STRAFRECHT
INLEIDING
AFBAKENING VAN HET ONDERWERP
In de ruime zin van het woord omvat strafrecht zowel het materieel als het formeel strafrecht
Materieel Formeel
Geheel van rechtsregels waardoor bepaalde menselijke gedragingen Geheel van de procedurele spelregels
strafbaar worden gesteld en gesanctioneerd volgens welke het materieel strafrecht
= inhoud van strafrecht wordt toegepast
= strafvordering, strafrechtspleging of
→ omschrijft: strafprocesrecht
➢ de strafbare gedragingen
➢ de toepasselijke straf of maatregelen → Beschrijft de vorm waarin het materiaal
strafrecht moet worden toegepast
→ Geeft de algemene beginselen aan:
➢ over de strafbaarheid van feit en dader → Richt zich op de overheid, die belast is
➢ omtrent de straftoemeting (welke staf), met de toepassing van regels van
➢ omtrent de modaliteiten ervan (op welke manier het zal strafprocesrecht
uitgevoerd worden)
→ Vonnisgerechten: politierechtbank,
→ Richt zich in eerste instantie tot burgers en dit in vorm van correctionele rechtbank, hof van
verbodsbepalingen – doet het materieel strafrecht functioneren assisen/cassastie
→ Opsporing – vooronderzoek - bewijsmateriaal verzamelen - wijst
Vb. welk rechtscollege is bevoegd: in het hierboven
door naar een vonnisgerecht d.m.v. onderzoeks-gerechten,
vermeld geval zal dit de correctionele rechtbank zijn.
raadkamer, kamer van inbeschuldigingsstelling - zoekt naar Binnen welke termijn kan ik beroep aantekenen? Op
bewijzen, oordeelt over schuldaanwijzingen welke manier mag het bewijs van een misdrijf
geleverd worden? Zo mag men geen huis
binnentreden en onderzoeken zonder
Voorbeelden
huiszoekingsbevel.
• art.373 Sw. : ' de aanranding van de eerbaarheid, met geweld of bedreiging
gepleegd op personen van het mannelijke of het vrouwelijke geslacht, wordt
gestraft met een gevangenisstraf van 6 maanden tot 5 jaar ...
• Algemene regels inzake daderschap, poging, deelneming,
schulduitsluitingsgronden, rechtvaardigingsgronden ...
1
, BRONNEN VAN HET STRAFRECHT
De grondwet
Bevat een reeds bepalingen die het strafrecht (zowel materieel als formeel) rechtstreeks aanbelangen
Fundamentele rechten
• De oude grondrechten uit de grondwet van 1830
vb. gelijkheidsbeginsel, non-discriminatiebeginsel, legaliteitsbeginsel, onschendbaarheid van de woning
• De nieuwe grondrechten die in 1994 aan de lijst werden toegevoegd
vb. recht op menswaardig bestaan + recht op juridische bijstand, recht op bescherming van gezond leefmilieu
Bepalingen inzake rechterlijke macht die belangrijk zijn voor het strafrecht
Rechterlijke macht wordt uitgeoefend door Hoven en rechtbanken
De rechterlijke organisatie in het algemeen steunt op grondwettelijke basis
De wet
Betekenis van begrip
• ‘wettelijk’ → akten die uitgaan van Wetgevende macht
• Door middel van menselijke gedragingen en handelingen die niet toelaatbaar zijn worden door wetten,
decreten en/of ordonnanties in het strafrecht opgenomen
o Strafrecht evolueert, wijzigt, wordt aangepast/aangevuld door maatschappelijke veranderingen
o 1998: hervormingen door aanbevelingen parlementaire onderzoekscommissies die werden
opgericht rond dossiers die een grote maatschappelijke beroering teweegbrachten
vb. De Bende van Nijvel, Dutroux, de witte mars in Brussel
→ Wijziging wat betrof de wijze waarop vooronderzoek in strafzaken werd georganiseerd
(= Wet Franchimont): verbetering van de strafrechtspleging in stadium van opsporingsonderzoek en
gerechtelijk onderzoek
• 2 nieuwe wetten: Potpourri I en II waarbij verschillende wijzigingen aangebracht zijn m.b.t.
