen ............................................................. 17
§ 2. Het Burgerlijk Wetboek ............................................................................................................. 18
§ 3. Het Wetboek van economisch recht – Marktpraktijken en consumentenbescherming ............. 19
§ 4. De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie ..................... 19
§ 5. De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen ............ 20
HOOFDSTUK 2. TOTSTANDKOMING VAN DE VERZEKERINGSOVEREENKOMST ................................ 21
AFDELING 1. GEMEENRECHTELIJKE BEGINSELEN (ART. 1108 BW) ...................................................... 21
§ 1. De toestemming ......................................................................................................................... 21
§ 2. De bekwaamheid........................................................................................................................ 22
§ 3. Het voorwerp van de verzekeringsovereenkomst ...................................................................... 22
§ 4. De oorzaak ................................................................................................................................. 22
AFDELING 2. HET VERZEKERINGSVOORSTEL, DE VERZEKERINGSAANVRAAG EN DE VOORAFGETEKENDE
POLIS....................................................................................................................................................... 23
§ 1. Het verzekeringsvoorstel (art. 55, 6° W.Verz.) ......................................................................... 23
§ 2. De verzekeringsaanvraag (art. 55, 5° W.Verz.) ......................................................................... 24
§ 3. De voorafgetekende polis (art. 55, 7° W.Verz.) ........................................................................ 24
§ 4. Aanbod uitgaande van de verzekeringnemer zelf ...................................................................... 25
§ 5. De verzekeringsovereenkomst/ het contract op afstand............................................................. 25
HOOFDSTUK 3. BEWIJS EN INTERPRETATIE VAN DE VERZEKERINGSOVEREENKOMST................... 26
AFDELING 1. BEWIJS .............................................................................................................................. 26
§ 1. Tussen partijen ........................................................................................................................... 26
A. Het geschrift (primair bewijsmiddel!) .................................................................................... 26
B. De buitengerechtelijke bekentenis .......................................................................................... 27
C. Het bewijs door getuigen of vermoedens ................................................................................ 27
§ 2. Jegens derden ............................................................................................................................. 27
AFDELING 2. INTERPRETATIE ................................................................................................................. 28
HOOFDSTUK 4. VERPLICHTINGEN VAN DE VERZEKERINGNEMER .................................................... 29
,AFDELING 1. JUISTE OPGAVE VAN HET RISICO....................................................................................... 30
§ 1. Het beginsel van de spontane mededelingsplicht ...................................................................... 30
§ 2. Door de verzekeraar gekende omstandigheden ......................................................................... 32
§ 3. Vragenlijst .................................................................................................................................. 32
§ 4. Sanctionering ............................................................................................................................. 33
A. Opzettelijke verzwijging of opzettelijke onjuiste opgave van het risico (kwade trouw)........ 33
B. Onopzettelijke onjuiste opgave van het risico (goede trouw) ................................................. 37
AFDELING 2. BETALING VAN DE PREMIE ............................................................................................... 39
§ 1. Wanneer? ................................................................................................................................... 39
§ 2. Door wie? Wie is de schuldenaar? ............................................................................................. 39
§ 3. Aan wie? Wie is de schuldeiser? ............................................................................................... 39
§ 4. Kenmerken premieschuld .......................................................................................................... 40
§ 5. Sanctionering ............................................................................................................................. 40
A. Schorsing van de dekking ....................................................................................................... 41
B. Opzegging van de overeenkomst ............................................................................................ 42
AFDELING 3. AANGIFTE VAN RISICOVERZWARING ................................................................................ 43
§ 1. Begrip......................................................................................................................................... 43
§ 2. Mededelingsplicht ...................................................................................................................... 44
§ 3. Sanctionering ............................................................................................................................. 45
§ 4. Risicovermindering .................................................................................................................... 46
AFDELING 4. MAATREGELEN TER VOORKOMING EN BEPERKING VAN DE SCHADE – REDDINGS – KOSTEN
................................................................................................................................................................ 47
§ 1. Beperking van de ontstane schade ............................................................................................. 47
§ 2. Voorkoming van schadegeval .................................................................................................... 48
AFDELING 5. MELDING VAN SCHADEGEVAL ......................................................................................... 50
HOOFDSTUK 5. VERPLICHTING VAN DE VERZEKERAAR .................................................................... 52
AFDELING 1. DE VERZEKERINGSPRESTATIE .......................................................................................... 52
§ 1. Te leveren bewijs ....................................................................................................................... 52
§ 2. Uitsluitingen van dekking .......................................................................................................... 53
