Resume
Samenvatting De woorden om het te zeggen
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Samenvatting van het boek "De woorden om het te zeggen".
[Montrer plus]
Livre connecté
Titre de l’ouvrage:
Auteur(s):
- Édition:
- ISBN:
- Édition:
1 vérifier
Par: rowinad • 6 année de cela
Aperçu du contenu
De woorden om het te zeggen:psychotherapie voor
psychotherapeuten
Jan Derksen
Inleiding
Tim, een hoogleraar fysica, is in psychotherapie geweest bij Carla, een klinisch psycholoog-
psychotherapeut. Na een halfjaar neemt hij contact op met de vraag nog te mogen
terugkeren; niet voor behandeling, maar voor de beantwoording van een serie vragen over
het psychotherapieproces dat hij heeft ondergaan. Hij wil beter begrijpen hoe psychotherapie
werkt.
Er vinden acht ontmoetingen plaats die in de vorm van een dialoog worden beschreven en
waarin ook bijgedachten, fantasieën en dromen van zowel Tim als Carla een plaats krijgen.
Weldra blijken de intenties van Tim complexer te liggen dan hij aanvankelijk meldde en ook
Carla lijkt te wankelen in haar rol als docent.
Deel I
Verhaal hard en impulsief rijden
o Plots besef krijgen van je zorgen waardoor je hard en impulsief gaat rijden
o De politie houdt je tegen
o Plots ben je terug helder en de narigheid verdwijnt
o Op dat moment begrijpen dat een ongeluk veroorzaken kan helpen om rust te
krijgen in je innerlijke belevingswereld = accident prone
o Innerlijk en uiterlijk is één geheel
Psychische patronen zijn kwetsbaar
o Bv. probeer je in te beelden wat je vorige week dinsdag hebt gegeten
o Je krijgt een inval en sindsdien onthoud je altijd wat je op dinsdag hebt gegeten
Op die manier probeer je de kwetsbaarheid van je geheugen te minimaliseren
en toon je aan dat je het kan trainen
o Je onthoudt vooral iets goed als je er iets bij voelt
Zouden psychotherapeuten die kwetsbaarheid teveel overschatten?
o Ze zien veel mensen met allerlei problemen en de kans bestaat dat dit hun
mensvisie teveel kleur
o Deze mensen tonen ook alle zwaktes die ze op dat moment voelen
, Analyseert de psychotherapeut de psychische fragiliteit niet te geïsoleerd, zonder
steun van gezonde sociale omstandigheden?
o Binnen de spreekkamer hebben patiënten een natuurlijke sociale omgeving waar
in de regel veel kracht van uitgaat. Hun sterke kanten komen bovendrijven en die
zie je in de spreekkamer minder
In psychotherapie gaat het om de onderliggende patronen en processen
Psychotherapie werkt vaak nog lang na, de verbeteringen zetten zich voort ondanks
het afsluiten van de behandelrelatie
o Bv. depressie: ze worden vaak goed behandelt, maar kunnen ook terugkeren
o Rond nooit te optimistisch af: “leef als een optimist maar voorspel het resultaat
van jullie werk als een pessimist”
Docenten zijn vaak narcisten, ze vinden belangrijk wat ze vertellen
o Trots op zichzelf
o Jeugdig
o Geen faalangst of minderwaardigheidsgevoelens
o Geen onzekerheid
Docenten hebben de leiding en praten terwijl psychotherapeuten luisteren naar wat
hun patiënten te vertellen hebben
Carla heeft het moeilijk met het onderscheid in haar rol als docent en
psychotherapeut
o Hierdoor stelt ze voor om alleen te praten over algemene aspecten van
psychotherapie en niet over details van het proces van Tim
o Dit doet ze om rolverwarring te voorkomen
Is er veel verschil van visie of opvatting tussen psychotherapeuten? Is er geen breed
geaccepteerde theorie?
Nee, er zijn veel kleine theorieën en naarmate ze groter worden verliezen ze
doorgaans brede steun
Zijn er veel verschillen?
