Ontwikkelingspsychologie, deel 1
Inhoudsopgave
1. Een inleiding in de ontwikkeling van het kind.............................................................................................4
1.1. Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie............................................................................................5
1.1.1. De reikwijdte van het vakgebied............................................................................................................5
1.1.2. Invloeden op de ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld.......................................................6
1.2. Kinderen: verleden, heden en toekomst........................................................................................................6
1.2.1. Vroegere denkbeelden over kinderen...................................................................................................6
1.2.2. De twintigste eeuw: ontwikkelingspsychologie als discipline................................................................7
1.2.3. Vraagstukken bij de thema’s van de ontwikkelingspsychologie............................................................7
1.2.4. De toekomst van ontwikkelingspsychologie..........................................................................................8
2. Theoretische perspectieven en onderzoek.................................................................................................. 8
2.1. Perspectieven bij het kijken naar kinderen....................................................................................................9
2.1.1. Het psychodynamisch perspectief: focus op innerlijke krachten..........................................................9
2.1.2. Het behavioristisch perspectief: focus op waarneembaar gedrag......................................................10
2.1.3. Het cognitief perspectief: kijken naar de oorsprong van ons begrip...................................................11
2.1.4. Het systemisch perspectief: brede visies op ontwikkeling..................................................................13
2.1.5. Het evolutionair perspectief: wat onze voorouders bijdragen aan ons gedrag..................................16
2.1.6. Waarom ‘Welk perspectief is het juiste?’ de verkeerde vraag is.........................................................16
2.2. De werkwijze van het wetenschappelijk onderzoek....................................................................................17
2.2.1. Wetenschappelijk onderzoek in stappen.............................................................................................17
2.2.2. Verschillende onderzoeksmethoden....................................................................................................19
2.2.3. Het kiezen van een onderzoeksomgeving............................................................................................20
2.3. Onderzoeksstrategieën en -problemen.......................................................................................................20
2.3.1. Theoretisch en toegepast onderzoek: twee complementaire vormen...............................................20
2.3.2. Hoe meet je veranderingen in de ontwikkeling?.................................................................................21
2.3.3. Onderzoek en ethiek............................................................................................................................21
3. Het begin van het leven............................................................................................................................ 22
3.1. Erfelijkheid...................................................................................................................................................22
3.1.1. Genen en chromosomen: de code van het leven................................................................................22
3.1.2. Basisbeginselen van genetica: het mengen en koppelen van eigenschappen....................................23
3.1.3. De overdracht van genetische informatie bij mensen.........................................................................23
3.1.4. Het menselijke genoom: het kraken van de genetische code.............................................................24
3.1.5. Erfelijke en genetische stoornissen: als het misloopt met onze ontwikkeling....................................24
3.1.6. Genetische consultatie en erfelijkheidsadvies.....................................................................................26
3.2. De interactie tussen erfelijkheid en omgeving............................................................................................26
3.2.1. De rol van de omgeving: van genotype naar fenotype........................................................................26
3.2.2. Een antwoord op het nature-nurtureraadsel.......................................................................................27
3.2.3. Fysieke kenmerken: familiegelijkenissen.............................................................................................27
3.2.4. Intelligentie: hoe meer onderzoek, hoe meer onenigheid..................................................................28
3.2.5. Persoonlijkheid: extravert geboren?....................................................................................................28
3.2.6. Psychische stoornissen: de rol van genen en omgeving......................................................................28