§ 3. Verval van recht ......................................................................................................................... 55
§ 4. Bewijslast inzake uitsluiting en verval van recht (houden als lectuur)...................................... 55
AFDELING 2. BEVRIJDINGSGRONDEN..................................................................................................... 56
§ 1. Opzet .......................................................................................................................................... 56
A. Het begrip opzet ...................................................................................................................... 56
B. De bewijslast ........................................................................................................................... 58
§ 2. Grove schuld of zware fout ........................................................................................................ 59
§ 3. Oorlog, burgeroorlog, gelijkaardige feiten en catastrofale risico’s (werd niet besproken tijdens
de les, maar is wel te kennen leerstof) .............................................................................................. 61
A. Begripsomschrijving ............................................................................................................... 61
B. Bewijslast ................................................................................................................................ 62
§ 4. Terrorisme .................................................................................................................................. 63
A. Definitie terrorisme ................................................................................................................. 63
B. Toepassingsgebied en dekking Lees art. 2, 3, 4 en 10 wet 2007. ........................................... 63
C. Het Comité en de vergoeding.................................................................................................. 63
D. Beoordeling ............................................................................................................................. 63
HOOFDSTUK 6. EINDE VAN DE VERZEKERINGSOVEREENKOMST ...................................................... 64
AFDELING 1. DUUR ................................................................................................................................ 64
, § 1. Algemene regel .......................................................................................................................... 64
§ 2. Bij tariefwijziging ...................................................................................................................... 65
§ 3. Bij eenzijdige wijziging van de polisvoorwaarden .................................................................... 66
§ 4. Afwijkingen van de maximumduurregeling van één jaar .......................................................... 67
§ 5. Latere afwijkingen ..................................................................................................................... 68
AFDELING 2. OPZEGGING NA SCHADEGEVAL ........................................................................................ 69
AFDELING 3. NIETIGHEID EN ONTBINDING ............................................................................................ 71
AFDELING 4. INSOLVENTIE EN VEREFFENING VAN DE VERZEKERINGNEMER ........................................ 72
§ 1. Faillissement .............................................................................................................................. 72
A. Algemene regel in geval van faillissement van de verzekeringnemer.................................... 72
B. Persoonsverzekeringen en kredietverzekeringen .................................................................... 73
§ 2. Gerechtelijke reorganisatie (eens lezen) .................................................................................... 73
§ 3. Vereffening ................................................................................................................................ 73
HOOFDSTUK 7. GESCHILLENREGELING (CONTENTIEUX) .................................................................. 74
AFDELING 1. DE VERJARING .................................................................................................................. 74
§ 1. Welke vorderingen? ................................................................................................................... 74
§ 2. Vertrekpunt van de verjaringstermijn ........................................................................................ 75
§ 3. Schorsing en stuiting .................................................................................................................. 76
A. Schorsing ................................................................................................................................ 76
B. Stuiting .................................................................................................................................... 76
AFDELING 2. DE TERRITORIAAL BEVOEGDE RECHTBANK ..................................................................... 77
AFDELING 3. SCHEIDSRECHTERLIJKE BEDINGEN (ARBITRAGE) ............................................................. 78
HOOFDSTUK 8. MEDEVERZEKERING EN HERVERZEKERING ............................................................. 79
AFDELING 1. MEDEVERZEKERING ......................................................................................................... 79
AFDELING 2. HERVERZEKERING ............................................................................................................ 80
DEEL II. REGELS EIGEN AAN DE VERSCHILLENDE SOORTEN VAN VERZEKERINGEN... 81
HOOFDSTUK 1. REGELS EIGEN AAN SCHADEVERZEKERINGEN (ZAAK- EN AS-VERZEKERINGEN) . 81
AFDELING 1. VERZEKERBAAR BELANG ................................................................................................. 81
AFDELING 2. INDEMNITAIR BEGINSEL ................................................................................................... 81
AFDELING 3. INDEPLAATSSTELLING (SUBROGATIE) .............................................................................. 82
§ 1. Wettelijke regeling ..................................................................................................................... 83
§ 2. Tegenwerpelijke excepties ......................................................................................................... 84
AFDELING 4. OVERVERZEKERING .......................................................................................................... 85
§ 1. Oververzekering te kwader trouw (moedwillig) ........................................................................ 85
§ 2. Oververzekering te goeder trouw .............................................................................................. 85
AFDELING 5. SAMENLOOP OF PLURALITEIT VAN VERZEKERINGEN ....................................................... 87
§ 1. Begrip......................................................................................................................................... 87