Er zijn zeer veel psychotherapieën
3 stromingen in de psychotherapeutische oriëntaties
o Psychoanalyse = de oudste
o Psychoanalytische
o Psychodynamische psychotherapieën
Gedragstherapeutische en cognitief gedragstherapeutische stroming
Humanistische stroming
o Carl Rogers
Cliënt-centered psychotherapie = reactie op het voor hen sombere mensbeeld
in de psychoanalyse en het mechanistische mensbeeld in de gedragstherapie
Er is een kloof met de klinische praktijk waarin veel praktiserende psychotherapeuten
zijn opgeleid in een specifieke context
o Die vorming is veel sterker dan de invloed die ze van de universiteit meekrijgen
,Ontbreekt die theorieontwikkeling al lang?
Meestal moet een nieuwe cliënt aan het begin van dit proces eerst in contact komen
met de binnenwereld
o Is een vorm van opleggende of ontdekkende psychotherapie
o Deze past het best in de psychodynamische traditie en met integratie van de
cognitieve stroming
Er zijn ook vormen waarin minder nadruk wordt gelegd op het in gang zetten van een
proces van zelfontdekking, maar waarbij wordt gewerkt met adviezen of oefeningen
Psychotherapie is een synoniem voor het op gang brengen van een
psychotherapeutisch proces
Wat wordt er bedoelt met dat “proces”?
In de psychotherapeutische relatie merk je dat de cliënt dieper en intiemer contact
maakt, vertrouwelijk met je praat, je merkt dat er een band ontstaat en er sprake is
van hechting
Hoe krijgt een psychotherapeut zijn patiënt zover dat hij zichzelf op deze wijze kan
observeren?
Dit gebeurt doordat de psychotherapeut goed luistert naar de verhalen van zijn cliënt
o In die verhalen zitten voor het ervaren luisterend oor gaten, er ontbreken stukken.
De verbindende tekst is weggevallen
o Die gaten bieden de mogelijkheid om emoties, verborgen gedachten en wensen
op het spoor te komen en die aan de cliënt voor te leggen
Om dit te kunnen doen heb je theorie nodig over de psychische stoornissen en de
behandeling
o Je moet een idee hebben over hoe de klachten van je cliënt in elkaar kunnen
steken, welke mechanismen erin werken en hoe ze in stand worden gehouden
Let wel: een ander type psychotherapeuten vertrouwt meer op het effect dat je bereikt
door het stimuleren van ander of nieuw gedrag of door een accent op het herzien van
denkpatronen en cognitieve schema’s (cognitieve gedragstherapie)
o In de cognitieve gedragstherapie staan symptomen of klachten vaak meer
centraal dan in de cliëntgerichte of psychodynamische werkwijze
Op gang brengen van het proces is belangrijker dan werken aan concrete klachten
Gevaar: uit het oog verliezen van de symptomen waarvoor de cliënt is gekomen
o Psychotherapeut moet alert blijven en die symptomen duidelijk markeren in de
koers die gevolgd wordt
o Het idee is dat de spontante, emotionele, intieme invallen van de cliënt stukjes
van de puzzel leggen waardoor onder meer de klachten en symptomen
verminderen of overbodig worden
Wat bedoel je met “naar binnen kijken”?
Meestal zijn we beter in onze buitenwereld dan in onze binnenwereld
Veel mensen zijn bang voor hun binnenwereld
o Vooral voor de dieperliggende emoties
o Minder voor affectief geladen ideeën en meningen
We leven naar buiten toe en dat gaat ten koste van onze binnenwereld
, o Media speelt hierin een belangrijke rol
We weten nog maar zeer weinig over onze binnenwereld
Zelfobservatie is een eerste stap
o Het is een worsteling, voor veel mensen is het een tegennatuurlijke beweging
o Focusing = contact maken met een plek in je lichaam waar een gevoel of een
emotie merkbaar is en proberen deze gewaarwording scherp te krijgen en
betekenis te geven
Psychotherapeut moet hiertoe stimuleren en soms is lichte druk noodzakelijk
o Openleggende of ontdekkende psychotherapie is een genezingsproces van
binnenuit
Raken hun klachten niet kwijt door adviezen en hulpmiddelen van buitenaf (
gedragstherapie)
Ze moeten zich verdiepen in hun eigen gedrag, gedachten, gevoelens,
fantasieën, dromen, motieven en strevingen
Indien het goed verloopt kunnen ze veel nieuws ervaren
Kan ook beangstigend, krenkend en irriterend zijn
Zonder psychotherapeut is dit proces onmogelijk
Vertrouwen is belangrijk!
o In vroegere vormen van de psychoanalyse en de psychoanalytische
psychotherapie moest de psychotherapeut vooral neutraal en abstinent zijn
o Carl Rogers (’40-’50): belang van de echte relatie, betrokkenheid van de
psychotherapeut, authentiek contact in het hier en nu over belangrijke intieme
kwesties
Voelt de psychotherapeut zich ook echt betrokken bij een patiënt of is dat een
techniek? Is het niet moeilijk of onhaalbaar?