3.2.7. Kunnen genen de omgeving beïnvloeden?..........................................................................................29
3.3. Prenatale groei en verandering...................................................................................................................29
3.3.1. Bevruchting: het moment van conceptie.............................................................................................29
3.3.2. De stadia van de prenatale periode: het begin van de ontwikkeling..................................................29
3.3.3. Problemen rondom zwangerschap......................................................................................................30
, 3.3.4. De prenatale omgeving: bedreigingen voor de ontwikkeling..............................................................31
4. De geboorte en het pasgeboren kind........................................................................................................ 33
4.1. Geboorte......................................................................................................................................................33
4.1.1. Weeën: het begin van de geboorte......................................................................................................33
4.1.2. Geboorte: van foetus tot pasgeborene................................................................................................34
4.1.3. Opvattingen over bevallen: waar medische zorg en attitudes samenkomen......................................35
4.2. Complicaties tijdens de geboorte................................................................................................................36
4.2.1. Premature baby’s: te vroeg, te klein....................................................................................................36
4.2.2. Postmature baby’s: te laat, te groot....................................................................................................37
4.2.3. Keizersnede: ingrijpen in het geboorde...............................................................................................37
4.2.4. Zuigelingensterfte en doodgeboren kinderen: de tragedie van een premature dood........................38
4.2.5. Postnatale depressie: van hoge pieken naar diepe dalen....................................................................38
4.3. Wat een pasgeboren baby allemaal kan.....................................................................................................38
4.3.1. Fysieke vaardigheden...........................................................................................................................39
4.3.2. Zintuigen...............................................................................................................................................39
4.3.3. Het leervermogen van de pasgeborene...............................................................................................40
4.3.4. Sociale vaardigheden: reageren op anderen.......................................................................................41
5. De fysieke ontwikkeling in de babytijd...................................................................................................... 41
5.1. Groei en ontwikkeling..................................................................................................................................41
5.1.1. Fysieke groei: de snelle schreden van de babytijd...............................................................................41
5.1.2. Het zenuwstelsel en de hersenen: de fundamenten van onze ontwikkeling......................................42
5.1.3. Integratie van lichaamssystemen: cycli van de babytijd......................................................................43
5.1.4. Wiegendood (SIDS) en SUID.................................................................................................................44
5.2. De motorische ontwikkeling........................................................................................................................44
5.2.1. Reflexen: onze aangeboren fysieke vaardigheden..............................................................................45
5.2.2. Motorische ontwikkeling bij baby’s: fysieke mijlpalen........................................................................45
5.2.3. De ontwikkeling en coördinatie van motorische vaardigheden..........................................................46
5.2.4. Voeding in de babytijd: brandstof voor de motorische ontwikkeling..................................................46
5.3. De ontwikkeling van de zintuigen................................................................................................................48
5.3.1. Visuele perceptie: de wereld zien........................................................................................................48
5.3.2. Auditieve perceptie: de wereld van het geluid....................................................................................49
5.3.3. Reuk en smaak......................................................................................................................................50
5.3.4. Gevoeligheid voor pijn en aanrakingen................................................................................................50
5.3.5. Multimodale perceptie: de input van individuele zintuigen gecombineerd........................................51
