Samenvatting rechten academiejaar 2021-2022
Boekdeel 1: afdeling 1
1. Objectief en subjectief recht
Objectief recht:
- rechts als maatschappelijk fenomeen
- het geheel van gedragsregels voor het maatschappelijke leven, waarvan het respect wordt
afgedwongen door de overheid
- doel: de belangen van de mensen in hun onderling verkeer te ordenen en te beschermen
- rechtsobject bv goed/dienst
Subjectief recht:
- recht bekeken vanuit het standpunt van het individu
- men gaat het rechtsfenomeen individualiseren
- rechtssubject: persoon die aan de wet wordt onderworpen
- een aanspraak die een bepaald persoon aan een rechtsnorm ontleent, hetzij om een zaak te
gebruiken, hetzij om van een ander individu een bepaalde prestatie te vereisen
Band objectief en subjectie recht:
- gedragsregels (objectief recht) bestaan uit algemeen verbindende bevelen (gebod-of
verbodsbepalingen) en daaruit vloeien voor de bestemmelingen van de regel ‘subjectieve
verplichtingen nl. rechtsplichten.
- Subjectief recht ontleen je aan het objectief recht
Onrechtmatige daad:
- Voorbeeld van hoe het objectieve recht subjectieve rechten creëert artikel 1382 oud BW
- = iedere daad van een mens (in een andere dan contractuele context) die aan een ander
schade veroorzaakt is verplicht tot schadeloosstelling
- 3 componenten: fout, schade en oorzakelijk verband
- Fout :
objectieve component (verwijst naar de daad): overtreding rechtsnorm
(=resultaatsverbintenis, je bent in fout als je het gewenste resultaat niet hebt
bereikt) of overtreding algemene zorgvuldigheidsnorm , jouw gedrag wordt
vergeleken met wat een normaal, vooruitziend en redelijk persoon zou doen in de
situatie (=middelenverbintenis)
subjectieve component: men handelt pas foutief als men in staat is om bewust te
handelen (=schulbekwaam). Als dat niet zo is ben je ontoerekeningsvatbaar. Hier
wordt er rekening gehouden met leeftijd en geestesbekwaamheid (Art. 1386 bis oud
BW)
- schade: geschonden belang dat leidt tot een in geld waardeerbaar verlies. Kan zowel
materieel als immateriële zijn. Het schenden van het subjectie recht is niet noodzakelijk om
schade te veroorzaken en ook niet voldoende. Schadeloosstelling= geheel aan
herstelmaatregelen
,- oorzakelijk verband: enkel de schade die de persoon heeft veroorzaakt moet hij vergoeden.
Vraag? zou de schade zich hebben voorgedaan, zoals die zich in concreto heeft voorgedaan
(geen rekening gehouden met de gevoeligheid van het slachtoffer equivalentietheorie)
- 1382 is een geval van buitencontractuele aansprakelijkheid (dus niet voor personen in die in
een contractuele band verbonden zijn contractuele aansprakelijkheid)
2. Klassieke definitie van het objectief recht
1. Imperatief karakter (=het recht kan anders maar mag niet anders):
- Principe: rechtsregels gebieden of verbieden
- Permissieve regel houdt ook verbod in:
als een rechtsregel een toelating inhoudt dan gaat het vaak om een uitzonderingen
op een tevoren bepaald verbod of om een vooraf gegeven toelating die daarna
wordt beperkt
Permissiviteit is een attitude waarbij men zeer veel toelaat zonder voorwaarden te
stellen
Rechtsregels zijn nooit declaratief: rechtsregels beperken zich nooit tot feitelijke
vaststellingen
- Regels die helpen andere regels te formuleren: definities, afbakening toepassingsgebied en
constitutieve regels (=bevoegdheden)
- Verschillende graden in verbindend karakter:
Verbintenis: een juridisch afdwingbare verplichting
Resultaatsverbintenis: recht verplicht tot een bepaald resultaat, je bent in fout als je
het gewenste resultaat niet bereik. Geen uitzondering behalve bij bewijs van
overmacht
Middelenverbintenis: de verplichting om de wettelijke zorgvuldigheid na te leven, je
kijkt hoe de persoon zich gedraagt. Gemeenrechtelijke zorgvuldigheidsnorm
vergelijken met een goede huisvader. Uitzonderlijke lichtere zorgvuldigheidsnorm
de mate van zorgvuldigheid die je aan je eigen zaken zou besteden. (aleatoir
karakter: verbintenis hangt af van het toeval)
Verschil tussen resultaats- en middelenverbintenis: bij resultaatsverbintenis is er
geen uitzondering, behalve overmacht, voor het niet bereiken van het resultaat. Er is
dan ook een fout die enkel kan weerlegt worden door bewijs van vreemde oorzaak
(overmacht.) bij middelenverbintenis kan het resultaat niet gegarandeerd worden
waardoor je minder snel een fout maakt en die fout door de schuldeiser dan ook
bewezen moet worden door aan te tonen waar de persoon de mist ingegaan is.