§ 2. Welke verzekeraar aanspreken?................................................................................................. 87
§ 3. Verdeling van de schadelast/vergoeding ................................................................................... 88
A. Bepaalbare verzekerbare waarde ............................................................................................ 88
B. Onbepaalbare verzekerbare waarde ........................................................................................ 88
C. Quid wanneer één of meer verzekeraars niet in staat zijn hun aandeel te betalen? ................ 89
AFDELING 6. ONDERVERZEKERING ....................................................................................................... 90
AFDELING 7. OVERGANG INGEVOLGE OVERLIJDEN ............................................................................... 91
, § 1. Algemene regel .......................................................................................................................... 91
§ 2. Overeenkomsten intuitu personae .............................................................................................. 91
AFDELING 8. REDDINGSKOSTEN ............................................................................................................ 92
HOOFDSTUK 2. REGELS EIGEN AAN ZAAKVERZEKERINGEN ............................................................. 93
AFDELING 1. WAARDEBEPALING ........................................................................................................... 93
AFDELING 2. OVERDRACHT ONDER DE LEVENDEN ................................................................................ 95
§ 1. Onroerende goederen ................................................................................................................. 95
§ 2. Roerende goederen .................................................................................................................... 96
AFDELING 3. ZAKELIJKE SUBROGATIE TEN VOORDELE VAN HYPOTHECAIRE EN BEVOORRECHTE SE’S
................................................................................................................................................................ 97
AFDELING 4. VOORRECHT VAN DE VERZEKERAAR ................................................................................ 97
HOOFDSTUK 3. REGELS EIGEN AAN AS-VERZEKERINGEN ................................................................ 98
AFDELING 1. DE PRINCIPES .................................................................................................................... 98
AFDELING 2. GEDEKTE SCHADE EN POSTERIORITEITSDEKKING ............................................................ 99
§ 1. De algemene regel art. 142 §1 W.Verz ...................................................................................... 99
§ 2. De uitzonderingsregeling art. 142 §2 W.Verz ......................................................................... 100
§ 3. WAt is De ‘voorgevallen schade’ ? (loss occurence) .............................................................. 101
§ 4. Het instellen van de AS-vordering (claims made) ................................................................... 101
§ 5. Posterioriteitsdekking en verjaring .......................................................................................... 102
AFDELING 3. WIE HEEFT DE LEIDING VAN HET GESCHIL? ................................................................... 103
§ 1. De verplichting van de verzekeraar ......................................................................................... 103
§ 2. Het recht van de verzekeraar.................................................................................................... 103
§ 3. Gedrag van de verzekerde........................................................................................................ 104
§ 4. Gedrag van de verzekeraar....................................................................................................... 105
AFDELING 4. DOOR DE VERZEKERAAR VERSCHULDIGDE SCHADEVERGOEDING ................................. 106
§ 1. Betaling van de hoofdsom, interesten en (gerechts)kosten...................................................... 106
§ 2. Vrij beschikkingsrecht over de schadevergoeding van de benaadeelde .................................. 106
§ 3. Kwitantie ter afrekening .......................................................................................................... 107
A. Dading ................................................................................................................................... 108
B. Vaststellingsovereenkomst.................................................................................................... 108
AFDELING 5. EIGEN RECHT VAN DE BENADEELDE (RECHTSTREEKSE VORDERING) ............................ 109
§ 1. Begrip....................................................................................................................................... 109
AFDELING 6. TEGENWERPELIJKE EXCEPTIES EN VERHAALSRECHT (REGRESVORDERING) VAN DE
VERZEKERAAR TEGEN DE VERZEKERINGNEMER OF DE VERZEKERDE ................................................. 110
§ 1. Verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen ........................................................................... 110
§ 2. Niet verplichte AS-verzekeringen ........................................................................................... 112
§ 3. Verhaalsrecht (regresvordering) van de verzekeraar ............................................................... 113
A. Contractueel recht ................................................................................................................. 113
B. Kennisgevingsplicht .............................................................................................................. 114
C. Beperkingen .......................................................................................................................... 116
D. Verjaring ............................................................................................................................... 116
E. Gezag van strafrechtelijk gewijsde ....................................................................................... 117
HOOFDSTUK 4. REGELS EIGEN AAN PERSOONSVERZEKERINGEN ................................................... 118
AFDELING 1. VERZEKERBAAR BELANG ............................................................................................... 118
AFDELING 2. GEEN INDEPLAATSSTELLING OF SUBROGATIE ................................................................ 119
AFDELING 3. SAMENLOOP VAN VERZEKERINGEN EN VERGOEDINGEN ................................................ 119
,
,
,INLEIDING
Definitie van Chaufton uit 1884: Compensatie van de uitwerkingen van het toeval en ongeluk op het
patrimonium van de mens door onderlinge bijstand, georganiseerd volgens de wetten van de statistiek
(hoeveel keren komt dit voor, hoeveel premie hebben we nodig om een bepaald aantal ongelukken te
vergoeden…).
