ONDERZOEKSMETHODEN EN-
TECHNIEKEN III
INHOUDSOPGAVE
1. What is qualitative research in psychology and was it really hidden ............................................................ 5
1.1 Kwantitatief vs. kwalitatief onderzoek ..................................................................................................... 5
1.2 Psychologie: historisch kwantitatieve basis .............................................................................................. 5
1.3 Breuklijn tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek ............................................................................ 6
1.4 Visie op wetenschap als basis voor polarisering ....................................................................................... 6
1.5 Visie op kwalitatief onderzoek ................................................................................................................. 7
1.6 Definiëren van wat kwalitatief onderzoek is............................................................................................. 8
1.7 Ontluiken van kwalitatief onderzoek in de psychologie .......................................................................... 10
1.8 Doorbreken kwantitatief paradigma...................................................................................................... 13
1.9 Kwantitatief imperatief ......................................................................................................................... 14
2. Qualitative interviewing ............................................................................................................................. 15
2.1 Wanneer gebruik je kwalitatieve interviews? ......................................................................................... 15
2.2 Structuur............................................................................................................................................... 16
2.3 Insider of outsider ................................................................................................................................. 18
2.4 Interviewer ........................................................................................................................................... 18
2.5 Interviewproces .................................................................................................................................... 19
2.5.1 Voorbereiding tot het interview ..................................................................................................... 19
2.5.2 Tijdens het interview...................................................................................................................... 22
2.5.3 Wat gebeurt er na het interview .................................................................................................... 24
2.6 Analyse van interviews .......................................................................................................................... 24
2.7 Kwaliteit van kwalitatieve interviews..................................................................................................... 25
3. Focus groups .............................................................................................................................................. 26
3.1 Analyseren van focusgroepen ................................................................................................................ 34
3.2 Evalueren van focusgroepen.................................................................................................................. 34
4. Etnography/participant observation .......................................................................................................... 35
4.1 Ontstaan............................................................................................................................................... 35
4.2 Kenmerken............................................................................................................................................ 35
4.3 Participerende observatie uitvoeren ...................................................................................................... 37
4.4 Analyseren ............................................................................................................................................ 40
4.5 Wanneer observeren ............................................................................................................................. 41
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 1
, 4.6 Slotbeschouwing ................................................................................................................................... 41
5. How to transcribe recordings ..................................................................................................................... 42
5.1 Situering ............................................................................................................................................... 42
5.2 Wat is transcriptie? ............................................................................................................................... 42
5.3 Jefferson methode................................................................................................................................. 44
5.5 Hoe transcriberen?................................................................................................................................ 45
5.6 Slotbeschouwingen ............................................................................................................................... 46
6. Thematische analyse .................................................................................................................................. 47
6.1 Wanneer gebruik je thematische analyse .............................................................................................. 49
6.2 Hoe voer je een thematische analyse uit? .............................................................................................. 50
6.3 Slotbeschouwing ................................................................................................................................... 52
7. Grounded Theory ....................................................................................................................................... 53
7.1 Situering ............................................................................................................................................... 53
7.2 Grounded theory ................................................................................................................................... 54
7.3 Karakteristieken .................................................................................................................................... 54
7.4 Ontstaan............................................................................................................................................... 56
7.5 Hoe doe je grounded theory analyse? .................................................................................................... 57
7.6 Slotbemerkingen ................................................................................................................................... 60
8. Social constructionist discourse analysis .................................................................................................... 61
8.1 Situering ............................................................................................................................................... 61
8.2 Ontstaan............................................................................................................................................... 61
8.3 Karakteristieken .................................................................................................................................... 61
8.4 Hoe voer je een social constructionist discourse analysis uit? ................................................................. 62
8.5 Slotbemerkingen ................................................................................................................................... 65