Garantieverbintenis: de schuldenaar garandeert dat het resultaat zal vervuld zijn
(geen escapemogelijkheden, die heb je wel nog bij resultaas door bewijs van
vreemde oorzaak)
Ook de overheid is gebonden door de wet:
o Als er nog ruimte is voor keuzevrijheid/beleidsvrijheid (voor de overheid)
discretionaire bevoegdheid: de overheid kiest maatregelen die haar meest
gepast lijken. De burgers hebben hier geen subjectief recht (de rechter mag
niet zomaar zijn oordeel in de plaats stellen). Wel mogelijkheid tot marginale
toetsing (= de rechter stelt zich terughouden op, dringt niet zijn mening op
maar stelt zich de vraag of die beslissing niet zo onredelijk is dat geen enkele
overheid zo een beslissing heeft genomen)
, o Als er geen ruimte meer is voor keuzevrijheid/beleidsvrijheid gebonden
bevoegdheid: de wet bepaalt de vorm en de inhoud van beslissing, maar de
burgers hebben wel het subjectief recht. (dus van toepassing bij subjectief
recht)
2. Regels uitsluiten menselijk en uitwendig gedrag
3. Algemeen of onpersoonlijk (bescherming tegen willekeur van de overheid)
4. Onbepaalde werkingssfeer (tijd en onderscheiding individueel besluit)
5. Afdwingbaarheid door overheid:
Bij niet nakoming van een regel
A. Overzicht stappenplan afdwingbaarheid subjectief recht:
Heb ik een subjectief recht (altijd tussen 2 of meer personen)
Aard van de verbintenis: verbintenis tot betaling van de geldsom, verbintenis
om iets te doen of niet te doen en verbintenis om iets te geven
Hoe dwing ik dit af? Rechtsherstel (=uitvoering in natura of stopzetting
schending rechtsplicht), schadeherstel (=in geld of in natura) of inroepen
exceptie (tegenspraak ,uitzondering)
B. Kwalificatie van de verbintenis
Verbintenis tot betaling geldsom:
beslag: 2 soorten
(1) uitvoerend: een deel van het vermogen wordt onder toezicht van
het gerecht geplaatst en de schuldenaar mag het beslagen vermogen
niet vervreemden (verbod op verkoop art. 1444).
(2) bewarend: verdere stap, de goederen waarop het beslag rust
verkoopt de deurwaarder en de opbrengst gaat naar de schuldeiser.
Moratoire intresten:
= schadevergoeding wegens laattijdige betaling geldschuld
Gemeenrechtelijk (met ingebrekestelling)
Onderneming (zonder ingebrekestelling, ze zullen meteen beginnen
lopen)
Compensatoire intrest: intrest op, een waardeschuld, waarbij de
schade nog moet berekend worden en de intrest wordt bepaald
door de rechter.
