Metabolism & Hormones 2
INHOUDSOPGAVE
Les 0 Introduction ............................................................................................................................................ 1
Les 1 Diabetes mellitus ..................................................................................................................................... 2
Les 2 Behandeling van type 1 diabetes mellitus ............................................................................................. 13
Les 3 Behandeling van type 2 diabetes mellitus ............................................................................................. 17
Les 4 Diabeteseducatie ................................................................................................................................... 33
Les 5 Metabole controle: Acute complications ............................................................................................... 45
Les 6 Metabole controle: chronische complicaties ......................................................................................... 54
Les 7 Schildklier: hyper- en hypothyroïdie ...................................................................................................... 66
Les 8 Schildklier: goiter, nodule & kanker ....................................................................................................... 79
Les 9 Obesitas ................................................................................................................................................ 96
Les 10 Hypofysepathologie ........................................................................................................................... 108
Les 11 Bijnieren ............................................................................................................................................ 133
Les 12 Imaging of the Adrenal Glands .......................................................................................................... 158
Les 13 Diabetic foot ...................................................................................................................................... 165
Les 14 Bijschildklieren: Hypercalcemie & MEN ............................................................................................. 175
Les 15 Bijschildklieren: Hypocalciemie ......................................................................................................... 186
Les 16 Iconografie van de hypofyse .............................................................................................................. 195
Les 17 Hirsutisme ......................................................................................................................................... 206
Les 18 Gynecomastie .................................................................................................................................... 218
Les 19 Disorders of lipid metabolism: pathophyiology, diseases and therapy .............................................. 225
Les 20 Hypoglycemia in non diabetic individuals .......................................................................................... 236
LES 0 INTRODUCTION
Content
• Diabetes mellitus
• Obesity
• Thyroid
,Metabolism & Hormones 2
• Parathyroid glands
• Adrenal glands
• Pituitary gland
• Lipids
• Gynecomastia
• Hirsutism
• Hypoglycemia
Examination: 20 min oral examination with 1h time for written preparation (strict schedule)
• Study aim 1: The student is able to reproduce the epidemiology, pathology, clinical symptoms,
complications and treatment of the most important metabolic and endocrine pathologies
(diabetes, obesity, thyroid, pituitary, adrenals, parathyroids, lipids, and hypoglycaemia,
hirsutism and gynaecomastia)
• Study aim 2: Based upon a case, the student can recognise the pathology by medical history
and examination, as well as formulate a proposal for diagnostic work up and treatment.
• Study aim 3: The student must be able to present a differential diagnosis based upon the
same case.
Examen: 1 theoretische vraag en 1 casus: symptoms and complaints, depending on anamnese,
physical exam → gaan voor een diagnose
Moet niet met diagnose opzich komen maar wel het proces erachter snappen
Cursus meer in details, slides zijn de leerstof
LES 1 DIABETES MELLITUS
DEFINITIE VAN DIABETES MELLITUS
• Diabetes mellitus is een metabole ziekte primair gekenmerkt door hyperglycemie
• veroorzaakt door
o absoluut en ernstig insulinetekort (type 1 diabetes): auto-immuun disease (er is in het
begin nog B-cel massa die na 2 jaar volledig verdwijnt 25-35% residual B-cel mass)
o relatief gebrek (type 2 diabetes) aan insuline met/zonder insuline-resistentie
• stoornissen in het koolhydraatmetabolisme, eiwit- en vetstofwisseling
• chronische hyperglycemie → langetermijnscomplicaties
o microvasculaire (o.a. retinopathie, nefropathie, neuropathie)
o macrovasculaire verwikkelingen (hart- en vaatziekten)
Insuline en glucagonn ook effect op eiwit en vooral vetmetabolism
Insuline: real anabolic hormon
Belangrijk om diabetes goed onder controle te houden zodat je postpone complicaties zowel micro-
als macrovasculair. Patiënten goed motiveren voor gezonde levenstijl en voldoende beweging,
patiënten veel in eigen hand.
TOENEMENDE PREVALENTIE VAN DIABETES IN BELGIË
• 7-8% of the populatie diabetes
• 6-7% ook nog impaired glucose tolerance/pre-diabetes
• 14% dysregulated carb metabolisme
• 65 or above: prevalence DM 15%
Total health care budget for diabetes: 10% of total amount which the RIZIV spends
,Metabolism & Hormones 2
TELEVISIE KIJKEN, OVERGEWICHT EN TYPE 2 DIABETES
Inactivaty very bad
Independent of age, excercise levels, sedentary behaviours, especially TV watching were associated
with significantly elevated risk of obesity and type 2 diabetes.