Verzekeringen dienen als een bepaalde vergoeding van schade, maar spelen ook andere rollen zoals het
bijstaan van preventie (omdat verzekeraars t.a.v. de verzekeringnemers in de gelegenheid staan hun ervaring
ter beschikking te stellen om ongevallen te vermijden), en spelen ook een rol bij technische vooruitgang
(nieuwe Boeing voor de eerste keer lanceren bv.).
Verzekeringen zijn zeer courante contracten en komen in alle geledingen van recht en maatschappij voor.
Enorm uitgebreide regelgeving, o.m.:
- Europees recht (vrijheid van vestiging en dienstverlening)
- Mededingingsrecht (Europees en Belgisch)
- Controle op de verzekeringsondernemingen (Film “The Laundromat”, over de Panama Papers, de
aanleiding is een ongeval in een bootje waardoor mensen overlijden, de uitbater is verzekerd, de
verzekeraar heeft zelf een herverzekering genomen in het buitenland, deze blijkt een spookfirma te zijn,
er kan niets uitgekeerd worden, niemand is dus verzekerd…)
- Privaatrechtelijke regels
Controle verzekeringsondernemingen – Europees verzekeringsrecht
1. Vrijheden Verdrag betreffende werking Europese Unie - VWEU artikelen 49 en 56
2. Vrijheid van vestiging
a. Toenadering reglementeringen door coördinatierichtlijnen van 24 juli 1973 voor de sector
van de schadeverzekering en van 5 maart 1979 voor de levensverzekering, inzake de directe
verzekering.
b. België: veralgemeende controle door wet 9 juli 1975 (lange tijd de basistekst);
c. overbrenging van een deel naar wet van 4 april 2014; wet 1975 onlangs vervangen door wet
van 13 maart 2016.
3. Vrije dienstverrichting
a. Vier arresten geveld door het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen op 4
december 1986 inzake de medeverzekering.
b. Inwerkingtreding op 1 januari 1987 van de Europese Eenheidsakte.
c. Hof heeft in zijn arresten het fundamenteel karakter van beginsel van vrije dienstverrichting
herbevestigd en vier voorwaarden opgesomd die cumulatief moeten vervuld zijn om
eventuele afwijkingen te rechtvaardigen: de vrije dienstverrichting kan slechts worden
beperkt door nationale reglementeringen indien deze gerechtvaardigd zijn door het
algemeen belang, de beperkingen dienen objectief noodzakelijk te zijn om de eerbiediging
van het oogmerk van algemeen belang te waarborgen (het evenredigheidsbeginsel), de
dienstverlener mag niet reeds aan gelijkaardige voorschriften in land van oorsprong
onderworpen zijn, en verbod van discriminatie gesteund op nationaliteit.
d. Eenheidsakte van 17 en 28 februari 1986 had streefdata vastgesteld om verwezenlijking van
de eenheidsmarkt te bespoedigen. In sector verzekeringen veroorzaakte zij de aanneming
van richtlijnen van “de tweede generatie” (22 juni 1988 voor de schadeverzekeringen en 8
november 1990 voor de tak leven), dan van de “derde generatie” (18 juni 1992 voor de
schadeverzekering en 10 november 1992 voor de tak leven), waarbij de tweede generatie de
rol heeft gespeeld van overgangsmaatregel.
e. Merendeel van deze richtlijnen werd opgeheven door richtlijn 2009/138/EC van 25
november 2009 betreffende de toegang tot en de uitoefening van het verzekerings- en
herverzekeringsbedrijf.
f. Nieuwe richtlijn “Solvency II” heeft gezorgd voor samensmelting en consolidatie.
g. Verbetering prudentieel toezicht door bredere beoordeling van de risico’s waaraan de
verzekerings- en herverzekeringsondernemingen zijn blootgesteld.
1
, h. Talrijke organisaties voor toezicht: ECSR, ETA, EIOPA.
i. Algemeen verzekeringscontractenrecht werd niet geharmoniseerd, maar maakt het
voorwerp uit van specifieke verwijzingsregels (IPR). Ieder land van ontvangst kan echter
aan de vreemde ondernemingen die optreden in vrije vestiging of in vrije dienstverrichting,
nationale regels van “algemeen belang” opleggen, op voorwaarde dat aan de vereisten
voldaan is die het Hof van Justitie in zijn arresten van 1986 heeft vastgelegd.