6. De cognitieve ontwikkeling in de babytijd................................................................................................52
6.1. Cognitieve ontwikkeling volgens Piaget......................................................................................................52
6.1.1. Belangrijke elementen van Piagets theorie.........................................................................................52
6.1.2. De sensomotorische periode: de basis van de vroege cognitieve groei..............................................53
6.1.3. Meningen over Piaget: steun en kritiek...............................................................................................55
6.2. De informatieverwerkingstheorie van cognitieve ontwikkeling..................................................................55
6.2.1. Codering, opslag en terughalen: de grondslagen van informatieverwerking......................................55
6.2.2. Het geheugen in de babytijd................................................................................................................56
6.2.3. De ontwikkeling van intelligentie bij baby’s.........................................................................................57
6.3. De wortels van onze taal.............................................................................................................................59
6.3.1. De basisbeginselen van taal: van geluiden naar symbolen..................................................................59
6.3.2. Het ontstaan van taalontwikkeling......................................................................................................60
6.3.3. Praten tegen kleine kinderen: babytaal...............................................................................................61
7. De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de babytijd............................62
, 7.1. De basis van sociaal gedrag........................................................................................................................62
7.1.1. Emoties in de babytijd..........................................................................................................................62
7.1.2. De ontwikkeling van het ik...................................................................................................................64
7.1.3. Social referencing: voelen wat anderen voelen...................................................................................65
7.1.4. Het mentale leven van baby’s..............................................................................................................65
7.2. Relaties aangaan.........................................................................................................................................65
7.2.1. Hechting................................................................................................................................................65
7.2.2. Rollen van moeder en vader bij hechting............................................................................................67
7.2.3. Ontluikende relaties via interacties......................................................................................................68
7.2.4. De effecten van kinderopvang.............................................................................................................69
7.3. Verschillen tussen baby’s.............................................................................................................................70
7.3.1. Geslacht en gender: mannelijk of vrouwelijk.......................................................................................70
8. De fysieke ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd.................................................................................71
8.1. Fysieke groei................................................................................................................................................71
8.1.1. Het groeiende lichaam.........................................................................................................................71
8.1.2. De groeiende hersenen........................................................................................................................72
8.1.3. Het verband tussen groei van de hersenen en cognitieve ontwikkeling.............................................73
8.1.4. De ontwikkeling van de zintuigen........................................................................................................73
8.2. Motorische ontwikkeling.............................................................................................................................73
8.2.1. De grove motoriek................................................................................................................................73
8.2.2. De fijne motoriek..................................................................................................................................74
8.2.3. Zindelijk worden: wanneer en hoe?.....................................................................................................74
8.2.4. Links- of rechtshandigheid...................................................................................................................75
8.2.5. De tekening als graadmeter van ontwikkeling.....................................................................................75