Betrokkenheid en basaal gevoel van empathie zijn van groot belang
Voor het op gang brengen van een openleggende pscyhotherapieproces is een
behoorlijke lijdensdruk noodzakelijk
o Zonder genoeg psychische nood gaan de meeste mensen niet aan zichzelf
werken
o Druk = pijn, onmacht, klem zitten, hinderlijke symptomen, geen kant op kunnen,
…
o Psychotherapeut moet vertrouwen en hoop opwekken
o Steun van thuis, partner of familielid is in veel gevallen onmisbaar
DUS: er is frustratie noodzakelijk maar ook steun, warmte, echtheid, respect en
begrip
Waarom eigenlijk die frustratie, als patiënt heb je al lijdensdruk door klachten, waarom
doen jullie met de behandeling een schepje bovenop?
Geruststellen versus in slaap sussen
o Ontdekkende psychotherapie verhoudt zich slecht tot beide type interventies
o Geruststellen doe je alleen als de angst bij de cliënt te hoog oplost
o In slaap sussen doe je nooit
o Uitzondering voor hypnotherapeuten
o Steun geven is niet hetzelfde als geruststellen
Tegenwoordig moeten de meeste psychotherapieën kort zijn
, o Je vraagt meer inspanning van de cliënt tijdens de zitting harder werken
meer frustratie
Pijnloze psychotherapie is nog niet uitgevonden
o De zittingen eisen een hoge mate van concentratie
Medicatie
o Psychofarmaca hebben net als psychotherapie een invloed op de hersenen, maar
het verschil is dat psychotherapie ook snel invloed heeft op een breed
gedragsrepertoire en op veel belevingspatronen, en dat geldt niet op die manier
voor medicatie
o Medicatie heeft een sederend/versuffend of een stimulerend effect en werkt niet
verdiepend of differentiërend, zoals geldt voor goede psychotherapie
o Benzodiazepines: drukken gevoel van angst en spanning verder weg en je lost er
geen psychische conflicten mee op
Stop je met de benzo (als dit lukt want grote afhankelijkheid!) dan keren de
klachten of problemen weer terug
o SSRI’s: is een serotonine heropnameremmer en wordt gebruikt bij een
paniekstoornis
Maar bij het stoppen van de SSRI’s keren de klachten opnieuw terug
Dus voorlopig moet de psychotherapeut nog de frustratie opvoeren, de lijdensdruk
laten bestaan of intensiveren om de patiënt in een psychotherapeutisch proces te
krijgen?
Niet bij alle cliënten, het kan ook zonder veel druk en weerstandsverhoging verlopen
Bij mensen die nog niet veel psychologische gevoeligheid hebben is er meer
noodzakelijk
2 groepen mensen:
o Degene die niet in de gaten hebben wat ze voelen en verlangen
o Degene die zich onbewust sterk verzetten tegen inzicht in hun psychische
conflicten
Zijn vaak bezig met de indruk te vestigen dat ze normale cliënt zijn
Hoe werkt dat verzet?