Europees verzekeringsrecht – andere ontwikkelingen
- Richtlijnen eveneens inzake:
o Herverzekering
o Tussenpersonen
o Medeverzekering
o Bijstandsverzekering
o Rechtsbijstandsverzekering
o Kredietverzekering
o Verzekering BA motorrijtuigen
o Boekhoudnormen
o Gerechtelijke vereffening van verzekeringsondernemingen.
- Sommige richtlijnen met meer algemene strekking hebben ook een invloed op de verzekeringssector:
o Verkoop op afstand van financiële diensten
o Gelijkheid man-vrouw
Europees verzekeringsrecht - mededingingsrecht
- Verbod op akkoorden, beslissingen en praktijken die de mededinging verstoren (art. 101 VWEU),
verbod op misbruik van machtspositie (art. 102), toezicht op concentraties.
- De verzekeringssector heeft lang een beroep kunnen doen op een groepsvrijstelling. Deze vrijstelling is
vervallen in 2017 en werd niet hernieuwd. De verzekeraars moeten dus onverkort artikel 101 VWEU
naleven.
- Over de redenen voor groepsvrijstelling en de redenen voor de recente afschaffing, zie de begeleidende
(korte) inleiding.
Controle verzekeringsondernemingen – Belgisch verzekeringsrecht
- Basiswet 9 juli 1975 en uitvoeringsbesluiten (belangrijkste van 22 februari 1991: “algemeen reglement
betreffende de controle op de verzekeringsondernemingen”) moesten al voldoen aan de vereisten van
het Europees recht.
- Omzetting richtlijn 2009/138/EC betreffende toegang tot de uitoefening van het verzekerings- en
herverzekeringsbedrijf (“Solvabiliteit II”) had Belgische wetgever er al toe gebracht om verschillende
aspecten van de reglementering te wijzigen in het kader van de wet van 4 april 2014 betreffende de
verzekeringen.
- Uiteindelijk vervanging van wet 9 juli 1975 door nieuwe toezichtswet van 13 maart 2016, in werking
getreden op dag van publicatie in BS (art. 759, hetzij 23 maart 2016).
Toezichtsautoriteiten:
- Sinds 2011 werkt Twin Peaks:
o Prudentieel toezicht bij de Nationale Bank
o Andere functies bij FSMA (“Financial Services and Markets Authority” of Autoriteit voor
de Financiële Diensten en Markten.
2
, Indeling: onder meer volgende types worden onderscheiden:
- Privéverzekering (wordt hier besproken, ‘de echte verzekering’) en sociale verzekering (vb.
ziekteverzekering/mutualiteit, arbeidsongevallenverzekering, eigenlijk geen echte verzekeringen ->
schade vergoeden dmv wetten van statistiek wordt hier niet toegepast en de kosten worden door ons
onvrijwillig bijgedragen door de belastingen, geen actuele berekeningen voor gemaakt)
- Privéverzekering en publieke verzekering (vb. delcredereverzekering: verzekeringen van financiële
risico’s in het buitenland)
- Landverzekering en zeeverzekering
- Verplichte (vb. WAO-verzekering) en facultatieve verzekering
- Premieverzekering en onderlinge verzekering (vb. mutualiteit)
- Indemnitaire (in principe: verzekering dient om een bepaalde schade te vergoeden en er mag geen
winst gemaakt worden door de verzekerde, het mag niet interessanter zijn om een ramp of schade te
ondergaan dan het niet te ondergaan) en forfaitaire verzekering (vb.
levensverzekering, er wordt geen waarde geplakt op het leven omdat het leven geen kwantificeerbaar
goed is)
- Schadeverzekering (vergoeding van schade aan bepaalde onderdelen van een patrimonium) en
personenverzekering (gaat over een leed dat aan bepaalde personen is veroorzaakt of vb. een
levensverzekering)
- Zaakverzekering (eigen zaak wordt verzekerd waardoor de verzekeringnemer voor zaken die door
eigen schuld schade krijgen, een bepaald bedrag verkrijgt, d.i. een verzekering op het risico dat zich
t.a.v. die zaak zou kunnen realiseren, niet op aansprakelijkheid, vb. omniumverzekering betaalt de
schade terug aan verzekerde) en aansprakelijkheidsverzekering (daarbij verzekert de
verzekeringnemer bepaalde gevallen waarin hij door derden aansprakelijk kan worden gesteld voor
een bepaalde schade die hij heeft veroorzaakt door zijn fout, vb. WAO betaalt de schade terug aan
de derde/het slachtoffer)
De persoon die premies betaald. De persoon die premies betaalt.
+Nog bewerken met les
3
