Voeding bij gewervelde dieren
Inleiding
Heterotrofe organismen: organismen die voedingsstoffen halen uit andere organismen, vb
dieren
Autotrofe organismen: organismen die zelf voedingsstoffen aanmaken met behulp van licht-
of chemische energie, vb groene planten
Heterotrofe organismen zijn afhankelijk van autotrofe organismen
Voeding: bij dieren het verschijnsel waarbij ze voedsel tot zich nemen
Voedsel: omvat voor de mens verschillende voedingsmiddelen, vb brood, vlees, fruit,
groenten
Voedingsmiddelen: opgebouwd uit voedselbestanddelen zoals sachariden, eiwitten en
vetten
Voedselbestanddelen: worden tijdens de spijsvertering afgebroken tot voedingsstoffen
Voedingsstoffen = nutriënten: de stoffen die opneembaar en vervoerbaar zijn door bloed en
cellen. Hiertoe behoren zowel organische verbindingen (glucose, fructose, vetzuren, …) als
anorganische ionen (Fe, Ca, Na, H2O, vitaminen)
Samenstelling van ons voedsel
Macromoleculaire organische verbindingen
Polyfunctionele KWS in organismen
Sachariden
C, H, O
Cn(H2O)m
Suikers en koolhydraten minder goede naam
C6H12O6 + 6 O2 ⟶ 6 H2O + 6 CO2 + ATP
Energieleverende stoffen
o 55% per dag verteerde koolhydraten (alle sachariden behalve cellulose)
o 1g verteerde cellulose = 4kcal = 17kJ energie
o Zoete mono- en disachariden vermijden
In mindere mate bouwstoffen
o Opbouw glycoproteïnen in de celmembraan
Monosachariden:
C6H12O6
Oplosbaar in koud water
Glucose
Bepaalt de bloedsuikerspiegel
Druivensuiker, dextrose
In vruchten, honing
, Zoet
Fructose
Vruchtensuiker, levulose
In vruchten en nectar
Zoeter dan glucose
Gemengd met water stroopachtige oplossing
Galactose
Niet in levende organismen
Ontstaat bij afbraak van lactose
Disachariden:
Alfa-glucose
Sacharose
Glucose + fructose
Riet- of bietsuiker
Extraheren in grote hoeveelheden in Tienen uit suikerbieten
Gewone huishoudsuiker (kristalsuiker, bruine suiker, harde klontjes, …)
Samen met fructose en glucose in vruchten en andere plantendelen
Lactose
Glucose + galactose
Melksuiker
Witte stof, niet zo zoet als bietsuiker
Maltose
Glucose + glucose
Moutsuiker
In gekiemde gerst als mout gebruikt in bierbereiding
Polysachariden:
, Beta-glucose
Niet oplosbaar in koud water
Smaken niet zoet
Zetmeel
Amylose + amylopectine
Dextrine, maltose, disacharide, glucose
Aardappelen, tarwe, maïs, rijst, peulvruchten
In vruchten, zaden, wortels, knollen, wortelstokken, bollen en stengels
Beetje in chloroplasten
In reserveorganen in zetmeelkorrels
Indicator lugol
Niet oplosbaar in koud water
In warm water: korrels zwellen op => geleiachtige stijfselpap
Cellulose (vezels)
Cellobiose (diasacharide) + glucose
Katoen – zaadpluis
In celwand van plantencellen
Hout en papier, watten, asvrij filtreerpapier
Enkel verteerbaar door herkauwers want hebben cellulase
Inuline
Fructoseresten
Wortels, wortelknollen
Reservestof ipv zetmeel
Glycogeen
Vertakte ketens van glucose
Structuur lijkt op amylopectine
Dierlijk zetmeel (spieren, lever)
Reservestof bij bacteriën en zwammen, eindproduct van de FS bij cyanobacteriën
Hemicellulose
Verzamelnaam voor amorfe polysachariden die vooral in celwanden van zaden en in
cellen van houtweefsel als reservestof voorkomen
Vlas
Polysacharideachtige verbindingen
Pectinezuur
In middenlamel van celwand
Kitstof waarmee cellen worden samengehouden
Pectine
In protoplasma en celsap van vruchten
Confituur, gelei maken
Protopectine
Onoplosbaar in water
Samen met cellulose en lignine: bestanddeeln primaire celwand
Rijpen van fruit: protopectine => oplosbare pectine