Ze lijken op dat moment hun eigen neiging om niet te willen veranderen bij
de psychotherapeut te leggen en praten tegen iets van henzelf wat ze in
de psychotherapeut beleven = projectie
Afweermechanisme
Nog vaker gebruikte afweermechanismen: ontkenning en rationalisatie
Allemaal onbewust als een reactie op angst
Zij dienen de aanpassing, zonder afweermechanismen zouden we erg
kwetsbaar zijn
Het wordt pas ernstig wanneer de afweer faalt
Cliënten zijn vaak tweeslachtig en ambivalent
Onze psychische patronen kennen een krachtenspel (bv. depressie, paniekaanval,…)
o Voordelen
Het komt tegemoet aan een innerlijke, wellicht verdrongen wens
Ze kunnen ontsnappen aan eisen op het werk
o Vaak zijn deze mensen perfectionistisch en kunnen ze niet aan hun eigen eisen
die ze zich opleggen ontsnappen
, Ouder worden speelt hierin wel een rol
Het betreft een complex van weggedrukte gevoelens en strevingen met doorgaans
een forse geschiedenis
o Zeker bij een ernstig symptoom
o Een symptoom komt in de plaats van een weggedrukt gevoel, conflict,
schuldgevoel, agressieve opwelling, …
De toegang tot het kwetsbare materiaal is geblokkeerd en indien je in de buurt komt
van die belevingen wordt er met afweer en weerstand gereageerd
Rol van opvoeding:
o In sommige gezinnen ontbreekt de psychologische intimiteit. Ze delen geen
gevoelens, intieme wensen en fantasieën. Ze delen wel een visie ergens op, het
gedrag wordt besproken, maar niet de onderliggende patronen
o Aandacht voor de belevingswereld in de opvoeding bereidt ze beter voor op
intieme en vriendschapsrelaties = mentaliseren !
Heeft met bewustzijn te maken, want je wordt je bewust van het belang van
belevingsprocessen voor het gedrag van mensen
Het bewustzijn wordt verruimd
Dat gebeurt niet zonder gevoelens en denkpatronen
Zonder sterk gevoel of emotie is er geen bewustzijnsverruiming
Bij sommige wordt dit in de opvoeding meegegeven, anderen ontwikkelen dit
tijdens de adolescentie
Vaak gebeurt dit geleidelijk aan
Soms gebeurt dit met een schok of schokken
Deel II
Is psychologie studeren niet behulpzaam om psychodynamische psychotherapie te
begrijpen?
Het veronderstelt meer dan kennis
o Het veronderstelt emotie of gevoel en een relatie met iemand die je attendeert op
wat je moeilijk kunt of durft te zien
Eenmaal het proces op gang is kan de studie je wel een tijdje verder helpen
Maar de studie alleen is te cognitief
Proberen van je klachten af te komen door erover te lezen is onvoldoende voor een
echte verandering, wel voldoende voor een leerproces
Mensen met psychische problemen
Ze voelen zich schuldig aan hun toestand en ze veroordelen zich tot lijden in
eenzaamheid
Ze kunnen niet voorstellen dat er adequate hulp kan geboden worden
Hun lijden leidt ertoe dat het lijden voortduurt
Een schuldgevoel roept strafbehoefte op, klachten bevredigen die strafbehoefte
Zo raken ze gefixeerd in het ziekteproces
Gelaagdheid van de menselijke betekenis
, Wat aan de oppervlakte een depressie lijkt kan aan de binnenkant gepaard gaan met
allerlei gevoelens
Emotionele lenigheid
We moeten in staat zijn te onderzoeken of mensen dit proces van zelfontdekking
kunnen opbrengen
Psychotherapeut moet in staat zijn dit proces op gang te trekken zonder dat mensen
uitmunten in lenigheid
o Soms werpen mensen drempels op om door een psychotherapeut beïnvloedt te
worden
o Dat proces kan extra zwaar zijn voor mannen die hulp krijgen van een mannelijke
psychotherapeut en vrouwen die hulp krijgen van een vrouwelijke
psychotherapeut
Ze kunnen klem komen te zitten in de vallen die de relatie met een
seksegenoot kan opwerpen en dan lijkt het alsof psychotherapie niet werkt
Ze verliezen de klachten uit het oog en worden gestuurd door hun
geneigdheid zich groot en sterk te houden, groter en sterker dan de andere
man of vrouw, die rivaal
Hulp krijgen betekent dat je toelaat dat je door de ander wordt beïnvloedt
Een psychologisch evenwicht tussen genieten van de activiteit in afwisseling met
passiviteit en ook hiervan genieten is cruciaal voor psychologische gezondheid
o Soms moet je ook eens niks kunnen doen (niet lezen, geen muziek, …)
o Hoewel ouders hun “luie pubers” vaak aanzetten tot activiteit hier toch voorzichtig
mee zijn!
o Niksen confronteert vaak mensen met narigheid ze ontwijken vervelende
gevoelens en fantasieën
In therapie ga je deze juist onder woorden proberen te brengen
Elke psychotherapeutische verandering is gelegen in wat wij exposure noemen
o Pijn leidt tot vermijding, pijnlijke gevoelens en conflicten vermijden totdat het
teveel is geworden en ze vervormd terugkeren in de vorm van een symptoom
Hoe kun je iets vermijden in je binnenwereld en hoe kun je dat bewust sturen? Moet je
niet ook juist veel vermijden om problemen te voorkomen?