8.3. Bedreigingen van fysieke groei en motorische ontwikkeling......................................................................75
8.3.1. Slaapproblemen...................................................................................................................................75
8.3.2. Eten en voeding....................................................................................................................................76
8.3.3. Enkele ziekten in de peuter- en kleutertijd..........................................................................................76
8.3.4. Ongelukken...........................................................................................................................................77
8.3.5. Kindermishandeling..............................................................................................................................78
9. De cognitieve ontwikkeling in de peuter- en kleutertijd............................................................................80
9.1. De intellectuele ontwikkeling......................................................................................................................80
9.1.1. Piagets stadium van preoperationeel denken.....................................................................................80
9.1.2. De informatieverwerkingstheorie van cognitieve ontwikkeling..........................................................82
9.1.3. Vygotsky’s visie op cognitieve ontwikkeling: oog voor de rol van cultuur..........................................83
9.2. De taalontwikkeling.....................................................................................................................................84
9.2.1. Linguïstische vooruitgang in de peuter- en kleutertijd........................................................................85
9.2.2. Egocentrisch taalgebruik......................................................................................................................85
9.2.3. Armoede en taalontwikkeling..............................................................................................................85
9.2.4. Taalontwikkelingsstoornis (TOS)..........................................................................................................86
10. De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de peuter- en kleutertijd.....86
10.1. Een antwoord op de vraag ‘Wie ben ik?’...................................................................................................86
10.1.1. De persoonlijkheidsontwikkeling volgens Erikson: conflicten oplossen............................................86
10.1.2. Het zelfbeeld in de peuter-en kleutertijd...........................................................................................87
10.1.3. Genderidentiteit: het ontstaan van mannelijkheid en vrouwelijkheid..............................................87
10.1.4. Het ontdekken van seksualiteit..........................................................................................................90
10.2. Vrienden en familie: het sociale leven van peuters en kleuters................................................................90
10.2.1. Het ontstaan van vriendschappen.....................................................................................................91
10.2.2. De regels van het spel........................................................................................................................91
10.2.3. De theory of mind van peuters en kleuters: begrijpen wat anderen denken...................................92
, 10.2.4. Het gezinsleven van peuters en kleuters...........................................................................................93
10.3. Morele ontwikkeling en zelfbeheersing.....................................................................................................95
10.3.1. Het ontstaan van moreel besef: goed en fout in de maatschappij....................................................95
10.3.2. Zelfbeheersing bij peuters en kleuters...............................................................................................97
11. De fysieke ontwikkeling in de schooltijd................................................................................................. 98
11.1. Het groeiende lichaam..............................................................................................................................98
11.1.1. De fysieke ontwikkeling......................................................................................................................98
11.1.2. Motorische vaardigheden: voortdurende verbetering......................................................................99
11.2. Invloeden op de fysieke ontwikkeling......................................................................................................100
11.2.1. De invloed van voeding....................................................................................................................100
11.2.2. Groeiachterstanden en groeistoornissen.........................................................................................100
11.2.3. Ondergewicht en obesitas................................................................................................................101
11.2.4. Gezondheidsklachten in de schooltijd.............................................................................................102