Each 2 h/day increment in TV watching was associated with 23% increase in obesity and 14% increase
in risk of diabetes.
Veel zitten niet goed
DIABETES RISICO INSCHATTING: FINDRISC VRAGENLIJST
Belangrijke tablel, ontwikkelt in Finland
Op basis van aantal simpele vragen het risico inschatten van het hebben van diabetes: age, BMI, waist
circumference (tussen iliac est and lower ribs horizontaly, non-obese umbilicus), history of
antihypertensive drug treatment, previously measured high blood glucose, consumption of
vegetables, fruits or berries, physical activity, family history of diabetes (first or second degree),
previously measured high blood glucose levels (welke antecedent belangrijk? History of gestational
diabetes: 7-8X keer meer risico op diabetes type 2, na 10j almost 15%)
Prevalence gestational diabetes in Belgium: 13% (bij Noord-Afrikaanse vrouwen nog wat hoger)
Meer en meer overgewicht laatste jaren als voorheen
Handige tool deze vragenlijst, elke arts kan dit laten invullen
Interpretatie:
• 1-6 punten: kans op DM binnen10 jaar: 1 op 100 (laag diabetesrisico)
• 7-11 punten: 1 op 25 – blijf dus gezond eten en goed bewegen (licht verhoogd
diabetesrisico)
Daarna: sterk verhoogd diabetesrisico → ga langs bij je huisarts
• 12-14 punten: 1 op 6 - gezonde voeding en beweging. Ga naar huisarts voor een nuchtere
bloedsuikerbepaling
• 15-20 punten: 1 op 3 ga naar huisarts voor een nuchtere glucosebepaling. Maak dringend
werk van gezonde levensstijl: beweging, groenten en fruit
• 21-26 punten: 1 op 2. Misschien hebt u al diabetes zonder het te weten? Het is noodzakelijk
uw levensstijl aan te passen. Ga naar uw huisarts voor een nuchtere bloedname.
Deze tool wel te kennen!: zegt iets over de risicofactoren
PREDIABETES & RISK OF DM
• IFG/IGT: ~5-7% per year develop DM
• IFG + IGT: ~10-13% per year develop DM
• HbA1c 5.7-6.4%: ~5% per year develop DM
Alert alert alert!
FINNISH DIABETES PREVENTION STUDY
Als je interventie doet: gezond eten en physical activity 30 mig/ dag → risico op krijgen diabetes met -
58%. Again, the intervention was effective in reducing the incidence of diabetes
Interestingly, the effect of the lifestyle intervention in reducing the cumulative incidence of diabetes
was very similar to that observed in the DPP.
Veel mensen met hoog risico willen hun leven niet veranderen.
DIABETES PREVENTION PROGRAM
Ook in US zo lifestyle 58% reduction terwijl metformin risico reduceert met 31%
Lifestyleverandering belangrijkste behandeling type 2 diabetes (eerste top 3 vooraleer medicatie)
Diagnose van diabetes mellitus
,Metabolism & Hormones 2
Van buiten kennen!
Conversiefactor van 18: 126 mg/dl → 7 mmol/l
Classic symptoms hyperglycemia: polyuria, polydipsia, gewichtsverlies (type 1), nycturia, droge mond,
frequent urogenital infections: balanitis, vaginal candidiase
ORALE GLUCOSETOLERANTIETEST (OGTT)
OGTT nuchter 2 uur na 75g glucosedrank
normaal < 100 mg/dl (5.6 mmol/L) < 140 mg/dl (7.8 mmol/L)
gestoorde nuchtere glycemie
(impaired fasting glucose: IFG) 100-125 mg/dl
gestoorde glucosetolerantie
(impaired glucose tolerance: IGT) 140-199 mg/dl
diabetes mellitus ≥ 126 mg/dl (7.0 mmol/L) ≥ 200 mg/dl (11.1 mmol/L)
Deze ook van buiten kennen, moet je kennen om het examen te halen!