9. Conversation analysis ................................................................................................................................. 66
9.1 Wat is een conversatie analyse? ............................................................................................................ 66
9.2 Aannames............................................................................................................................................. 66
9.3 Methodologische regels ........................................................................................................................ 66
9.4 Hoe voer je een conversatie analyse uit? ............................................................................................... 67
9.5 Wanneer gebruik je een conversatie analyse ......................................................................................... 68
9.6 Slotbemerkingen ................................................................................................................................... 68
10. Foucauldian discourse analysis ................................................................................................................. 69
10.1 Situering ............................................................................................................................................. 69
10.2 Ontstaan ............................................................................................................................................. 71
10.3 Hoe voer je een Foucauldiaanse discours analysis uit? ......................................................................... 72
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 2
, 10.4 Slotbemerking ..................................................................................................................................... 73
11. Phenomenology ....................................................................................................................................... 74
11.1 Situering ............................................................................................................................................. 74
11.1.1 Husserl fenomenologie ................................................................................................................ 75
11.1.2 Gevaar voor subjectiviteit ................................................................................................................. 76
11.2 Ontstaan ............................................................................................................................................. 77
11.3 Hoe voer je een fenomenologische studie uit?...................................................................................... 77
11.3.1 Groenwald’s framework ............................................................................................................... 78
11.4 Slotbemerkingen ................................................................................................................................. 80
12. Interpretative phenomenological analysis................................................................................................ 81
12.1 Situering ............................................................................................................................................. 81
12.2 Ontstaan ............................................................................................................................................. 81
12.3 Interpretatieve fenomenologie ............................................................................................................ 81
12.3.1 Invloeden interpretatieve fenomenologie .................................................................................... 81
12.3.2 Symbolisch interactionisme.......................................................................................................... 82
12.3.3 Elementen van interpretatieve fenomenologie............................................................................. 82
12.4 Hoe voer je een interpretatieve fenomenologische studie uit? .............................................................. 84
12.4.1 Data collectie ............................................................................................................................... 85
12.4.2 Data analyse ................................................................................................................................ 85
12.5 Slotbemerkingen ................................................................................................................................. 87
13. Narrative analysis ..................................................................................................................................... 88
13.1 What is ‘a narrative’? .......................................................................................................................... 88
13.2 De constructie van een narratief verhaal ............................................................................................. 88
13.3 Hoe voer je een narratieve analyse uit? ............................................................................................... 89
13.4 Analyse van een narratief verhaal ....................................................................................................... 91
13.5 Slotbemerking ..................................................................................................................................... 91
14. Good Qualitative report ........................................................................................................................... 92
14.1 Voorwaarden voor goed kwalitatief onderzoek en -rapport ................................................................. 92
14.2 Uitdagingen ........................................................................................................................................ 93
15. Ensuring quality in research...................................................................................................................... 94
15.1 Kwaliteit evalueren onderzoek............................................................................................................. 94
15.1.1 Wetenschappelijke verantwoording ............................................................................................. 94
15.1.2 Generaliseerbaarheid................................................................................................................... 96
15.1.3 Validiteit ...................................................................................................................................... 96
15.1.4 Betrouwbaarheid ......................................................................................................................... 97
16. Ethical clearance....................................................................................................................................... 98
16.1 Ethische principes.............................................................................................................................. 102
16.2 Ethische procedure ............................................................................................................................ 103
16.3 Bijkomende bedenkingen .................................................................................................................. 106
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 3
,Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 4
, 1. WHAT IS QUALITATIVE RESEARCH IN PSYCHOLOGY AND WAS IT
REALLY HIDDEN
1.1 KWANTITATIEF VS. KWALITATIEF ONDERZOEK
- Weinig kwalitatief onderzoek binnen de psychologie.
- ‘Kwalitatieve statistiek’
- Onderzoeksmethode kwalitatief onderzoek bv interview. Statistiek hierop doen -> bv
gemiddelde duur kan je zeggen, maar wat weet je hierdoor? Niks. Je weet de lengte maar dat
zegt dus niks.
- Documentenanalyse -> als je naar de inhoud kijkt ben je kwalitatief bezig, als je kijkt hoeveel
woorden erin staan ben je kwantitatief bezig.
