Zakenrecht met inbegrip van zakelijke zekerheden
Prof dr. Mathieu Muylle
1. Inleiding
Wat is zakenrecht of goederenrecht?
- Situering
- Omschrijving
- Uitsluiting
- Waar te vinden
1.1 Situering
Situering
- Goederenrecht is onderdeel van privaatrecht/burgerlijk recht
o Privaatrecht: regelt rechtsverhouding tussen particulieren
Publiekrecht:
- Regelt rechtsverhouding tussen particulieren en de overheid
- Regelt samenstelling, werking, … van overheidsinstellingen
Andere privaatrechtelijke rechtsdomeinen: verbintenissenrecht, contractenrecht
- Privaatrecht wordt traditioneel opgedeeld in
o patrimoniaal recht of vermogensrecht
o extrapatrimoniaal recht
- Goederenrecht is onderdeel van vermogensrecht
o Heeft betrekking op actieve en passieve samenstelling van
vermogen/patrimonium
Vermogen =
– actieve bestanddelen= goederen + rechten
– passieve bestanddelen= schulden + plichten
1.2 Omschrijving
• Omschrijving
– Ontstaan: toe-eigening door de mens van voordelen uit de natuur → mens
heeft subjectief gebruik ervan veilig gesteld
– objectief recht subjectief recht :
• Subjectief recht =
– veronderstelt een concrete rechtsverhouding tussen personen
waarop het objectief recht wordt toegepast
– Subjectieve zakelijke rechten =
• concrete bevoegdheden en aanspraken t.a.v. andere personen
betreffende zaken wanneer de toepassingsvoorwaarden van de
algemene zakenrechtelijke regels vervuld zijn
1
, • subjectieve obligatoire rechten → ‘verbintenisrechtelijke’
aanspraak
• bv. Verkoop doet verbintenissen ontstaan over en weer, maar doet
ook een zakelijk recht overgaan, nl. het eigendomsrecht. Ten opzichte
van de gekochte zaak kan de eigenaar verregaande bevoegdheden
uitoefenen, of verbintenissen afsluiten, finaal wordt de koper eigenaar
van het goed, wat hem bevoegdheden oplevert
1.3 Uitsluiting
• Uitsluiting
– Extrapatrimoniale rechten
• Bv.: recht om te huwen, recht op vaderschap of mee-moederschap,
recht op fysieke integriteit, persoonlijkheidsrechten (recht op naam,
recht op afbeelding, recht op privacy …)
• Zijn niet in geld waardeerbaar of toeëigenbaar
• Behoren niet tot het vermogen
• Zijn onvervreemdbaar (er kan niet over worden beschikt)
!Nuancering:
• over bepaalde aspecten van deze rechten zijn toch
overeenkomsten mogelijk → uitoefening (en geen afstand) van
desbetreffend recht
• Bv.: toelating om foto te gebruiken in
publiciteitscampagne
• Bv.: publicatie van persoonlijke briefwisseling
• Bv.: bloed- of orgaangift
• de schending van extrapatrimoniaal recht kan aanleiding geven
tot schadevergoeding (in geld)
– Verbintenissen en vorderingsrechten
• Verbintenis =
• rechtsverhouding tussen twee (of meer) personen, die ontstaat
krachtens de wet ingevolge een rechtshandeling of rechtsfeit
• op grond waarvan de ene persoon t.o.v. de andere gehouden is
• tot het leveren van een prestatie (iets geven, iets doen, iets
niet doen)
• Vorderingsrecht
– Intellectuele rechten
• Geheel van rechten die zijn toegekend aan een auteur of een uitvinder
ter bescherming van de voortbrengselen van zijn geest (kunstwerken,
boeken, uitvindingen)
• Vb.: auteursrechten, octrooien, merkenrecht, …
• Dubbel aspect:
• moreel recht: recht om boek uit te geven, kunstwerk tentoon
te stellen, auteurschap op te eisen, illegale kopieën aan te
vechten
• vermogensrecht: economische exploitatie van de creatie
(reproductie, licenties)
2
,→ Extrapatrimoniaal aspect + patrimoniaal aspect
1.4 Waar te vinden
• Waar te vinden? KLASSIEK
• Oud Burgerlijk Wetboek → van toepassing op lopende zakelijke
rechten
– Boek II ‘Goederen en verschillende beperkingen van de
eigendom’: art. 516-710bis oud BW
– Boek III ‘Op welke wijze eigendoom verkregen wordt’:
algemene bepalingen: art. 711-717 oud BW
– Art. 2071-2091 oud BW: pand → hervormd door W
11/7/2013: nieuwe titel XVII Inpandgeving (in werking sinds 1
januari 2018)
– Art. 2219-2280 oud BW: verjaring en bezit
– Veldwetboek
• Bijzondere wetten:
– wetten van 18 januari 1824 betreffende erfpacht en opstal
» Opstalwet gewijzigd door W 25/4/2014
– wet van 16 december 1851 op de voorrechten en hypotheken
(hypotheekwet)
– Artikel 1, eerste Aanvullend protocol EVRM
• Waar thans te zoeken?
