Psychopathologie op latere leeftijd en de rol van
persoonlijkheidsstoornissen
Prof. Dr. Bas van Alphen
Inhoudsopgave
DEEL I 2
1. TERUGBLIK 2
2. VIER KERNDOMEINEN IN DE OUDERENZORG 2
3. BELANG VAN HET THEMA 3
4. KENMERKEN VAN OUDEREN 3
5. HOLISTISCHE BENADERING: BIO-PSYCHO-SOCIAAL 3
6. DIAGNOSTISCHE COMPLICATIES 4
7. VEELVOORKOMENDE ZIEKTEN 4
8. LEVENSFASEPROBLEMATIEK 4
9. UITGANGSPUNT: DSM-5 5
10. PSYCHOPATHOLOGIE OP LATERE LEEFTIJD 5
10.1. DELIER 5
10.2. FRONTO-TEMPORALE DEMENTIE 6
10.3. PERSOONLIJKHEIDSVERANDERING DOOR EEN SOMATISCHE AANDOENING 6
10.4. PSYCHOSEN 7
10.5. STEMMINGSSTOORNISSEN 7
10.6. ANGSTSTOORNISSEN 8
10.7. PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS 8
10.8. DRIETAL VOORBEELDEN 9
11. PSYCHODIAGNOSTIEK BIJ OUDEREN 9
11.1. “HIËRARCHISCHE” DIAGNOSTIEK 9
DEEL II 9
12. HERHALING EERSTE DEEL 9
13. PERSOONLIJKHEIDSPROBLEMATIEK 10
14. CLUSTERS PERSOONLIJKHEID 10
14.1. CLUSTER A: W ANTROUWEN 10
14.2. CLUSTER B: TROTSHEID/HULPELOOSHEID 12
14.3. CLUSTER C: ONZEKERHEID 14
15. PERSOONLIJKHEIDSDIAGNOSTIEK BIJ OUDEREN 16
15.1. LEEFTIJDNEUTRALITEIT 16
15.2. LEEFTIJDSSPECIFIEK 16
15.3. BEHANDELEFFECTEN 17
15.4. SPECIFIEKE BEHANDELASPECTEN 17
15.5. OMGANGSMODEL 18
16. CONCLUSIES 19
1
,Deel I
1. Terugblik
Tot de jaren ’50 van de vorige eeuw heerste nog een nagenoeg nihilistisch
(psychotherapeutisch) behandelperspectief voor ouderen
o De groep ouderen wordt steeds groter
o Ziekenhuis was vaak het eindpunt waardoor men geen behandeling ging
doen van persoonlijkheid
Tot de jaren ’90 van de vorige eeuw was er veelal sprake van een
psychotherapeutisch pessimisme voor ouderen
o Nu is het steeds meer behandelbaar
o Men ziet nu het nut van een behandeling
2. Vier kerndomeinen in de ouderenzorg
Specifieke opleidingen:
Ouderenpsychologie Ouderenpsychologie en ouderenpsychiatrie zijn
psychologisch. Deze zijn pas de laatste jaren in
Ouderenpsychiatrie
gang gezet
o Artsen
Klinische geriatrie
Specialist ouderengeneeskunde
2
,3. Belang van het thema
Hoge prevalentie van psychische stoornissen
Dubbele vergrijzing in België en Nederland
o We worden ouder én we worden met meer ouder
o Dit dankzij de medische vooruitgang
Specifieke manifestatie van psychopathologie op latere leeftijd
o DSM maakt geen specificatie voor ouderen
In de nieuwe versie komt hier hopelijk verandering in
4. Kenmerken van ouderen
Hoge prevalentie van cognitieve stoornissen
o Onderscheid normale veroudering en dementie
Lichamelijke co-morbiditeit
o Ouderen meer voor somatische problemen in behandeling in plaats van
psychologische behandeling
o Rekening houden met medicatie (invloed op gedrag)
Functionele veranderingen
o Zintuigelijke en fysieke veranderingen diagnostiek en behandeling
aanpassen
Derde en vierde levensfaseproblemen
o Psychologische thema’s
Derde fase (60-85 jaar): nog redelijk actieve mensen
Ze zijn onder andere bezig zijn met kleinkinderen
Vierde fase (85+): kwetsbaar! perspectief naar de dood
Grote interindividuele variabiliteit
o Pluriformiteit: levenslang individuele ervaringen voor iedereen anders!
Dus voor iedere ouder anders, niet allemaal hetzelfde
5. Holistische benadering: bio-psycho-sociaal
3
,6. Diagnostische complicaties
Pluriformiteit
o Grote verscheidenheid
Polyfarmacie
Multimorbiditeit
o Co-morbiditeit = 2 stoornissen
o Multimorbiditeit = meerdere stoornissen
Beperkte zelfredzaamheid, belastbaarheid en mobiliteit (frailty)
o Rekening mee houden in behandeling
Wilsonbekwaamheid en communicatieve beperkingen
o Zijn ze nog wel in staat om hun goedkeuring te geven? (cognitieve
problemen)
Diagnostisch classificatiesysteem veelal beperkt
Matig tot geringe coöperatie en motivatie
o Willen vaak de vragen niet beantwoorden
Hoge drop-out
o Mogelijke oplossing: motiveringsgesprekken
7. Veelvoorkomende ziekten
Cardio-/cerebrovasculaire aandoeningen
o Aanzet tot dementie en depressie
Dementie
COPD
Diabetes mellitus (type II)
Kanker
Depressie
Aandoeningen aan bewegingsapparaat
Zintuigelijke stoornissen
8. Levensfaseproblematiek
Centraal staan de verlieservaringen ten aanzien van gezondheid, sociaal netwerk en
autonomie
Derde levensfase:
o Verandering in maatschappelijke rollen (o.a. kinderen het huis uit of
pensionering)
Vierde levensfase:
o Verandering van eigen gezondheid of die van directe naasten
o De dood komt centraler te staan
Hoe je hiermee omgaat hangt af van karakter en persoonlijkheid
4
, 9. Uitgangspunt: DSM-5
Verandering vooral bij persoonlijkheidsstoornissen
DSM-5 is eerder beschrijvend en minder classificerend
10.1. Delier
Hersenfuncties ontregeld door medicatie of dementie
Bewustzijnsstoornis als centraal kenmerk
Cognitief disfunctioneren
Uiting van diffuse ontregeling van hersenfuncties door een lichamelijke
oorzaak of middel/medicatie
Hyperalerte of hypoalerte delier of mengbeeld
o Hyperalert: waarnemingsstoornissen, onomkeerbaar
5
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Jenvdevo. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €3,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
