Communiceren 3
Communicatieschema en axioma’s
1. Communicatie in de klas
1.1 Inleiding
Een gesprek loopt vaak anders dan gedacht. Hoe je invloed uitoefent op de klas, de taal die je
spreekt, de communicatielagen en wie gelijk heeft spelen hier allemaal een rol in.
Hoe je omgaat met een situatie is belangrijk. Met je gedrag geef je signalen af wat je van je
studenten verwacht. Ook je gedrag speelt hier een rol. Als je een leerling laat doen zoals hij bezig is,
gaat hij dit gedrag blijven vertonen. Eén van de moeilijkste vragen die je als leerkracht moet stellen is
“Hoe roep ik met mijn gedrag (mijn manier van communiceren) het gewenste gedrag op bij
leerlingen?”
1.1.1 Bedoeling en effect
De bedoeling van wat je zegt en het effect van wat je zegt komen
vaak niet overeen. Als je dit misverstand niet uitklaart, kan dit de
relatie met de klas erg in het gedrang brengen en ontstaan er
communicatiestoornissen. Ook de interpretatie van de leerkracht
kan anders zijn dan de bedoeling van de leerlingen. Bv aanvoelen
als ongeïnteresseerd en gaat zich storen en straf volgt.
Let op voor zijdelingse effecten. Je kan zelden iets zeggen in een
klas dat maar voor 1 LLN is. Andere leerlingen interpreteren dit
dat het ook voor hen telt en gaan de boodschap die bedoeld was
voor een klasgenoot ook zelf volgen. BV. Een geruststellend
gebaar voor de ene leerling kan ervoor zorgen dat een andere
leerling helemaal niets meer gaat doen. Kan stress oproepen in de
klas.
1.2 Communicate: een model
Door interpretatie van de buitenkant denken we aan te voelen wat de houding van een ander is en
wat er in hem omgaat.
1.3 Opbouw communicatiemodel
1.3.1 De basis
Het is belangrijk dat de communicatie circulair verloopt (de kring is altijd gesloten). We zijn dus altijd
zowel zender als ontvanger.
1.3.2 Codering-decodering
Zender kan zijn boodschap op verschillende manieren verpakken. Je kan het rechtstreeks zeggen (“Ik
heb dorst”), je kan een onrechtstreeks voorstel doen (“Laten we iets drinken”) of je kan het
onrechtstreeks zeggen en hopen dat de ontvanger het zelf kan afleiden wat je bedoelt (“Het is hier
warm”). Deze laatste optie is onvolledig als je het in het schema zet, omdat de ander zijn mening
over de temperatuur zal delen en niet verder zal nadenken over de bijhorende bedoelingen. We
verpakken de boodschap en dat is coderen om een doel te bereiken.
Het eenvoudigste lijkt onze eigen waarneming te zijn: we weten wat we gezien of gehoord hebben.
Maar dit is ook nooit 100% correct. Er sluipen altijd fouten in het coderen en het decoderen. Vaak
onbewust info behapbaar maken zodat we die makkelijker kunnen verstaan. We hebben 3 manieren
om informatie behapbaar te maken:
1
, 1. Deleten: Onze hersenen laten informatie die onbelangrijk lijkt weg.
2. Veralgemening: kleuren onze waarneming bij met stereotypen die we onbewust hanteren.
3. Vervorming: vervormen waarneming om beter te doen kloppen met wat we al kennen en
weten.
We vertalen de bedoeling naar een boodschap, waarbij info achterwegen laten, veralgemenen en
vervormen. Boodschap nooit zuiver overkomen, wel altijd vertaling van wat er afspeelt in ons hoofd.
Wat we denken, voelen of bedoelen is voor anderen moeilijk te begrijpen.
1.3.3 Binnenkanten
Achterhalen wat Z en O denken, weten we nooit 100% zeker.
o Ene kant gevoelens, verwachting, gedachten en
bedoelingen.
o Andere kant staat hoe de O dit interpreteert.
Alles wat op O afkomt moet door hem omgezet
worden en interpretatie van maken. Een goede
luisteraar zal ook proberen te achterhalen wat de Z
probeert te bedoelen met zijn C. Het lijkt logisch, maar
vaak doen mensen dit niet.
1.3.4 Communicatievormen
Schema nog niet volledig. Je kan een boodschap ook zien en horen of
beide apert. Dus schema aanvullen met verbale communicatie (VC) en
non-verbale communicatie(NVC).
Schema gebruiken om dyadisch verkeer te duiden
= communicatie tssn 2 individuen
1.3.5 Ruis en context
Ruis
= externe factoren die C negatief beïnvloeden. Deze stellen we op het C-schema voor met diagonale
streepjeslijnen.