o PP I: procesrecht en rechtelijke organisatie → procedures binnen burgerlijk procesrecht versnellen
o PP II: strafrecht en strafvordering
2
, MATERIEEL STRAFRECHT
DE STRAFWET
Enkel strafwetten kunnen de inhoud vormen van het strafrecht – ze moeten echter voldoen aan een aantal
eigenschappen zodat ze tot het strafrecht kunnen behoren
Legaliteitsbeginsel
nullum crimen, nulla poena, sine lege = geen misdrijf, geen straf zonder wet
Als er geen wet bestaat die een beschrijving geeft van een handeling die als strafbaar benoemd wordt (delict-
omschrijving), dan kan er ook geen misdrijf zijn, laat staan dat er een straf kan worden opgelegd
➢ Straffen moeten in de wet vermeld staan, rechter kan geen misdrijf of straf uitvinden
➢ De wet moet reeds bestaan vooraleer de rechter die kan toepassen
→ hieruit volgen 2 andere beginselen
1) Strikte interpretatie van de strafwet
2) Niet-retroactieve werking van de strafwet
Interpretatie van de strafwet
De rechter mag de SW enkel interpreteren en niet uitbreiden
• Kan SW enkel toepassen op gedragingen die uitdrukkelijk (letterlijke interpretatie) of op impliciete wijze
(teleologische interpretatie) door de wetgever geviseerd zijn
• Verplicht om zich te richten naar de tekst die zich in het SW bevindt, hij mag zelf geen interpretatie geven
aan de wettekst en zeker geen toevoegingen aanbrengen
Drie interpretatie mogelijkheden
• Kijken naar de letterlijke inhoud van de woorden die in wettekst staan
Letterlijke
• Geen uitbreiding van inhoud toepassen
• Rechter heeft mogelijkheid om te zoeken naar bedoeling van de wet
• Door voorbereidende stukken en begeleidende teksten te raadplegen (rechtspraak)
Teleologische • Bijkomende informatie verkrijgen om beter een oordeel te vellen
• Zelfs een beetje verder gaan in deze interpretatie en de maatschappelijke
ontwikkelingen in rekening brengen
3
, Handelingen die lijken op andere strafbare gestelde handelingen kunnen alleen hierom niet
Verboden
gestraft worden
analogische
→ verschil met teleologische interpretatie is niet evident, hangt af van beoordeling rechter
Toepassing van de strafwet in tijd
• Een gedraging kan slecht gestraft worden op voorwaarde dat zij het onderwerp uitmaakt van een
voorafgaande wettelijke strafbaarheidsstelling
• Legaliteitsbeginsel: persoon kan slechts gestraft worden voor zover het ten laste gelegde feit strafbaar was
op het ogenblik waarop het werd gepleegd
→ Indien er vandaag een strafbaar feit aan het licht komt, dan moet de rechter zich verplaatsen in de tijd en
zich afvragen of de gestelde handeling op het ogenblik van de feiten strafbaar was, is dit niet zo, dan kan deze
handeling vandaag niet bestraft worden
• De strafwet kan niet met terugwerkende kracht worden toegepast (= non-retroactiviteit van SW) op
gedragingen die, toen zij gepleegd werden, niet strafbaar waren
• Één grote uitzondering: indien op het moment dat de rechter een straf uitspreekt de straf lager is dan op het
moment van de gepleegde feiten dan is de rechter verplicht de lagere straf uit te spreken
Toepassing van de strafwet naar de persoon
Gelijkheidsbeginsel en non-discriminatiebeginsel
➢ GB: voor de grondwet zijn alle Belgen gelijk voor de wet
➢ N-DB: het genot van de rechten en vrijheden aan alle Belgen toegekend moet Zonder discriminatie
verzekerd worden
Natuurlijke personen en rechtspersonen
➢ Individuen kunnen gestraft worden als ze een strafbaar feit stellen
➢ Sinds 1999 kunnen nu ook rechtspersonen die een dienst-organisatie vertegenwoordigen strafbaar gesteld
worden als dienst-organisatie
o steeds een geldboete opgelegd krijgen, men kan niet worden opgesloten maar er kunnen wel
bijkomende straffen uitgesproken worden zoals verbeurdverklaring en ontbinding van de organisatie
o Vb. een ziekenhuis wordt verantwoordelijk gesteld wegens onopzettelijke doding
4