- Breuklijk tussen de twee, ze begrijpen elkaar niet
1.2 PSYCHOLOGIE: HISTORISCH KWANTITATIEVE BASIS
Positivisme
- = Wetenschap die op zoek gaat naar universele wetten. Één wetmatigheid definiëren die alles
kan verklaren. De compexe wereld, die wij zijn, waarin wij leven, wordt gereduceerd tot 1
eenvoudige formule
o Bij een mens is het moeilijker om bijvoorbeeld bepaalde dingen te gaan verklaren
omdat we complex in mekaar zitten in een complexe context (gezin, vrienden, dorp,
werk..). Mensen zijn anders. Het zoeken naar wetmatigheden in psychologie gaat niet
lukken. Maar het is wel lange tijd de basis geweest om die richting uit te gaan. Het is
niet een of-of verhaal maar een en-en verhaal.
- = Natuurwetenschappelijke benadering: zoektocht naar universele wetten
o Fysica, chemie
Experimenten, universalisme meten, reductionisme
o Statische invloeden
o Ter vergelijking: sociologie
1950-1960 focus op kwalitatief onderzoek
Sceptisch staan t.o.v. het kwantitatieve
o Ter vergelijking: biologie
Observatie
Observationeel onderzoek minder wetmatigheden, moeilijker te
voorspellen.
Expansie door
- Klinische psychologie
- Educatiewetenschappen
- Forensische psychologie
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 5
, - Marketing, …
o Vb.: Waar moeten we het product in de winkel zetten om het aantrekkelijker te
maken. Zit een idee achter
Vanaf hier toename aan kwalitatief onderzoek in de psychologie
Tekort aan kritische massa in het verleden
- Meer massa meer kansen op kritiek
o Weinig kritische massa = veel eensgezinde
o Meer massa zorgde voor meer kansen op kritiek toename kwalitatief
onderzoek/gedachtegoed en ook interesse hiervoor
Psychologie enkel aan universiteiten
- Opkomst praktijkwerkers met kenis mbt context
- Het ging meer naar de praktijk, weg van de universiteit.
- De praktijkwerker kan soms iets anders zeggen of zien dan wat in de theorieën staat
1.3 BREUKLIJN TUSSEN KWALITATIEF EN KWANTITATIEF ONDERZOEK
Kwantitatief Kwalitatief
Objectief Subjectief
Hard Zacht
Mechanisch Rationeel
- Rede achter
Nomothetisch Teleologisch
- Universele wetten - Doelgericht
Analytisch Idiografisch
- Kengetallen - Uniek als individu
Operationeel Synoptisch
- If…, then…, else… - Ontstaansgeschiedenis
1.4 VISIE OP WETENSCHAP ALS BASIS VOOR POLARISERING
Conceptualisering wetenschap vanuit Wetenschap als sociaal construct
psychologie
Objecten in de natuurlijke omgeving zijn Mensen kunnen de echte wereld nooit direct
objectief en reëel en bestaan onafhankelijk van observeren
mensen - Iedereen ziet de wereld op een andere
manier
Wetenschappelijke kennis wordt bepaald door Mensen krijgen wereldbeeld dat wordt opgelegd
actuele karakteristieken van de fysische wereld door wetenschap
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 6
, Wetenschap: toolbox van methodes en Mensen vertonen weinig consensus over
procedures methodes en procedures
Wetenschap: individuele en mentale/cognitieve Mensen handelen collectief en sociaal
activiteit
1.5 VISIE OP KWALITA TIEF ONDERZOEK
Povee & Roberts (2014)
- Interview bij studenten en staf departement psychologie (Australia)
- Thematische analyse van interviews
- Overkoepelende conclusie
o De methodologie moet gekozen worden op basis van de onderzoeksvraag
o Kwantitatief, kwalitatief en mixed method methodologie hebben elk hun waarde en
moeten aldus geapprecieerd worden
- De overkoepelende onderzoeksvraag zorgt voor welke methodologie gekozen wordt.
- Heel interessant! Mix met kwantitatief en kwalitatief. Uit kwalitatief onderzoek ontwikkel je
een theorie en deze ga je kwantitatief toetsen.
- Bijvoorbeeld de gemiddelde score van tevredenheid van de aula’s is 6/10, dan weet je oke
6/10 maar wat is de reden? Waarom is het een 6? Wat is goed en slecht? combinatie
kwantitatief en kwalitatief.