2
,1.3.6 Volledig communicatieschema (besluit)
Buitenkant
Binnenkant
Binnenkant
interpretatie
Gedachten
gevoelens
verwachtingen
bedoelingen
1.4 Definities
WATZLAWICK “Alle gedrag is C”
Wat je doet als je alleen bent ook beschouwd als C. Veel ruimer dan dagdagelijks opvatting over C.
SATIR “C is een heel grote paraplu, die alles overspant wat tussen menselijke wezens gebeurt.”
Volgens deze omschrijving gebeurt C enkel tssn mensen. Contact tussen andere levende wezens (Alfamannetje in wolvenroedel, Hond kunstjes aanleren,…) of contact via (social) media
vallen niet onder C.
STAPPES ”C is een intentioneel proces waarbij gepoogd wordt een andere persoon aan informatie te helpen. Ook bij een eenzijdig geven van informatie is er sprake van
C.”
Twee bedenkingen:
o Sluit onbewuste non-verbale C uit, aangezien deze meestal niet intentioneel gebruikt wordt.
o C enkel gebruikt om contact tssn mensen aan te geven.
2. Communicatie in axioma’s
2.1 Watzlawick en het systeemdenken
Watzlawick: alle mensen zijn verbonden met elkaar. We behoren allemaal samen tot een groep, een
systeem. Iedereen maakt deel uit van een groep, namelijk de familie, maar ook van andere systemen,
zoals werkkring, vriendengroep,… .
Aangezien allemaal verbonden, steeds invloed op elkaar. Als 1 lid van systeem verandert
heel het systeem verandert.
Systeemdenken
= probeert de
wederzijdse
beïnvloeding tussen
personen en
verschillende
systemen te
analyseren. Men
spreekt van circulaire
beïnvloeding tussen
mensen.
Gedrag persoon A is
gevolg op gedrag
persoon B en oorzaak
3
, van gedrag persoon B. Gedrag van A Het is dus zowel actie als reactie. Begine of einde is niet aan te
duiden.
Deze wederzijdse beïnvloeding gebeurt bewust als onbewust. Beseffen vaak niet dat we een
invloed uitoefenen op gedrag van mensen en omgekeerd. Dit kan leiden tot misverstanden
omdat we reageren op buitenkant, zonder rekening met de binnenkant.
Het systeemdenken vertrekt vanuit dit idee om communicatie tussen mensen te analyseren en te
verklaren, iets vanuit een groter geheel proberen te zien en zien hoe verschillende elementen elkaar
beïnvloeden. Het systeemdenken vertrekt van 5 axioma’s (fundamentele stellingen).
Factoren: leerstof, LLN, medeLLN, LKR en contect
Maatregelen/aandachtspunten van systeemdenken:
o Grote geheel kunnen overzien en begrijpen
o Vermijden snelle symptoombestrijding
o Inzicht in manier waarop manier van denken onze kijk op situatie beïnvloed
o Testen veronderstellingen en aan opp brengen
o Ander perspectief aannemen om werkelijkheid beter te begrijpen
o Doorzien oorzaak-gevolg situaties
o Op zoek samenhang, zien relaties ipv losse elementen
o Oog voor korte en lange termijn effecten
o Doorzien onbedoelde effecten van acties
o Eigen acties evalueren en bijstellen
Kort samengevat:
1. Mensen beïnvloeden elkaar voortdurend, bewust en onbewust
2. Vaak zijn we ons niet bewust van deze invloed ontstaan communicatiestoornissen
2.2 Axioma’s
In de loop der jaren zijn er verschillende communicatie-axioma’s vastgesteld.
Deze van Palo Alto groep = watzlawich, Beavin en Jackson.
2.2.1 AXIOMA 1: Men kan niet niet communiceren.
Zodra je ergens bent, beïnvloed je anderen. Je beïnvloedt dus altijd onmogelijk om niet te C’en.
Hier moet je je van bewust zijn. Misverstanden kunnen ontstaan omdat persoon niet bewust is van
wat hij zoal uitzendt. Andersom geldt dit ook: je ondergaat voortdurend de invloed van anderen.
Als je niet probeert te C’en, vat de ander jouw C op als :
1. Verwerping: zegt zonder veel omwegen dat je niet geïnteresseerd bent in een gesprek. Als
onbeleefd ervaren.
2. Aanvaarding: je aanvaardt/begint gesprek, niet zelfde als aanvaarden wat andere zegt.
3. Diskwalificatie: je maakt C ongeldig door wat ander zegt en jezelf zegt te ontzenuwen door
bv te veranderen van thema.
4. Gebrek: een onbekwaamheid ( dronkenschap, slaap,…) om deel te nemen aan gesprek.
Probleem hier is dat je weet dat je alsof doet en oplossing: zelf gaan geloven zodat je niet
meer weet of je doet alsof of het effectief zo is.
Vb: Zit in wachtkamer en zegt hallo bereid om te praten
Zit in wachtkamer en kijkt niet op je wil niet converseren.
(= alles wat je doet of niet doet is boodschap naar de andere).
4