Twee parallelle hervormingsoefeningen :
• In uitvoering van Regeerakkoord:
• wijziging appartementswet (Wet van 18 juni 2018 (in werking 1 januari 2019))
• Boek 3 BW, ter vervanging van Boek 2 (art. 516-710bis oudBW)
• Wet van 13 april 2019 tot invoering van een nieuw Burgerlijk Wetboek
1° boek 1. Algemene bepalingen;
2° boek 2. Personen, familie en relatievermogensrecht;
3° boek 3. Goederen;
4° boek 4. Nalatenschappen, schenkingen en testamenten;
5° boek 5. Verbintenissen;
6° boek 6. Bijzondere overeenkomsten;
7° boek 7. Zekerheden;
8° boek 8. Bewijs;
9° boek 9. Verjaring.
• Wet van 4 februari 2020 houdende boek 3 "Goederen" van het Burgerlijk Wetboek,
BS 17 maart 2020, thans dus nieuw Boek 3 (terminologie BW en oud BW)
• Automatische inwerkingtreding: 1 september 2021 (hypothecaire publiciteit: uiterlijk
1 juli 2022)
• Overgangsrecht:
• Eerbiedigende werking, dus enkel rechtshandelingen vanaf 1 september
2021.
• Mogelijkheid tot anticipatieve toepassing van de nieuwe Wet.
• Eeuwigdurend opstalrecht reeds declaratief van toepassing.
3
, 2. Krachtlijnen nieuwe goederenrecht
Krachtlijnen nieuwe goederenrecht
Vier – bescheiden – krachtlijnen:
• Geïntegreerde benadering van het goederenrecht
• Instrumentalisering van het goederenrecht
• Modernisering van het goederenrecht
• Flexibilisering van het goederenrecht
A. Geïntegreerde benadering van het goederenrecht
Integratie van diverse delen van het goederenrecht, en dus afschaffing van:
• Hoofdstukken uit het Veldwetboek
• Erfpacht en Opstalwet van 10 januari 1824
• Wet van 30 december 1975 betreffende de goederen buiten particuliere
eigendommen gevonden of op de openbare weg geplaatst ter uitvoering van
vonnissen tot uitzetting.
• Wet van 21 februari 1983 betreffende de verkoop van sommige achtergelaten
voorwerpen.
• Materieelrechtelijke bepalingen van Hypotheekwet (artikel 1-8)
• Bezit, detentie en verkrijgende verjaring
Structuur van boek 3 (art. 3.1-3.188):
• Titel 1: Algemene bepalingen
• Titel 2: Goederen
• Titel 3: Eigendom
• Titel 4: Mede-eigendom
• Titel5: Burenrelaties
• Titel6: Vruchtgebruik
• Titel7: Erfpacht
• Titel8: Opstal
Integratie van onderdelen van het goederenrecht: “Algemeen deel” dat de
gemeenschappelijke elementen van zakelijke rechten en vermogen overkoepelt.
Vroegere structuur van het goederenrecht:
4
