Historische en actuele
perspectieven
Inhoud
H1: Een geschiedenis van sociaal werk...................................................................................................3
Waarom? Daarom..............................................................................................................................3
Van en voor sociaal werkers...............................................................................................................3
Kompas op scherp..............................................................................................................................4
H2: Feodale betrekkingen, christelijke caritas en de gilden (500-1500).................................................4
Het middeleeuwse driestandenmodel...............................................................................................4
Feodaal paternalisme.........................................................................................................................4
Het stedelijk gildewezen.....................................................................................................................5
De middeleeuwse armen- en ziekenzorg............................................................................................5
De religieuze inspiratie van het sociaal werk......................................................................................6
Sw in de middeleeuwen.....................................................................................................................6
H4: Vives en de humanisten (16e – 17e eeuw)........................................................................................7
Het nieuwe van de nieuwe tijd...........................................................................................................7
De humanistische inspiratie van het sociaal werk..............................................................................7
De reformatie & haar gevolgen..........................................................................................................8
Kapitalisme en pauperisme................................................................................................................8
Repressie & disciplinering...................................................................................................................9
De grote opsluiting...........................................................................................................................10
Juan Luis Vives: De Subventione Pauperum.....................................................................................10
Sociaal werk in de vroegmoderne tijd..............................................................................................11
H5: Sociaal werk tussen verlichting en romantiek................................................................................11
Een tijdperk van revoluties...............................................................................................................11
Sociale kwestie.................................................................................................................................12
Hoofd vs. Hart...................................................................................................................................13
Het einde van de standenmaatschappij...........................................................................................14
Moderne armoede...........................................................................................................................15
Disciplinering, moralisering en opvoeding........................................................................................16
Sociaal werk in de eeuw van de verlichting......................................................................................17
Foodcare studiedag..............................................................................................................................18
Aandacht voor voeding.....................................................................................................................18
, Voeding een basisbehoefte?............................................................................................................18
Complexiteit van voedselveiligheid, voedselzekerheid en voedselrechtvaardigheid.......................18
Micro- meso- en macroniveau..........................................................................................................19
Historiek...........................................................................................................................................20
Een vergelijkende blik met goddelijke inspiratie: Mittermaier (2019)..............................................20
Context.........................................................................................................................................20
Huidige situatie.................................................................................................................................21
H6: Sociale beweging in een prille verzorgingsstaat.............................................................................22
De Tweede Industriële Revolutie......................................................................................................22
Groeiende uitbuiting & ongelijkheid.................................................................................................23
Verburgerlijking en volksopvoeding.................................................................................................24
Mens- en maatschappij wetenschap, evidence base voor sociaal werk...........................................25
Naar een Vlaams sociaal werk..........................................................................................................26
Doorbraak van de arbeidersbeweging..............................................................................................27
Sociaal werk, een vrouwenberoep?..................................................................................................28
De opkomst van de verzorgingsstaat................................................................................................29
Sociaal werk in de 19e eeuw.............................................................................................................30
H7: Sociaal werk in de naoorlogse welvaartsstaat................................................................................30
Democratisering troef?.....................................................................................................................30
De welvaartsstaat tijdens het Interbellum........................................................................................30
Het Sociaal Pact................................................................................................................................32
The Golden Sixties........................................................................................................................32
Een culturele revolutie in het sociaal werk.......................................................................................33
De crisis(jaren) van de welvaartsstaat ‘70........................................................................................33
Nieuwe armoede..............................................................................................................................33
Verdere evolutie van sociaal werk als een professie........................................................................34
Verzuiling & verkokering..................................................................................................................34
H8: Het einde van de geschiedenis, ook voor sociaal werk? (1989-nu)................................................35
Overleven in de post-samenleving...................................................................................................35
Globale risico’s en onzekerheid........................................................................................................35
De nieuwe sociale kwestie................................................................................................................36
Individualiseringsrisico’s...................................................................................................................37
Samenleven in diversiteit.................................................................................................................37
Vermarkting, vermaatschappelijking en New Public Management..................................................38
Sociaal werk in de postwelvaartsstaat..............................................................................................40
Begrippen.............................................................................................................................................40
,H1: Een geschiedenis van sociaal werk
Waarom? Daarom
Nut van de geschiedenis voor de maatschappelijk assistent:
Kritischere kijk ontwikkelen: meer onderbouwd werken, vergelijken met andere
landen…
Maatschappelijke kennis uitbreiden: je context kennen voordat je hier mensen in
gaat betrekken
Beroepsidentiteit leren kennen: Wie zijn we?
