ORGANISATIEPSYCHOLOGIE
Introductie in de organisatiepsychologie
1.1 Wat is organisatiepsychologie?
= wetenschappelijke studie van gedrag in organisaties
• Hoe kunnen medewerkers optimaal presteren ?
• Welke aspecten van het werk zorgen ervoor dat medewerkers gemotiveerd zijn ?
Welk type leiderschap levert de beste resultaten ?
Iedereen wil uitdagend werk : nee, want niet iedereen wilt voortdurend uitgedaagd worden.
Maslow zegt juist iedereen behoefte heeft aan groei en erkenning.
Effectieve teams zijn vrij van conflicten : nee, vroeger dacht men dat, maar nu zien we meer en
meer teams die als die nooit botsen dat ze dan saai zijn, je moet eens een conflict hebben om vooruit
te geraken
• Systematische studie vd impact van individuen, groepen, en structuren op gedrag binnen
organisaties micro (intra-psychisch), meso-niveau van organisatiepsychologie
(belangrijkste), macro-niveau (organisatie als geheel bekijken : wat vormt de cultuur van een
organisatie, wat zorgt dat een organisaztie warm gevoel heeft en de andere niet)
Vaak gehoorde uitspraken…
Wetenschappelijke fundering…?
- gelukkige werknemers zijn productieve werknemers
- werknemers zijn het meest productief wnr hun baas vriendelijk, informeel, en democratisch is
- iedereen wil uitdagend werk
- effectieve teams zijn vrij v conflicten
- een leider w geboren, niet gemaakt
- de meeste mensen zijn veel meer bezorgd om hun eigen loon dan dat v andern
,- 2 hoofden kunnen meer dan één
- Geld is de belangrijke motivator
1.1.1 Wat is een organisatie?
“Een organisatie is een bewust gecoördineerde sociale eenheid van twee of meer personen die op
een betrekkelijk continue basis functioneert om een gemeenschappelijk doel of serie van doelen te
realiseren. Zij wordt gekenmerkt door formele rollen die het gedrag van haar leden definiëren en
vormgeven.”
1. Twee of meer mensen werken samen
2. Gericht op realiseren v doelstellingen/nastreven v waarden (mission statement)
3. Specifieke taakverdeling & structuur coördinatie/gezagsrelaties zijn nodig
4. Gericht op continuïteit
Iedere vaste samenwerkingsverband waar je in zit kan je zien als organisatie
• Organisaties = 2 of meer mensen die op een bewuste manier samengebracht worden om
bepaalde doelstellingen te realiseren (te bereiken), en met het oog op deze realisatie wordt
een specifieke structuur ontwikkeld.
Corporate values = de waarden die de organisatie nastreeft
1.1.2 Organisatiepsychologie als wetenschap:
Multidisciplinaire wetenschap:
• Sociale psychologie, algemene psychologie, antropologie, sociologie, politicologie…
Doel :
• Verklaren : bv hoe komt het dat absenteïsme in ziekenhuis X zo hoog ligt ? Ligt dit aan hoge
werkdruk, conflicten, geen vertrouwen,…?
• Voorspellen : bv hoe zullen medewerkers reageren op reorganisatieplannen ? Hoe kunnen we
deze veranderingen zo goed mogelijk communiceren ?
• Bijsturen : bv cultuur van innovatie en creativiteit installeren
Deterministische uitspraken
• Vb zwaartekracht (typisch voor natuurwetenschappen)
Probabilistische uitspraken (typisch voor menswetenschappen)
Als bepaalde uitspraken gedaan worden gaan er groepen op een bepaalde manier reageren
• Frustratie leidt tot agressie in geval van…
• Meest efficiënte type leider is afhankelijk van de omstandigheden
• Belang van contingentievariabelen ( vooral bij leiderschap: in welke situatie welke aanpak?)
• Latijn contingentia ; mogelijkheid, toeval
• Tegengestelde van noodzakelijkheid, causaal verband
Een organisatie is niet noodzakelijk een bedrijf
,Groeiend belang en populariteit van OG in ziekenhuizen, scholen, sociale sector, stedelijke
overheden, hulpverlening, politie, psychiatrische instellingen,… Zorgsectoren beseften dat ze beter
moesten organiseren, want de nood en vraag werd complexer.
