DE ROL VAN FYSIEKE ACTIVITEIT, FYSIEKE FITHEID EN
SEDENTAIR GEDRAG BIJ PERSONEN MET EEN
PSYCHIATRISCHE AANDOENING
MENTAL HEALTH?
- Mental health = een staat van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn. Geestelijke
gezondheid is dus niet louter de afwezigheid van een psychische/psychiatrische stoornis
(mental illnes).
o Bijvoorbeeld: je kan prima een zwakke mentale gezondheid hebben zonder dat je
een psychiatrische aandoening hebt. (Omgekeerd geldt ook dat mensen met een
psychiatrische aandoening best wel een goede mentale gezondheid kunnen hebben).
- Mental health = een staat van welzijn waarin een individu zich bewust is van zijn of haar
eigen mogelijkheden, kan omgaan met de normale spanningen van het leven, productief
kan werken en in staat is een bijdrage te leveren aan zijn of haar gemeenschap.
o Bijvoorbeeld: tijdens de examenperiode zullen de meesten ervaren dat ze over
voldoende mentale gezondheid beschikken om daar toch op een goede manier mee
te kunnen omgaan.
Horizontale as: je kan een
psychiatrische aandoening hebben of
je kan geen psychiatrische aandoening
hebben.
Verticale as: je kan een goede of een
minder goede mentale gezondheid
hebben.
Het kan zijn dat je een zwakke mentale
gezondheid hebt zonder dat je een
psychiatrische aandoening hebt, maar
het kan ook zijn dat iemand met een
psychiatrische aandoening op dat
moment best wel een goede mentale
gezondheid heeft.
- ‘There is no health without mental health’
o Mentale gezondheid is een integral onderdeel van gezondheid
o Fysieke en mentale gezondheid zijn aan elkaar verbonden:
Bijvoorbeeld: een persoon met een majeure depressie heeft wellicht ook een
zwakke fysieke gezondheid. Omwille van de depressieve symptomen, zal deze
persoon meer moeilijkheden hebben om in beweging te komen en meer
sedentair gedrag vertonen. Zo is er in psychiatrische settings vaak heel weinig
aandacht voor lichamelijke gezondheid.
Bijvoorbeeld: een persoon met COPD heeft een hoger kans om een depressie te
ontwikkelen. Zo is er in revalidatiecentra vaak heel weinig aandacht voor mentale
gezondheid.
OPM: Waarom is er zo een sterke connectie tussen het mentaal en het fysiek welbevinden?
Mensen met mentale/fysieke stoornissen vertonen verschillen in bloedstalen, hersenscans…
,FYSIEKE ACTIVITEIT VOOR GEESTELIJKE GEZONDHEID
EXERCISE FOR MENTAL HEALTH?
Iemand kan prima de beweegnormen halen, maar tegelijkertijd de rest van de dag sedentair
zijn. Dit zien we heel vaak in onze populatie. De focus van vandaag ligt vooral op exercise,
fysieke activiteit.
FYSIEKE ACTIVITEIT VOOR GGZ
Fysieke activiteit kan:
- Stemming verbeteren; het kan een goede coping – strategie zijn als je bv. veel stress
ervaart, je niet goed in je vel voelt…
- Symptomen van psychiatrische aandoeningen verminderen bv. depressieve symptomen,
angstsymptomen…
- Verbetering van de slaapkwaliteit
- Verhogen van energieniveaus tijdens het uitoefenen van dagdagelijkse taken. (Dit is vaak
een enorme klacht voor mensen met psychische problemen).
- Stress reduceren
- Zelfwaardegevoel verbeteren
- Geheugen en concentratie verbeteren. Dit is van groot belang bij bepaalde pathologieën
zoals dementie, ADHD…
FYSIEKE ACTIVITEIT IN GGZ
Preventie
- Hogere levels van fysieke activiteit zijn geassocieerd met betere mentaal welzijn
- Lage levels van fysieke activiteit en fysieke fitheid in psychiatrische populaties
- Hoge prevalentie van lichamelijke aandoeningen in psychiatrische populaties
Behandeling
= nood aan non – farmacologische interventies
- Direct gericht op de symptomen: bv. depressie, ADHD
- Fysieke activiteit kan de levenskwaliteit van personen met een psychische aandoening
verbeteren
Dus: Enerzijds kan fysieke activiteit rechtstreekse effecten hebben op symptomen bv.
depressieve symptomen, hyperactiviteit… Fysieke activiteit kan anderzijds ook de
levenskwaliteit van personen met een psychische aandoening enorm verbeteren.
PREVENTIE
1. Hogere niveaus van fysieke activiteit zijn geassocieerd aan een beter mentaal welzijn
- Indien je voldoet aan de beweegnormen, dan heb je ongeveer 20% minder kans om een
depressie te ontwikkelen in het volgende jaar, en dit zowel bij jongeren, volwassenen als
ouderen.
- Indien je voldoet aan de beweegnormen, dan heb je ongeveer 25% minder kans om
angstproblemen te ontwikkelen in het volgende jaar, en dit zowel bij jongeren,
volwassenen als ouderen.
- ‘Iets doen is beter dan helemaal niets doen’: er zijn ook voordelen van fysieke activiteit
op mentaal welbevinden als je de beweegnorm niet haalt.
OPM: Beweegnorm kinderen: 60 minuten matig – intense FA/dag. Beweegnorm
volwassenen: 150 minuten matig – intense FA/week.