11.2.5. Ongelukken.......................................................................................................................................103
11.3. Kinderen met speciale behoeften............................................................................................................103
11.3.1. Zintuigelijke problemen en spraakproblemen.................................................................................103
12. De cognitieve ontwikkeling in de schooltijd.......................................................................................... 104
12.1. De intellectuele en taalkundige ontwikkeling.........................................................................................104
12.1.1. De cognitieve ontwikkeling volgens Piaget......................................................................................104
12.1.2. De informatieverwerkingstheorie....................................................................................................105
12.1.3. Taalontwikkeling: de betekenis van woorden.................................................................................106
12.1.4. Tweetaligheid...................................................................................................................................107
13. De sociaal-emotionele ontwikkeling en de persoonlijkheidsontwikkeling in de schooltijd.....................107
13.1. De ontwikkeling van het eigen ik.............................................................................................................107
13.1.1 De psychosociale ontwikkeling en zelfkennis in de schooltijd: vlijt versus minderwaardigheid......107
13.1.2. Eigenwaarde: hoe kinderen een beeld van zichzelf ontwikkelen....................................................109
13.2. Relaties: vriendschappen in de schooltijd................................................................................................110
13.2.1. Stadia van vriendschap: een veranderende kijk op vrienden..........................................................110
13.2.2. Individuele verschillen bij vriendschap: wat maakt een kind populair?..........................................111
13.2.3. Gender en vriendschap: segregatie van de seksen in de schooltijd................................................112
13.2.4. Pesten op school en online..............................................................................................................112
13.2.5. Veiligheid op het internet.................................................................................................................113
1. Een inleiding in de ontwikkeling van het kind
, 1.1. Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie: de wetenschappelijke studie naar patronen van groei, verandering en
stabiliteit bij mensen van de conceptie tot ouderdom, maar met een accent op de jaren tot de
volwassenheid
- Wetenschappelijke benadering
- Menselijke ontwikkeling
1.1.1. De reikwijdte van het vakgebied
Specialisatie in een thema of leeftijdscategorie
Thematische gebieden binnen de ontwikkelingspsychologie
- Fysieke ontwikkeling: de invloed van het lichaam op ons gedrag
- Cognitieve ontwikkeling: hoe groei en verandering in intellectuele vermogens ons gedrag
beïnvloedt
- Sociaal-emotionele ontwikkeling: bv. focus op seksuele ontwikkeling
o De manier waarop de interacties van mensen en hun sociale relaties in de loop van
hun leven groeien, veranderen en stabiel blijven
o De manier waarop zij in toenemende mate hun emoties bewust ervaren en greep
krijgen op hun emoties
- Persoonlijkheidsontwikkeling: stabiliteit en verandering in de karaktereigenschappen die het
ene individu van het andere onderscheiden, bv. focus op de morele ontwikkeling
Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
- Prenatale periode: conceptie – geboorte
- Babytijd: geboorte – 2 jaar
- Peuter- en kleutertijd: 2 jaar – 6 jaar
- Schooltijd: 6 jaar – 12 jaar
- Adolescentie: 12 jaar – 20 jaar
Globale leeftijdsgroepen of perioden: sociale constructen gebaseerd op westers onderzoek
Sociale constructen: een idee over de realiteit dat breed geaccepteerd is, maar afhangt van de
maatschappij en de cultuur op een bepaald moment
Leeftijdsgroepen ≈ willekeurig
- Pubertijd
, - Prepubertijd: periode voorafgaand aan pubertijd waarin al veranderingen in het lichaam
optreden, maar nog niet van buitenaf zichtbaar
- Opkomende volwassenheid: late tienerjaren – midden 20
De tijdstippen variëren: biologische oorzaken en omgevingsfactoren
Enkel opvallend indien aanzienlijke afwijkingen van het gemiddelde
De koppeling tussen thema’s en leeftijden
Veel specialisten verschillenden perspectieven en intellectuele rijkdom
Breed scala aan beroepen zorgt ervoor dat onderzoeksbevindingen van het vakgebied in de praktijk
toegepast worden om welzijn van kinderen te vergroten
1.1.2. Invloeden op de ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld
Cohort: een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek zijn geboren
Gebeurtenissen hebben gemeenschappelijke invloed op de leden van een cohort
Normatieve gebeurtenissen: gebeurtenissen die zich voor de meeste mensen binnen een groep op
dezelfde manier voltrekken
- Historisch bepaalde invloeden: omgevingsinvloeden en biologische invloeden die verbonden
zijn aan een specifiek historisch moment bv. cohorteffecten
- Leeftijdsgebonden invloeden: biologische invloeden en omgevingsinvloeden die gelijk zijn
voor mensen in een bepaalde leeftijdgroep, ongeacht waar of wanneer ze opgroeien
