OLOD: spraakstoornissen 2022-2023
DEEL SPRAAKKLANKSTOORNISSEN
- Te kennen: slides, syllabus en notities en werkcolleges (fonetisch inventaris)
- Examen:
o 70% spraakklankstoornissen (Van Snick)
o 30% myofunctionele stoornissen (Walgraef)
- OLOD: spraakstoornissen
- Studiepunten: 4
Hoofdstuk 0: Herhaling
0.1 indeling spraakklanken: vocalen
- afwijkingen in vocalen vaak te wijten aan regionale invloeden
- binnen diagnostiek grotere impact van consonanten dan van vocalen
0.2 indeling spraakklanken: consonanten
1
,OLOD: spraakstoornissen 2022-2023
Hoofdstuk 1: inleiding
1.1 algemene begrippen en definities
- inzichten in spraakstoornissen geëvolueerd
- terminologie verandert
- spraakstoornissen hebben altijd bestaan
1.1.1 communicatiestoornissen
= alle stoornissen die leiden tot verstoorde of verminderde communicatiemogelijkheden
- zowel mondelinge als schriftelijke communicatie
- zowel begrijpen als produceren
- aangeboren of verworven
1.1.2 spraakstoornissen
= geheel van stoornissen in de spraakklanken, stem (bv.onvolledige stemplooisluiting,
stemplooiknobbels) en vloeiendheid (broddelen en stottereren)
- termen:
o vertraging:
normale verwervingsvolgorde
maar loopt achter
bv. normaal kind: 1 jaar wandelen, 1,5 jaar praten
bv. vertraagd kind: 1,5 jaar wandelen, 2 jaar praten
o stoornis:
verwerving loopt vertraagd
aspecten die niet voorkomen in de normale verwerving
bv. normaal kind: kruipen, wandelen, brabbelen, praten
bv. kind met stoornis: wandelen, kruipen, praten, brabbelen
Definitie van Van Riper
= Speech is defective when it deviates so far from speech from other people in the group that
it calles attention to itself, interferes with communication, or causes its possessor to be
maladjusted to his environment.
Hoofdstuk 2: indeling van spraakklankstoornissen
2.1 ASHA (American Speech-Language and Hearing Association)
Spraakklankstoornissen (speech sound disorders) = alle stoornissen tegen klanken
- zowel fonetisch als fonologisch
- 2 groepen: organische en functionele stoornissen
o Functionele stoornissen
Moeilijk om de ‘echte’ oorzaak te achterhalen
2 vormen:
Articulatie
o Motorisch aspect is het probleem
o Bv. kind motorisch niet in staat om een klank op een juiste
manier te vormen
o Bv. aanblazen van lucht, plaatsing van tong, gebruik van
kaken
Fonologie
o Perfect in staat om klank motorisch te gaan vormen
o Van zodra die klank tussen andere klank staat, lukt het niet
meer
2
,OLOD: spraakstoornissen 2022-2023
o Bv. /z/ geïsoleerd produceren lukt, maar articuleert son in
plaats van zon
o Bv. probleem in talige componenten (niet in
spraakcomponent)
o Organische stoornissen
Veroorzaakt door motorisch/neurologische stoornissen
Executief: uitvoering v/d spraakbewegingen = dysartrie
Planning: klaarzetten van
bewegingen, niets mis met spieren =
apraxie
Veroorzaakt door afwijkende anatomie
aanwezig (structureel)
Vaak: schisis
Fysiek trauma (bv. slag, auto-
ongeval,..)
Veroorzaakt door sensorisch-perceptuele
stoornissen
Verminderde mogelijkheid om info
die verkregen werd vanuit zintuigen
te verwerken
o.a stoornissen in de auditieve verwerking
4 grote groepen:
- fonologische stoornissen (zie hoofdstuk 4)
o Onvolledige beheersing v/d regels v/h foneemsysteem
o Is eigenlijk taalstoornis (taaltherapie, geen spraaktherapie)
o Verlengd toepassen van fonologische processen (4,5 moeten verdwenen zijn)
- fonetische stoornissen
o stoornis in de vorming v/d klanken
o gebruik van verkeerde spieren of gebruik v/d spieren
o door structurele door functionele oorzaak
- dysartrische stoornissen
o Spraakmusculatuur werkt gestoord door letsel in perifeer of centraal
zenuwstelsel
o Neurogene stoornis
- verbaal dyspraxtische stoornissen -> SOD (spraak-ontwikkelingsdyspraxie)
o stoornis in vermogen om klanken of klankreeksen in goede volgorde te plannen
alle klanken kunnen uitgesproken worden, moeite met planning
o Oorzaak in planning of programmering v/d spraak: ergens in proces tussen
overgang van fonologische representatie via fonetische programmering tot het
motorisch spraakprogramma
Zie slide 21 oefening: filmpje
2.2 speech disorder classification
- Indeling van spraakklankstoornissen
o Etiologisch -> SDCS van Shriberg
o Beschrijvende benadering -> differential diagnosis van Dodd
o Pscholinguistisch denkkader van Stackhouse en Wells
- Volle lijnen = beschrijving soort fouten
- Stippelijnen = mogelijke oorzaken
3
, OLOD: spraakstoornissen 2022-2023
Fonologische stoornissen zijn altijd ontwikkelingsstoornissen
- Shriberg: 3 groepen
o Spraakvertraging (speech delay)
Oorzaak
Genetisch bepaald
Otitis media met effusie
Psychosociaal
o Motorische
spraakstoornissen (motor
speech disorders)
Oorzaak
Apraxie
Dysarthrie
Niet
gespecificeerd
o Spraakproductiefouten
(speech errors)
Spraakproductiefouten
op de [r] en [s]
2.3 psycholinguistisch denkkader van Stackhouse & Wells
- Gaat uit van spraakproductiemodel
- Componenten
o Verwerken van spraak input (bv. het auditief discrimineren tussen verschillende
spraakklanken)
o Lexicale representaties: heeft te maken met hoe woorden zijn opgeslagen (=
woorden worden als verbindingen opgeslagen in onze hersenen)
Welke betekenissen zijn er?
Welke fonologische processen gelden voor dat woord
o Verwerken van spraak output: programmeren v/d articulatiebeweging en
spraakproductie zelf
2.4 differential diagnosis system van dodd’s
- Vaakst gebruikt om SKS te beschrijven
- Kenmerken van klanken gebruikt om spraakfouten te categoriseren
- 3 groepen
o Fonetisch = spraakklankstoornissen
Articulatiestoornissen (=speech sound disorder)
Gekenmerkt door omissies, substituties, addities en distorsies
Zowel geïsoleerd, in woorden, zinnen en spontane spraak
o Fonemisch
Fonologische vertraging
Vertonen fonologische processen
Normaal voor jonge kinderen
Moeten verdwijnen naarmate ze ouder worden
Consistent atypische foutenpatroon
Vertonen ongebruikelijke, fonologische foutenpatronen
Onsamenhangende fouten in de spraakproductie, inconsistent fonologisch
foutenpatroon
4