- Andere themata
o Onvoldoende bekendheid en vertrouwdheid met kwalitatief onderzoek
o Tijdsintensieve vorm van onderzoek
Vb.: survey maken, eens dat de vragen gemaakt zijn is het zo. Dat is het. Als je
een interview doet dan kan je je vragen aanpassen of dingen bijvragen.
o Publicatiebias
Kwantitatief onderzoek (zeker als je significante verschillen kunt aantonen)
wordt makkelijker gepubliceerd dan kwalitatief onderzoek
o Praktijk psycholoog (interpersoonlijke relaties en communicatie): match met
kwalitatief onderzoek
o Lived experiences capteren is een sterk punt
o Empowerment van de onderzochte reduceert statuut onderzoeker
Op verschillende manieren interpreteren. We kunnen de onderzochte als
belangrijkste persoon zien onderzoeker is minderwaardig. Mensen in hun
eer laten, hun als belangrijkste individu zien. Maar je kan het ook lezen als
een bedreiging t.o.v. de onderzoeker: tel ik als onderzoeker niet meer mee?
Kwalitatief onderzoek is moeilijk te interpreteren.
o Tekort aan respect voor kwalitatief onderzoek (manier van lesgeven)
o Subjectiviteit kwalitatief onderzoek vs objectiviteit kwantitatief onderzoek
o Waarde en generaliseerbaarheid van kwalitatief onderzoek
Kwalitatief onderzoek is NIET om te generaliseren
Om te generaliseren moet je een kwantitatief onderzoek doen met random
sampling en op een grote schaal.
o Eigenschappen kwalitatieve onderzoeker (praten met mensen/geen stat. kennis)
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 7
, 1.6 DEFINIËREN VAN WAT KWALITATIEF ONDERZOEK IS
Het is moeilijk
Dataverzamelingmethodes
- Het is niet kwalitatief onderzoek an sich
- Doelstellingen # onderzoekers verschillen op basis van epistemologie
o Kwalitatief onderzoek is geen toolbox (interview moet je zo doen, focusgroep bekijk
de instructielijst enz.). Kijken naar onderzoek o.b.v. epistemologie. De manier waarop
jij naar de wereld kijkt.
- Focus verschilt afhankelijk van de doelstelling
o Conversatie of inhoudelijke analyse bij een gesprek
Type data
- Ontbreken van harde cijfers, statistieken
- Loskomen van tirannie van statistiek
Interview, documentenanalyse, focusgroep, observatie. Observeren hoe mensen met mekaar omgaan
is ook een kwalitatieve onderzoekbenadering. Maar ben je dan geen stoorzender? We moeten zorgen
dat dit tot het minimum gereduceerd wordt.
Medische ethische comités. Bij kwalitatief onderzoek kan je niet op voorhand weten hoeveel
interviews je gaat doen. Kan zijn dat je met 5 interviews genoeg hebt of dat je met 20 nog niet veel
weet.
Men wil juist NIET generaliseren met kwalitatief onderzoek. We willen inzicht krijgen.
Vb.: onderzoek doen tot er saturatie is
- Saturatie = tot er geen nieuwe dingen meer zijn (alles wat de laatste persoon zegt die je
interviewt mag niets nieuw zijn dan wat de vorige hebben gezegd).
- Moeilijk bij heterogenen groepen gebruikt.
Loskomen van de tirannie van de statistiek.
Katakteristieken van kwalitatief onderzoek
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 8
, - Bezorgdheid over de rijkdom van de beschrijving in de gegevens
o Dataverzamelingsmethodes ‘allesomvattend’
Niet reductionistisch
o Visueel analoge scoren. L= geen pijn R= ergste bedenkbare pijn. Stel iemand heeft 8,
wat weet je dan? Niks. De volgende dag 7, wat weet je dan? Dat de pijn verminderd is
onder de voorwaarde dat zijn maximum en minimum grenzen constant zijn. Stel twee
mensen zitten naast elkaar en de een zegt 7, de andere een 9, wat weet je dan? Niks.
o Het gaat een individu zijn visie gaan kapteren
o Het cijfer kan wel een aanzet zijn om in gesprek te gaan ik zie dat je een 2 geeft,
waarom?