,OPM: De grootste effecten zijn te zien bij de overgang van helemaal niets doen naar iets
doen bv. 1u FA/week. We zien betere voordelen wanneer mensen nog meer fysiek actief
zijn, maar die effecten zijn minder groot bv. van 2u naar 3u FA/week.
2. Lage levels van fysieke activiteit en fysieke fitheid in psychiatrische populaties
- Jongeren met autisme zijn minder fysiek actief dan hun leeftijdsgenoten (29min/dag vs.
50min/dag) en slechts 14% voldoet aan de beweegnorm.
- Kinderen met ADHD hebben ongeveer 20% meer kans om de beweegnorm niet te halen
en 36% van de kinderen met ADHD heeft een zwakke fysieke fitheid.
- 50% van de personen met een ernstige psychiatrische stoornis (schizofrenie, bipolaire
stoornis, majeure depressie) haalt de beweegnorm niet en ze hebben 50% meer kans om
de beweegnorm niet te halen, in vergelijking met personen zonder een psychiatrische
aandoening.
OPM: Als we vergelijken met leeftijdsgenoten/mensen zonder psychiatrische aandoening is
het belangrijk om rekening te houden met het feit dat zij vaak ook al niet voldoen aan de
beweegnormen.
3. Hoge prevalentie van lichamelijke aandoeningen in psychiatrische populaties
- Een kind met ADHD en overgewicht heeft meer kans om obesitas te ontwikkelen op
latere leeftijd.
- Depressie is een onafhankelijke risicofactor en negatief prognostische factor voor
verschillende somatische aandoeningen zoals diabetes, cardiovasculaire aandoeningen,
hypertensie, chronische respiratoire aandoeningen en arthritis.
OPM: Als je als kinesitherapeut geconfronteerd wordt met zulke patiënten, is het belangrijk
dat je over voldoende kennis beschikt; ze vinden vaak onvoldoende toegang tot de reguliere
circuits van activiteit en participatie. Bovendien is er ook voldoende ondersteuning nodig om
bv. een hartpatiënt, een diabetes… patiënt veilig te laten bewegen.
FYSIEKE GEZONDHEID VAN PERSONEN MET PSYCHIATRISCHE AANDOENINGEN
- Zwakke fysieke gezondheid van personen met psychiatrische aandoeningen:
o Globaal probleem
o Multifactorieel: het ligt niet louter en alleen aan de psychische toestand van de
patiënt, maar het heeft vaak ook te maken met een lage socio – ecnomische status,
toegang tot de gezondheidszorg…
o Transdiagnostisch: de kans op een zwakke fysieke gezondheid bij iemand met
mentale gezondheidsproblemen is heel groot, los van de pathologie dat iemand
heeft.
- Zwakke fysieke gezondheid bij personen met een psychiatrische aandoening heeft te
maken met 1) een hoger risico op somatische aandoeningen en 2) een verminderde
toegankelijkheid tot de gezondheidszorg.
o Dus hoge comorbiditeit met somatische aandoeningen + typisch slecht management
van deze aandoeningen (bv. bij mensen die moeite hebben met op tijd medicatie
innemen, bij mensen die moeite hebben met juiste voedingspatronen…)
o Leidt tot een drastische reductie in levensverwachting
o Verhoogt de persoonlijke, sociale en economische last
, - Globaal genomen hebben personen meteen psychiatrische aandoening een 1,4 tot 2
keer hogere kans op cardiovasculaire aandoeningen in vergelijking met personen zonder
een psychiatrische aandoening.
- Depressie: risico op hartaandoeningen, hypertensie, beroerte, diabetes, metabool
syndroom en obesitas is 40% hoger dan het risico in de algemene bevolking.
- Eetstoornissen: 12x hoger risico op osteoporose, hoogste premature mortaliteit van alle
psychiatrische aandoeningen.
- Bulemia Nervosa is geassocieerd met een hogere kans op diabetes (OR = 3,45) (normaal
gewicht).
- Premature mortaliteit bij personen met een ernstige psychiatrische aandoening:
levensverwachting daalt met 15 tot 20 jaar, vooral het gevolg van ongelijkheden in
fysieke gezondheid
- Hoger risico op:
Obesitas
Hyperglycemie
Metabool syndroom
- Veel van deze risicofactoren zijn veranderbaar door wijzigingen in de levensstijl (voeding,
beweging…)
NOOD AAN MEER AANDACHT VOOR LICHAMELIJKE GEZONDHEID BINNEN DE
PSYCHIATRISCHE CONTEXT
- Hoge nood aan multidisciplinaire levensstijlinterventies in de psychiatrische context:
o Roken
o Inactiviteit
o Voeding
o Slaap
Als kinesitherapeut is het een belangrijke taak om lichamelijke condities bv. obesiteit
te melden aan de arts bv. in het kader van het opstarten van psychofarmaca.
- Identificatie van risicofactoren en cardiometabole aandoeningen is erg belangrijk. Al
proberen we maar wat de aandacht erop te vestigen.
- Psychofarmaca bv. antipsychotica. Jaren 90 = nieuwe generatie met minder motorische
nevenwerkingen, maar meer metabole nevenwerkingen.
Antipsychotica wordt gebruikt voor mensen die psychotisch zijn en wordt heel vaak wat off -
label gebruikt voor gedragsproblematiek; jongeren die moeilijk te reguleren zijn bv. bij
autisme. Off - label voorschrijven: bv. bij jongeren met autisme die niet psychotisch zijn,