Historische motieven om aan sociaal werk te doen:
1. CARITAS & FILANTROPIE
Caritas: je goddelijke plicht, roeping; enkel door mensen te helpen zal ik in de
hemel terecht komen
Filantropie: humanistisch; je burgerzin, verantwoordelijkheid omdat je mensen
graag ziet
2. PRINCIPIËLE MENSENRECHTEN
Vechten tegen ongelijkheid, discriminatie, armoede…
3. EIGEN ERVARING
Door je eigen omgeving, hobby’s, vrienden… Vb. vluchtelingencentrum, kleuterjuf
4. SCHULDGEVOEL & VERONTWAARDING
Knagend sociaal geweten, aangedaan van wat er speelt in de My, je voelt je
schuldig omdat jij het wel goed hebt
5. PROFESSIONELE EMANCIPATIE
Om een vak te leren, om een beroep te doen, om geld te verdienen…
6. WELBEGREPEN EIGENBELANG
Hoe ongelijker de My, hoe meer spanningen; Vb. protesten, criminaliteit, muren
bouwen…
Vanuit angst: iedereen heeft baat bij een gelijke samenleving
Van en voor sociaal werkers
Geschiedenis VAN sociaal werkers: Beroepsgeschiedenis
Evolutie van instellingen, doelgroepen, taak- en werkdomeinen
Evolutie van visies, waarden & methoden vb. founding mothers
Kan leiden tot meer vaktrots en zelfbewustzijn
Geschiedenis VOOR sociaal werk: Maatschappijgeschiedenis
Grote maatschappelijke ontwikkelingen die gevolgen hebben voor het SW:
-> Politiek (wie is aan de macht? Wie heeft macht of inspraak?)
-> Economisch (herverdeling, ongelijkheid rijkdom & armoede…)
-> Cultureel (denkbeelden, verhouding tussen onderwijs, wetenschap & kerk, migratie…)
!Wisselwerking!
We worden beïnvloedt door onze context & beïnvloeden deze tegelijk ook
Als er een ontwikkeling plaatsvindt op een bepaald moment vertelt dit ook iets over het sw
op dat moment
Focus op sociaal werk
Globale definitie van sociaal werk van het IFSW
5V’s: functies van sw:
, Verzorgen
Verzekeren
Verheffen (emancipatie)
Verdelen (kansen, inkomens, materiële goederen…)
Verbinden (integratie & inclusie)
Kompas op scherp
Focus op geschiedenis
3 afbakeningen
Thematisch: Kijken naar My (economisch, politiek, cultureel) door lens van geschiedenis
(telkens in relatie tot het heden kijken)
Geografisch: Belgische geschiedenis in een breder Europees perspectief
Periode: Van de Antieke tot de Postmoderne Tijd
H2: Feodale betrekkingen, christelijke caritas en de
gilden (500-1500)
Het middeleeuwse driestandenmodel
a. De clerus (geestelijke stand)
Zij die bidden
Kardinalen, priesters, bisschoppen… o.l.v. de paus
Konden lezen en schrijven: hadden belangrijkste bestuurlijke en rechterlijke
functies
b. De adel
Zij die strijden
Ruiters & ridders
Vrouwen vallen onder voogdij van de man
Eigen ‘hoofse’ gedragscode ~ moed, eer & trouw
c. Boeren & slaven (platteland)
Ambachtslui (stad)
Zij die werken
~ Armen
Behoorden vaak toe aan leenheren
Standen werden bijna niet in vraag gesteld
Mensen waren gelovig en dachten dat ze door hard te werken in de hemel kwamen
Goddelijke overtuiging: het is een taak van God: in het hiernamaals zullen we een beter
leven krijgen
Acceptatie van de bestaande orde
Feodaal paternalisme
Feodaliteit = Wederzijdse afhankelijkheidsrelatie tussen twee partijen: leenman & leenheer
Economie getekend door lokale behoeften en consumptie: mensen leefden in kleine primaire
groepen
Zelfvoorziening + voor kleine lokale markt
“Gesloten” economie
Gift- exchange (onderling delen, lokale ruihandel) & reciprociteit (wederzijdse
uitwisseling)
Heer had plicht & verantwoordelijkheid ‘zijn’ armen bescherming & minimale
bestaanszekerheid te garanderen