- Bezorgdheid over het perspectief van het individu
o Gemiddelde pijnscore op een afdeling bijvoorbeeld een 7, je weet er niks door!
o Het gaat over perceptie
o Je moet proberen in de patiënt te treden. Het betekent niet dat omdat jij vorige week
iemand hebt gezien die zijn hoofd half eraf was, dat de persoon met de snee zijn pijn
niet echt of erg is.
- Afwijzing van het positivisme
o Auguste Comte
Als positivist geschetst
“observeerbare feiten spelen een
belangrijke rol in kennisaccumulatie”
Feiten?
o Kwalitatief en kwantitatief
Medestander kwalitatief onderzoek
“…abstaining from introducing considerations of quantities and
mathematical laws, which is beyond our power to apply”
Idem als kritiek van kwalitatieve onderzoekers op kwantitatief
onderzoek
Kwantificeren in fysica en chemie => ja
o Andere disciplines???
We refereren vaak naar hem als positivist terwijl dit niet waar is.
Hij zei dat het door het observeren is dat we kunnen kennen.
Hij heeft nooit gesproken over het verschil tussen kwalitatieve en
kwantitatieve data.
Hij zweer het eigenlijk af. Hij zei we gaan nooit universele wetmatigheden
krijgen bij humane wetenschappen. Kwantificeren in fysieke en chemie is oké,
maar in psychologie bijvoorbeeld gaat dat niet lukken.
We moeten niet zoeken naar dat cijfer, we schieten de bal voorbij ons doel
Dit is de kritiek die de kwalitatieve onderzoekers hebben over de
kwantitatieven
- Aansluiting bij de postmoderne gevoeligheid
o Onderzoeker en onderzochte staan relatief dicht bij elkaar
Dichtbij het individu
o Kwalitatieve onderzoekers hebben de neiging zichzelf te zien als insiders van wat
bestudeerd wordt
Geëngageerd, betrokken op het individu
o Idiografisch - bestudeert het individu als individu
Aandacht voor het individu en voor het welzijn van het individu
Vb.: geweld tav vrouwen
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 9
, - Onderzoek naar de beperkingen van het dagelijks leven
o ‘how was your day’ gezicht aanduiden
o Maar wat weet je dan? Niet veel
o Er zijn maar 2 opties, dit is onvoldoende je reduceert
o Je weet de diepere betekenis niet
- De door het individu geconstrueerde werkelijkheid
o Realiteit is geen statisch gegeven
o Realiteit is geen sociale constructie
o Vb.: mantelzorger en eenzaamheid bij zorgvrager
Eenzaamheid bij zorgvrager en mantelzorger mantelzorger zei dat ze drie
keer kwam en dat ze haar moeder niet in de steek liet. Moeder zelf zei dat ze
drie keer tien minuten komt en dat ze liever wil dat ze een keer iets langer
komt en een gesprek voort.
Kwantiteit is niet kwaliteit.
o Realiteit is geconstrueerd door het individu
- Over opkomende theorie en concepten niet over hypothesetests
o Kwantitatief onderzoek
Confirmeren theorie
o Kwalitatief onderzoek
Ontdekken theorie en concepten
Die daarna kunnen geconfirmeerd worden
o De twee kunnen elkaar nodig hebben
1.7 ONTLUIKEN VAN KWALITATIEF ONDERZOEK IN DE PSYCHOLOGIE
- Meer en meer interesse voor kwalitatief onderzoek in psychologie (Smith, 2008)
- Josselson, 2014: paradigmashift
o Paradigmashift: radicale verandering
“New way of thinking replacing old thinking”
o Co-existentie van beide benaderingen
Reactie patiënten op pijnstimuli in labo adhv sensoren
Ervaringen van patiënten met chronische pijn (interview, dagboek,…)
Enige nuance
Kwantitatief: blijft en het moet blijven
Ze versterken elkaar
Reactie van patiënten op pijnstimuli
o Mixed-method benadering
Mixed method
- Combinatie kwalitatief en kwantitatief onderzoek.
- Je brengt de data samen in een rapport en dan rapporteer je.
- Explanatory design
o Je hebt de reden en de cijfers
- Exploratory design
Lessen en powerpoints gegeven door Prof. De Witte 10