Inhaalbeweging t.o.v. bedrijfsleven door groeiende nood aan een ‘zich organiserende samenleving’
1.3 Historiek van OG: voorgeschiedenis:
• Adam Smith (1776)
• The Wealth of Nations = boek geschreven door Smith
• 1ste industriële revolutie
• Grondlegger vrije markt denken (‘de onzichtbare hand’)
• Comparatieve voordelen en efficiëntiewinst door samenwerking en
arbeidsverdeling
• Taken toegewezen in de richting van de laagste kost
• Arbeidsverdeling = werk moet verdeeld worden, maar als het te ver
wordt verdeeld tot klein aspectjes dan worden mensen daar gek van
• Voordeel vroeger = bepaalde trots op wat je hebt ontworpen en daarna gemaakt hebt en
dat je dat dan kan geven aan iemand
• Industriële revolutie = heel dag zelfde taakje dan
• Smith en Taylor zeggen : vergaande arbeidsverdeling is kosten efficiënt en beter voor de
productie
1.3.2 F. Taylor (1911) : Principles of Scientific Management
• Mens als ‘homo economicus’ = van nature lui en die er enkel op uit is geld te verdienen,
moet in gang worden gezet door het financiële
• Arbeid kan alleen efficiënt worden aangewend als wetenschappelijke methodes worden
gebruikt
• Scheiding van planning en uitvoer (verticale arbeidsverdeling)
• Opsplitsen van arbeid in eenvoudige deelbewerkingen (horizontale arbeidsdeling) (als
taak te moeilijk is ditdat is het niet kosten efficiënt – daarom makkelijker maken – vb met
die video van charlie die continu het zelfde moet doen)
• Selectie en individuele verschillen
• Prestatieloon
• Tijds- bewegingsstudies ( iedere tijdsbeweging wordt bestudeerd)
• Principes van vroeger keren terug zodra er crisissen zijn of organisaties teveel door winst
worden gedreven etc…
• Goeie zorg is ook tijd kunnen nemen – vragen hoe het gaat etc
• Kritiek geweest op het feit dat rusthuizen bv Taylor begonnen over te nemenZorgsector
onder druk door dit soort principes zoals Taylor, maar in zorgsector is rust en tijd nodig
en kan het niet snel snel
, Smith en Taylor : gevolgen voor werknemers
• Vervreemding, onmenselijke omstandigheden,
stakingen,..
• Waar halen kinderen trots uit? vb. als ze zelf iets
kunnen maken S en T hebben dit vernietigd door
principes van efficiëntie en snelheid in te voeren
• Geld is hier heel belangrijk (homo economicus)
1.3.3 De Human Relations beweging (Elton
Mayo)
• Hawthorne Experimenten
• Impact wijziging lichtintensiteit op productiviteit ?
• Hawthorne effect : stijging productiviteit vooral door extra aandacht die werknemers
kregen
• Medewerkers gaan informele relaties opbouwen; deze relaties spelen een belangrijke rol
in productie en arbeidstevredenheid.
• Informele waarden en normen spelen een belangrijker rol in productie dan management,
procedures,…
• “Homo sociologicus” =
Reactie/kritiek tegen Taylor en Smith:
Mensen begonnen negatieve gevolgen te zien:
• Hawthorn Electric plant? Men had onderzoekers in fabriek rondlopen die manier wouden
zoeken om productiviteit te verhogen. Deden dit door bv betere verlichting = hogere
werkactiviteit?? Maar toen de onderzoekers vertrokken daalde dat weer
• Men kwam tot besef dat die zorgde voor hogere productiviteit = de aandacht die mensen kregen
• Onderzoekers toonden interesses in de mens (hoe gaat het, wat is uw loon etc,)
• Informele relaties, waarden en normen spelen een belangrijke rol in het tot stand komen, in
stand houden van goeie relaties = homo sociologicus
• Dus we moeten aandacht besteden aan aandacht, hoe mensen zich voelen etc
1.3.4 Het revisionisme
• Reactie op scientific management en human relations beweging, die geen oog hadden voor de
effecten van uithollend en afstompend werk
• Aandacht voor vervreemding en zinvolheid
• Mensen hebben fundamentele nood om zich te ontplooien
• Zoektocht naar zinvol taakontwerp en organisatiestructuur : hoe kunnen we inhoudelijk
motiverende jobs ontwerpen ? De ambachtsman was altijd trots want hij creerde dingen zelf ,
hoe kunnen we dit gevoel taken zodanig te organiseren dat we zaken van tevredenheid kunnen
hierin verwerken.