- Sociaal-culturele invloeden
Niet-normatieve gebeurtenissen: gebeurtenissen die specifiek plaatsvinden in het leven van een
bepaald persoon waar de meeste andere mensen niet mee te maken krijgen kinderen kunnen aan
de totstandkoming van deze gebeurtenissen zelf bijdragen
1.2. Kinderen: verleden, heden en toekomst
1.2.1. Vroegere denkbeelden over kinderen
Kindertijd werd niet beschouwd als een stadium dat kwalitatief anders was dan de volwassenheid
Kunstwerken: zelfde kleding, … “miniatuurvolwassenen” vergaand want beperkte doorsnede
van de westerse cultuur
Babybiografieën
Babybiografie: kinderen werden methodisch bestudeerd
Charles Darwin (evolutietheorie): observatie kreeg meer systematisch karakter, ontwikkeling van
individu binnen een soort kan helpen om te achterhalen hoe de soort zelf was ontwikkeld
Ook andere historische trends (bv. genetica) zorgden voor opkomst nieuwe discipline
Focus op de kindertijd
,Door industrialisatie werd arbeidsproces grondig hervormd veranderde kijk op kinderen als
goedkope arbeidskrachten
- Wetten
- Onderwijs
- Bewustheid invloed kindertijd op volwassen leven
Apart vakgebied: ontwikkelingspsychologie
1.2.2. De twintigste eeuw: ontwikkelingspsychologie als discipline
Alfred Binet: intelligentie, geheugen en hoofdrekenen
Granville Stanley Hall: denken en gedrag van kinderen onderzocht m.b.v. vragenlijsten, eerte boek
waarin adolescentie als aparte ontwikkelingsperiode werd gezien
Grootschalige, systematische en langdurige onderzoeken naar kinderen en hun ontwikkeling tijdens
de rest van hun leven huidige positie van het vak mogelijk gemaakt
1.2.3. Vraagstukken bij de thema’s van de ontwikkelingspsychologie
Continue verandering versus discontinue verandering
Continue verandering: ontwikkeling geleidelijk en prestaties uit een bepaalde niveau vloeien voort
uit prestaties uit vorig niveau
- Kwantitatief: vaardigheden of kenmerken veranderen niet in aard, maar in omvang
Discontinue verandering: aparte stappen of stadia
- Kwalitatief: elk stadia is qua inhoud en hoedanigheid anders dan gedrag in vorig stadia
Kritieke en gevoelige perioden: de invloed van de omgeving
Kritieke periode: specifieke tijd in de ontwikkeling waarin een bepaalde gebeurtenis grote en
onomkeerbare gevolgen heeft
- Aanwezigheid bepaalde stimuli noodzakelijk voor normale ontwikkeling
- Blootstelling aan bepaalde stimuli abnormale ontwikkeling tot gevolg heeft
Wetenschappers zijn ervan overtuigd dat we flexibeler zijn plasticiteit: de mate waarin een zich
ontwikkelend gedragspatroon of fysieke structuur veranderlijk is
Gevoelige periode: organismen zijn extra ontvankelijk voor bepaalde soorten stimuli in hun
omgeving, optimale periode voor bepaalde vermogens om zich te ontwikkelen en bijzonder gevoelig
zijn voor omgevingsinvloeden onderkent de plasticiteit van mensen in ontwikkeling
Levensloopmodel versus focus op specifieke perioden
Vroeger focus vooral op babytijd en adolescentie nu allemaal want in elke levensstadium sprake
van ontwikkelingsgroei en -verandering
Ontwikkeling van baby’s vloeit gedeeltelijk voort uit de ontwikkeling van volwassenen
De relatieve invloed van nature en nurture op de ontwikkeling
,Nature-nurturedebat:
Nature: eigenschappen, vermogens en capaciteiten die mensen van hun ouders ervan maturatie:
geleidelijk ontvouwen van voorbestemde genetische informatie
Nurture: omgevingsinvloeden die ons gedrag bepalen
- Biologisch
- Sociaal
- Maatschappelijk
Gevolgen voor opvoeding en sociaal beleid
Sociaal beleid beïnvloed door ideeën over de oorsprong van intelligentie belang nature-
nurturedebat
Vraag: in welke mate laten nature en nurture hun invloed gelden?
Interactie tussen genetische factoren en omgevingsfactoren is complex
- Sommige genetisch bepaalde eigenschappen hebben directe invloed op gedrag kinderen,
maar dragen ook indirect bij aan vorming van omgeving
- Genetische achtergrond kan zorgen voor neiging naar bepaald gedrag, maar enkel in
passende context
Gedrag heeft een biopsychosociale verklaring: verschillende biologische, psychische en sociale
factoren beïnvloeden elkaar wederzijds
1.2.4. De toekomst van ontwikkelingspsychologie
- Meer specialisaties, bv. gevolgen van sociale media
- Informatie over genen en neurobiologische aspecten beïnvloeden alle domeinen van de
ontwikkelingspsychologie
- Groeiende etnische, taalkundige en culturele diversiteit krijgen meer aandacht
Ontwikkelingspsychologen zullen belangrijke bijdrage leveren aan de samenleving
2. Theoretische perspectieven en onderzoek
, 2.1. Perspectieven bij het kijken naar kinderen
Theorieën:
- Persoonlijke theorieën
- Onderzoekstheorieën
Eerdere observaties samenvatten en ordenen en nieuwe conclusies trekken, die verdergaan dan
alleen de bestaande observaties
Vijf belangrijke theoretische perspectieven op de ontwikkeling van het kind elk perspectief blijft
veranderen
2.1.1. Het psychodynamisch perspectief: focus op innerlijke krachten
Psychodynamisch perspectief: gedrag gemotiveerd door innerlijke krachten en herinneringen
waarvan een persoon zich nauwelijks bewust is en waarover hij weinig controle heeft innerlijke
krachten blijven iemands gedrag levenslang beïnvloeden
De psychoanalytische theorie van Freud
Psychoanalytische theorie van Sigmund Freud: onbewuste krachten zijn bepalend voor iemands
persoonlijkheid en gedrag
- Onbewuste deel: deel van iemands persoonlijkheid dat kinderlijke wensen, verlangens en
behoeften bevat die via hun verstorende aard afgesloten zijn van het bewustzijn, bv.