DIABETES MELLITUS: CLASSIFICATIE
ADA classificatie, 1997
1. Type 1 diabetes: 5-10% van de diabetes populatie (Scandinavische landen rond de 25-30%)
2. Type 2 diabetes: 90%
3. Andere specifieke rare types: MODY (Maturity-Onset Diabetes of the Young: monogenetic),
endocrinopathie (feochromocytoma: catecholamines, Cushing: hypercortico’s, glucagonoma,
acromegalie: excess growth hormone ), medicatie-geïnduceerd: cortico’s vnl oorzaak type 2
DM, pancreaspathologie: pancreatectomie, …
4. Zwangerschapsdiabetes
,Metabolism & Hormones 2
Gestational diabetes mellitus: Flemish consensus
In zwangerschap zijn we strikter
OTHER TYPES OF DIABETES
Genetic defects of beta-cell function: bij veel family history diabetes, vaak makkelijk onder controle te
krijgen. Details niet kennen, max 5% van alle type DM2, wrs monogenetic
• Chrom 20: HNF-4α : MODY1
• Chrom 7: glucokinase: MODY2
• Chrom 12: HNF-1α : MODY3
• Chrom 13: insulin promotor factor-1: MODY4
• Chrom 17: HNF-1β : MODY5
• Chrom 2: NeuroD1: MODY6
• Mitochondrial DNA: MERRF, MELAS, KSS, …
• Etc.
Number MODY types increasing, heel wat genetische oorzaken van diabetes
Mody 2 en 3 de meeste belangrijk: de thershold om insule te secreteren verhoogd, maar kunnen wel
normaal insuline vrijstellen
OTHER TYPES OF DIABETES
• Diabetes due to pancreatic disease
o chronic or recurrent pancreatitis
o haemochromatosis
• Diabetes due to other endocrine disease
o Cushing ’s syndrome
o acromegaly
o phaeochromocytoma
o glucagonoma
• Diabetes due to drugs and chemicals
o glucocorticoids
o diuretics (thiazides)
o atypical antipsychotics
o -blockers
o anti-retroviral HAART
, Metabolism & Hormones 2
• Diabetes due to abnormalities of insulin or its receptor
o insulinopathies
o receptor defects
o circulating antireceptor
antibodies
o gene mutations
• Diabetes due associated with genetic syndrome
o DIDMOAD syndrome: diabetes insipidus, diabetes mellitus, optic atrophy: blind, and
deafness (niet zo belangrijk, voor 20/20 wel kennen ;)) → QoL impaired
o lipoathrophic diabetes
o cystic fibrosis
o etc.
TYPE 1 DIABETES MELLITUS
Definitie type 1 DM
reductie in het aantal β-cellen (> 75%) → insulinetekort
• T-cel gemedieerde immuunreactie gericht tegen β-cellen, met als gevolg insulitis. Er
verschijnen ook β-cel antichamen als tekens van autoimmune reactiviteit (antilichamen)
• Zien het verschijnen van T-lymfocyten en macrofagen in de eilandjes van Langerhans: tasten B
cellen maar ook A-cellen aan
• associatie met erfelijk materiaal en veroorzaakt door een combinatie van genetische en
omgevingsfactoren (?viraal, ?dieet, ?toxica, …): genetische predispositie 10-15% (voor type 2:
30-40%)
• type 1 genetic factors more clear/studie but less of the total contribution to pathogenesis
• Klassieke type 1 DM:
o onset: meestal voor de leeftijd van 40 jaar, maar niet altijd zo, verschil gebaseerd op
pathogenesis van type 1 en type 1
o symptomen: ernstig en snel progressief: polydipsie, polyurie, vermagering
o Type 1: in jonge kinderen en piek puberteit, presenteren zich met zeer aggresieve
symptomen zoals gewichtsverlies, polyurie, polydipsia, ketosis!
• LADA: slow onset, = late auto-immuun diabetes of the adult
o autoimmune destructie van de β-cellen verloopt langzamer
o rond 35-40 jaar, slowly porgressive
• β-cel antilichamen: kan je vragen om te bepalen maar duurt 3-6 maanden vooraleer resultaat
(Univerity of Brussels bepaalt)
o ICA (islet cell Ab)
o IAA (insuline autoantilichamen)
o GADA (glutamic acid decarboxylase-65 Ab)
o IA-2A (tyrosine fosfatase Ab, ICA512)
o ZnT8 AL (zinc transporter 8)
• erfelijke factoren: (net hetzelfde hiervoor
o HLA DR 3 en DR4, DQ2 en DQ8
o CTLA-4
EPIDEMIOLOGY OF T1DM
Scandinavische landen prevalentie hoger dan in België
In Afrika prevalentie zeer laag, is het echt zo laag of sterven ze vooraleer het gediagnosticeerd is →
speelt waarschijnlijk allebei mee, ook in Azië veel minder gezien