Verbintenis om iets te doen of niet te doen
Rechterlijk gebod is mogelijk maar niet de gedwongen
tenuitvoerlegging ervan
Geen fysieke dwang (tenzij uitdrijving, bv. gedwongen ontruiming
van een woning bij huurder)
Wel uitvoering door geldelijke dwang op de schuldenaar =
dwangsom, zet druk op het vermogen van de schuldenaar (art.1385
bis Ger. W)
Wel uitvoering door een derde op kosten van de schuldenaar. Dit
kan niet bij een intuitu personae want dan kan de verbintenis enkel
uitgevoerd wordend door de specifieke persoon herstel in nature
is hier dan wel mogelijk art. 1144 oud BW
Plaatsvervangende uitspraak door rechter: de rechter kan in bep.
gevallen waar een partij iets juridisch moet uitvoeren, maar niet
bereid is dit te doen. Het voor die partij in de plaats doen. Bv.
, misbruik van minderheid in de algemene vergadering van mede-
eigenaars. (art.36 §1 RvS-wet)
Verbintenis om iets te geven (zakelijk recht):
Bv het eigendomsrecht
Overdracht bij specifieke zaken. Een specifieke zaak is een zaak die
uniek zijn naar de wil van de partij, ze hebben een bepaalde waarde
maar die is subject. Hierbij gaat de eigendom over, tussen partijen,
bij wilsovereenstemming (van zaak en prijs) = solo consensu
Overdracht bij generieke/soort zaken: generieke zaken zijn goederen
die bij getal, maat en gewicht worden verhandeld en die
vervangbaar zijn, in de mate zij volgens de wil van de partijen voor
de nakoming van een verbintenis onderling verwisselbaar zijn.
Hierbij gaat de eigendom pas over bij de individualisering of
specificatio (= de aanwijzing dat de verkochte zaken voor een
welbepaalde verkoper bestemd zijn. )
Overdracht bij onroerende goederen tussen partijen: hierbij gaat het
over bij de wilsovereenstemming solo consensu
Overdracht bij onroerende goederen tov derden: de overdracht is
niet meer tegenwerpelijk aan derden als de overschrijving van de
koopakte in het kantoor van rechtszekerheid gelegen is. Derden ter
goeder trouw: derden die geen kennis hebben van de verkoop.
Derden te kwader trouw: de derde heeft de kennis of hoort de
kennis te hebben over de rechtsgeldigheid van het contract
C. Juridische afdwingingsvormen:
Rechtsherstel= herstel in natura (je doet wat er verwacht wordt of je levert
wat er verwacht wordt) of stopzetting schending rechtsplicht
Schadeherstel = herstel in geld of in natura (=je geeft iets van gelijke waarde,
maar niet wat gevraagd werd). Als je te laat betaald, het bedrag staat vast
moratoire intresten. Als je te laat betaald voor schulden die niet numeriek
betaald zijn of als je een schadevergoeding moet betalen voor wanprestatie
(bv. bij verkeerd uitvoeren van contract) compensatoire interesten
Sanctie door repressie: bv. een straf zoals een boete, gevangenisstraf,
werkstraf, … De persoon gaat hierbij niet naar de gevangenis als
veiligheidsmaatregel, maar wel omdat hij niet doet wat er van hem verwacht
wordt.
D. Procedure van afdwinging
Principe: verbod op eigenrichting (=het zichzelf verschaffen, zonder tussenkomst van
de rechter) oplegging van straffen en afdwinging van het recht is voorbehouden
aan de overheid)
Verplicht: verkrijgen uitvoerbare titel: dit toont aan dat je een beoefenaar van de
openbare ambt hebt ingeroepen.
Uitzonderingen:
In strafrecht bv. wettige zelfverdediging
In privaatrecht: ENAC:
Definitie: wanneer 2 partijen een wederkerige overeenkomst sluiten
en de partij die eerst zijn prestatie moet leveren daaraan verzuimt,
heeft de andere partij, zonder tussenkomst van de rechter, het recht