aandacht
Elke persoonlijkheid heeft 3 aspecten:
1) Id: primitieve, ongeorganiseerde, aangeboren deel van de persoonlijkheid
o Primitieve driften
o Genotsprincipe: zo veel mogelijk bevrediging en zo weinig mogelijk spanning
2) Ego: rationele en redelijke deel van de persoonlijkheid
o Buffer tussen echte wereld en primitieve id
o Realiteitsprincipe: instinctieve energie in toom om veiligheid van persoon te
bewaren en hem te helpen integreren in de samenleving
3) Superego: iemands geweten
o Onderscheid tussen goed en kwaad
o Op 5-6-jarige leeftijd doordat kind het overneemt van belangrijke figuren in zijn leven
Persoonlijkheidsontwikkeling:
Psychoseksuele ontwikkeling: kinderen doorlopen enkele fasen, waarbij genot of bevrediging
telkens met een ander deel van het lichaam wordt geassocieerd
- Orale-, anale-, fallische-, genitale- en latentiefase zie pagina 28
- Fixatie: gedrag dat in een eerdere ontwikkelingsfase is blijven steken als gevolg van een
onopgelost conflict er gaat iets mis in een fase: te veel of te weinig bevrediging van
behoeften
De psychosociale theorie van Erikson
, Psychosociale theorie van Erik Erikson: veranderingen in onze interacties met anderen en in hoe we
tegen het gedrag van anderen en tegen onszelf als leden van de maatschappij aankijken, nadruk op
sociale interacties met anderen waarbij mensen zowel belemmerd als gevormd worden door hun
samenleving en cultuur
Mensen ontwikkelen zich levenslang in 8 afzonderlijke stadia volgens vast patroon, ≈ bij iedereen
- In elk stadium een crisis of conflict dat opgelost moet worden
- Geen elke crisis ooit volledig opgelost leven wordt ingewikkelder
- Adolescentie: startpunt ontwikkeling eigen identiteit Freud: ontwikkeling ≈ compleet na
adolescentie
Meningen over het psychodynamisch perspectief
Idee van onbewuste invloeden: mijlpaal
Kritiek op Freud:
- Belangrijke principes van zijn theorie niet ondersteund door onderzoek
- Zijn theorie vooral gebaseerd op beperkte groep toepasbaarheid?
- Seksistisch en discriminerend voor vrouwen: gericht op mannelijke ontwikkeling
Kritiek op Erikson (wel vooral veel steun):
- Seksistisch en discriminerend voor vrouwen: gericht op mannelijke ontwikkeling
- Soms vaag
Algemeen voor psychodynamische theorieën: leveren goede beschrijvingen van gedrag in het
verleden op, maar geen nauwkeurige voorspellingen van toekomstig gedrag
2.1.2. Het behavioristisch perspectief: focus op waarneembaar gedrag
John B. Watson: ontwikkeling van een kind volledig te begrijpen door zorgvuldig te kijken naar de
stimuli waaruit zijn omgeving bestaat elk gedrag valt op te roepen
Het behavioristisch perspectief:
- Bestudeert de mens van buitenaf (exogeen)
- Nadruk op direct waarneembare feiten
- Als we stimuli kennen, kunnen we gedrag voorspellen
- Nature < nurture
- Ontwikkeling is kwantitatief
- Beïnvloed door omgevingsstimuli waaraan ze toevallig worden blootgesteld mensen
doorlopen een aantal vooraf bepaalde stadia
- Gedragingen (responsen) zijn resultaat van voortdurende blootstelling aan specifieke
omgevingsfactoren (stimuli) stimulus-respons-leren
o Klassieke conditionering
o Operante conditionering
Klassieke conditionering
Organisme leert op een bepaalde manier reageren op een neutrale stimulus, bv. Ivan Pavlov met
hond, emotionele responsen geldt vooral voor intense en negatieve emoties
Operante conditionering
