HOOFDSTUK 10: PERSOONLIJKHEID VANUIT EEN FORENSISCH PERSPECTIEF
EEN MACRO-LEVEL PERSPECTIEF OP CRIMINEEL GEDRAG: GRAND CONCEPTUEEL KADER EN BASISPROCESSEN
THEORIES
biopsychosociaal model en macroperspectief
= abstracte theorieën die het verschil in crimineel gedrag over landen heen
delictpleging is een complex proces waarin persoonlijkheid maar één
belichten
factor is, zowel op biologisch, psychologisch en sociaal niveau zijn er
modernisatie-theorie processen die een rol spelen
- snelle sociale veranderingen leiden tot verlies van traditionele
gedrag van geweld is steeds in een bepaald maatschappelijk kader
waarden/normen wat leidt tot meer criminaliteit (in aziatische culturen
(macrofactoren)
minder criminaliteit dan westerse landen)
- verschil in crime-rates als gevolg van variatie in tempo en mate waarin
landen moderniseren
persoonlijkheid speelt en rol in drie basisprocessen op microniveau
civilisatie-theorie
- omgekeerde van modernisatie theorie: in modernere, meer ontwikkelde
landen is er net minder criminaliteit
- omdat er meer persoonlijkheidsveranderingen van individuen binnen een
moderniserende maatschappij zijn (meer zelfcontrole = minder criminaliteit)
- belangrijke nuancering: het klopt wel voor externaliserend geweld maar niet
voor internaliserend geweld (suïcide, drugsverslaving..)
world systems theorie
- vergelijking maken tussen landen: ongelijke economische ontwikkeling geweldpleging zit in social environment
tussen en binnen landen leidt tot crimineel gedrag (via lus van ongelijkheid – hoe speelt persoonlijkheid via processen van selectie, evocatie en
uitbuiting) manipulatie een rol in al dan niet geweldpleging
→ deze theorieën meer macro-level sociologische theorieën
→ macro-level = sociologie <-> psychologie = micro-level
,PERSOONLIJKHEID EN SOCIALE INTERACTIE IFV SOCIAAL b) evocatie = uitlokken van bepaald gedrag bij iemand anders (hoog
AFWIJKEND GEDRAG agressie)
a) selectie = persoonlijkheid zorgt ervoor dat je voor bepaalde situaties - hostile attributional bias = agressieve attitude naar anderen/gedrag van
kiest anderen zeer snel vijandig/intentioneel interpreteren
- hoog sensation-seeking = gevaarlijke prikkels opzoeken - geweld uitlokken door zelf gewelddadig te zijn
→ voorkeur feestjes met risk gehalte (drugs)
c) manipulatie = alle intentionele acten om het gedrag van anderen te
→ high-risk seksueel gedrag
veranderen (niet enkel de slechte vormen van manipulatie)
→ creëren eigen verkeersregels, vaak betrokken in ongevallen
→ door die persoonlijkheid selecteren ze risicovolle situaties = zoeken - 1 prototypisch trekprofiel: machiavellisme (= manipulatief, cynisch,
stimulatie op, komen vaker terecht in sociale situaties waar een anderen worden gebruikt ifv eigen doelen (opportunistisch),
bepaald risico speelt interpersoonlijk wantrouwen, gebrek aan empathie)
- hoog self-concealment (hoog n – laag e)
→angstig, veel piekeren, introvert weinig sociale contacten
PERSOONLIJKHEIDSPREDICTOREN VAN MANIPULATIE-
→selecteren situaties waarin ze alleen kunnen zijn STRATEGIEËN
→zoeken net geen sociale steun op: risico op internaliserend geweld hoe heeft persoonlijkheid invloed op hoe je iemand wil overtuigen
verschillende trekken geassocieerd met specifieke manipulatie-strategieën
consciëntieusheid:
extraversie:
hoog → rationaliseren, logische verklaringen geven, goede argumenten
hoog dominant (facet van extraversie) → bedreigen, bekritiseren,
laag → weinig consensus (meer risico op criminele strategieën zoals
verwijten, wijzen op verantwoordelijkheden
manipulatie, maladaptieve manieren)
laag dominant → ziekte veinzen, zelfvernedering, maar ook liegen en
geweld
emotionele stabiliteit:
hoog→ weinig onderzoek
laag → regressie (emotionele uitzinnigheid: crisis krijgen) welwillendheid/altruïsme:
hoog → induceren van plezier, uitleg geven (het zal tof zijn daar..)
openheid voor ervaringen: laag → silent treatment (geen blik of geen woord meer gunnen tot iemand
hoog → rationaliseren, soms induceren van plezier of wijzen op toegeeft)
verantwoordelijkheid
laag → sociale vergelijking (doe het want iedereen doet het)
, ALGEMENE PERSOONLIJKHEID EN DELICTEN
PEN model eysenck
- psychotiscisme, extraversie, neuroticisme
- hoog E (sensation seeking), hoog N (angst, depressie) en hoog P (agressief, impulsief)
→ geassocieerd met delictgedrag
FFM (vijffactorenmodel)
PERSOONLIJKHEID EN DELICTPLEGING - meeste evidentie voor combinatie lage C en lage A (weinig geven om anderen en
weinig zelfcontrole: meer kans op delictpleging)
- tegenstrijdige evidentie voor rol van hoge N, hoge E, lage O
studie 1: rangorde stabiliteit van agressie: longitudinale
studie: 40 jaar tussen eerste en laatste meetmoment modererende rol van omgeving
redelijke stabiliteit van agressie (.50= matige consistentie) - geen enkele trek heeft eenduidig invloed, altijd nog invloed van omgeving/context
als je op acht jaar agressief bent zal dat er nog inzitten op - vb. associatie tussen impulsiviteit en crimineel gedrag is sterker in arme buurten
48jaar (zekere continuïteit maar geen absolute cijfers) (derde variabele effect)
mmpi (persoonlijkheidsfactor): lage score op
gehoorzaamheid, oprechtheid,
bedachtzaamheid als predictoren van stabiliteit van agressie
(met dit trekprofiel grotere kans dat je later nog agressief
bent)
studie 2: correlatie trekken vfm - family
size/intelligentie/gender – aantal veroordelingen in je leven
vier van de vijf trekken van ffm tonen een significante
correlatie (p) met aantal veroordelingen
family size, beroep vader, diploma… niet significant voor
aantal veroordelingen
in de criminologie heeft men te weinig aandacht gehad voor
rol persoonlijkheid