Mensen leven zonder dit te beseffen primair in hun binnenwereld, wat ze in de
buitenwereld waarnemen, komt tot stand door een beweging van binnenuit
Ze nemen eerst hun binnenwereld waar en dan pas hun buitenwereld
De diagnoses komen met een ideologie: het is een stoornis en uiteindelijk wordt die
veroorzaakt door het brein
o Noch de school noch het kind kan er iets aan doen
o 2 voordelen:
Het zelfgevoel van het kind en de ouders blijft gespaard
De school hoeft niet in de spiegel te kijken van het slechte taalonderwijs bij
dyslexie en het beroerde management van het ordeprobleem bij ADHD
o Verder komt de overheid met budgetten en maatregelen (=protheses van
buitenaf) en hiermee wordt de oplossing in veel gevallen begraven en komt het
kind er niet verder mee. Integendeel, het leert leven met iets wat kan veranderen
Oppervlakkige diagnostiek, vooral classificatie trekt op niks
, Mensen projecteren hun belevingen in de buitenwereld, reageren daarop en leven op
die manier in een beperkte belevingswereld
o Van zodra je verdrongen gevoelens in je belevingswereld ontdekt, toelaat en
ruimte geeft hebben ze minder zichtbare invloed op je perceptie
Gevoelens roepen minder spanning op ontspanning
Relaties tussen psychische patronen zijn niet vast
o In veel gevallen leren we de achtergrond nooit kennen
“We blussen een brand zonder te weten hoe hij ontstond”
o Over psychische patronen moet je een theorie maken en die theorie is dan het
studieobject
Beperken verstandige onderzoekers in de psychologie zich dan niet tot observeerbaar
gedrag?
Veel onderzoekers richten zich op gedrag, maar dat gedrag kan alle kanten op, het is
een illusie om te denken dat gedrag meer stevigheid biedt
Het is beter waarneembaar, maar gedrag is het gevolg van input van de
persoonlijkheid enerzijds en de omgeving anderzijds
Hoe komt het proces verder op gang, wie tankt de diesel in de sneeuwschuiver?
Noodzakelijk voor een openleggend psychotherapieproces is dat de cliënt
authentieke gevoelens gaat ervaren, vooral emoties
Wat is het verschil tussen emoties en gevoelens?
“Emoties zijn de rotsblokken en gevoelens de kiezelsteentjes”
De routes zijn verschillend:
o Emoties: amygdala
o Gevoelens: cortex
In de loop van de kindertijd leren ze tijdens de hechting emoties reguleren. Hierdoor
krijgen ze meer beheersing over cognitieve processen. Gewapend met deze
processen worden de emoties afgestopt en getransformeerd naar gevoelens. Bij
gevoelens spelen gedachten een grotere rol. Gevoelens zijn daarmee meer
individueel en situatief.
In therapievorm wordt er vaak niet zo’n helder onderscheid gemaakt tussen emoties
en gevoelens
Bij gevoelens werkt het model beter dan bij emoties
o Bij emoties zijn de cognities namelijk ver zoek
De emoties zijn primair, cognities komen pas later (net zoals in de levensloop)
Om de psychotherapie op gang te helpen moet de cliënt emoties ervaren in het hier
en nu
o Vooral voelen en in staat zijn deze toe te laten
Er is een verschil tussen een emotie toelaten en beleven en je op grond hiervan
gedragen
o Bij veel mensen ontbreekt dit verschil en komt een impuls op nog voordat deze
gevoeld kan worden en leidt dit tot gedrag
o Het gaat er dus om de toegang tot emoties te verbeteren en dan de
emotieregulatie bij te slijpen
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Jenvdevo. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
56326 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans