NIEUWS EN JOURNALISTIEK
1 WAT IS JOURNALISTIEK?
1.1 NIEUWSGEBRUIK
1.1.1 CIJFERS OVER NIEUWSGEBRUIK IN 2022
1.1.1.1 IMEC DIGIMETER
• Jaarlijkse survey bij panel van ca. 2000 Vlamingen (15+)
• Uitgevoerd door onderzoeksgroep Imec-MICT-Ugent
• resultaten 2021
o 86% consumeert dagelijks nieuws (16-24j: 58%)
o 84% vindt het belangrijk om het nieuws te volgen
o 20% betaalt voor (digitaal) nieuwsabonnement
o Vertrouwen in nieuws (58%), maar laag vertrouwen in nieuws via sociale media
o Nieuwsgebruik is crossmediaal (sociale media, nieuwsapps, tv, radio, nieuwssites)
1.1.1.1.1 CROSSMEDIAAL EN MOBIEL NIEUWSGEBRUIK
Nieuwsconsumptie in 3 lagen:
1. nieuws via klassieke media
o Tv-nieuws – meestal savonds (en radio)
o Krant (papier digitaal) – sochtends
2. online nieuws – doorheen de dag
o Nieuwssites (39% dagelijks)
o Nieuwsapps (35%)
o Search (Google) (26%)
3. nieuws via sociale media
o Facebook, Twitter, Instagram, … (42%)
o Messaging apps (11% dagelijks, 23% wekelijks)
1.1.1.2 DIGITAL NEWS REPORT
• Jaarlijkse survey in 40 landen wereldwijd
• Gecoördineerd door Reuters Institute for the Study of Journalism, University of Oxford
• Trends:
A. Nieuwsmoeheid en nieuwsmijding
- Nieuws is te repetitief
- Nieuws is te (veel over) politiek
- Nieuws is te negatief, deprimerend
, B. Nieuwsvertrouwen vrij stabiel
- Grote internationale verschillen (bv. VS niet vs EU wel)
- Groeiende bereidheid om te betalen voor nieuws?
- Vertrouwen in klassieke nieuwsmedia veel hoger dan vertrouwen in nieuws via
sociale media
C. Populariteit van sociale media als nieuwsbron
- 15% van jongeren (18-24) gebruikt TikTok voor nieuws
om nieuwsmoeheid te verminderen kan je best één moment van de dag uitkiezen om actief
te consumeren (bv journaal kijken) door actief en bewust te werk te gaan (forward
leaning) zal ook de kwaliteit van je consumptie stijgen
nieuwsmijders zijn niet mensen die het nieuws expres mijden, maar diegenen die het net
wat meer doseren en hun momenten uitkiezen en dus pushberichten uitzetten
1.1.1.3 NIEUWSGEBRUIK.BE
• Gebaseerd op de Belgische data uit het Digital News Report
• Gecoördineerd door onderzoeksgroep SMIT-VUB
• onderzoekt trends in het gebruik van nieuwsmedia (datagredreven en helder)
1.1.2 BESPREKING VAN 9 TRENDS IN NIEUWSGEBRUIK
1. Vlaanderen beleeft zijn eerste digitale desinformatiegolf (tijdens Corona)
• 36% werd aanzienlijk meer geconfronteerd met valse of misleidende informatie
• jongeren vaker door hun hogere gebruik van sociale media voor nieuws
2. interesse in nieuws groeit maar nieuws mijden ook
• nood aan betrouwbare media klassieke media
• ging gepaard met een hoog vertrouwen in hun verkozen nieuwsplatform
• media bleef te lang berichten over corona nieuws mijden
3. televisie herwint positie als belangrijke nieuwsbron door o.a. uitgesteld kijken
4. nieuws via sociale media gaat erop achteruit
• is zich aan het herstellen
• belangrijke verschuiving van indirecte naar directe toegang om je te informeren
• mede door grote zorgen over fake news op sociale media
5. vertrouwen in nieuws scheert hoge toppen
• daling gaat over sociale media in de klassieke media is het nog steeds heel hoog
6. vlaamse nieuwsmedia winen vertrouwen tijdens de pandemie
7. de meeste mensen betalen niet voor online nieuws
8. hoogopgeleide millennials nemen het voortouw bij alternatieve betalingsvormen
• grotere bereidheid om te doneren
• kopen meerdere bijkomende online nieuwsmerken
9. we praten niet meer (over nieuws) als vroeger eerder een solitaire bezigheid (zorgt
voor verwarring en frustatie omdat je er mee blijft zitten)
,1.1.2.1 CONCLUSIES/UITDAGINGEN
MOETEN NIEUWSMEDIA DE STRIJD TEGEN NEPNIEUWS LEIDEN? Met nepnieuws over het
coronavirus en vaccins is Vlaanderen niet langer vrijgesteld van de verspreiding van
desinformatie. Vlaamse nieuwsgebruikers zijn het meest huiverig voor nepnieuws afkomstig
van politici, terwijl nieuwsorganisaties nog steeds profiteren van een vertrouwensbult en
een centrale positie (her)claimen in het nieuwsdieet van mensen. Dit plaatst
nieuwsorganisaties in een ideale positie om de verspreiding van valse en misleidende
informatie te beteugelen. Maar hoe kunnen nieuwsorganisaties deze positie verzilveren,
zowel vanuit journalistiek als commercieel perspectief? En kunnen ze zonder hulp de strijd
aangaan?
KUNNEN WE DEGENEN DIE ZICH AFKEREN VAN NIEUWS NOG BEREIKEN? Het is opmerkelijk
dat de pieken in publieksbereik die veel mainstream media in Vlaanderen rapporteerden,
niet tot uiting kwamen in een hoger aantal nieuwsconsumenten. Integendeel, uit onze
gegevens blijkt dat iets meer mensen spaarzaam nieuws consumeren of het volledig
vermijden. Het wordt voor overheden in heel Europa een belangrijke uitdaging om diegenen
te bereiken die zich afzijdig houden van de publieke sfeer. Als we onze nieuwsgewoonten
beschouwen als ons 'venster op de wereld', is een belangrijke vraag voor mediabeleidmakers
wie de burgers zijn die zich afkeren van het nieuws en waarom? In onze analyse van het
effect van COVID-19 op nieuwsvermijding beginnen we een antwoord op deze vraag te
zoeken.
WINNEN NIEUWSORGANISATIES HUN WEDDENSCHAP OVER PAYWALLS? Het is misschien
nog te vroeg om te zeggen, maar voor het eerst sinds 2017 zien we een lichte stijging van het
betalen voor online nieuws. Een klein maar groeiend deel van de Vlaamse nieuwsgebruikers
maakt zich zorgen over de financiële problemen die nieuwsmedia teisteren. En een kleine
groep hoogopgeleide millennials is zelfs bereid te betalen voor meerdere abonnementen.
Deze gebruikers hebben specifieke consumptiepatronen, zijn op zoek naar kwalitatieve en
unieke inhoud en staan open om de journalistiek op verschillende manieren financieel te
ondersteunen. Hoe deze veeleisende groepen nieuwsgebruikers kunnen worden bediend,
zou wel eens de sleutel kunnen zijn om de weddenschap over betaalmuren te winnen.
KUNNEN NIEUWSORGANISATIES HUN POSITIE CONSOLIDEREN? De schokken van de
coronavirus pandemie hebben de nieuwsconsumptiepatronen opnieuw getekend.
Gebruikers vertonen een verschuiving naar meer getemperde en gestructureerde
nieuwsgewoonten, met als hoogtepunten een verschuiving in het nieuwsrepertoire, een
afkeer van sociale media en online nieuws, en een toename van directe, merkgebonden
toegang. Alles bij elkaar genomen streven gebruikers er steeds meer naar zich op hun eigen
voorwaarden te informeren. Dit leidt tot een sterk momentum voor nieuwsmedia als
betrouwbare bronnen, maar niet zonder uitdagingen, aangezien we al tekenen zien dat het
publieksbereik terugkeert naar het niveau van vóór COVID-19. Daarom rijst een belangrijke
vraag: hoe kunnen nieuwsorganisaties hun centrale, vertrouwde positie in de nieuwsdiëten
van mensen consolideren zodra we de pandemie achter ons laten en er nieuwe uitdagingen
ontstaan?
, 1.1.3 SERENDIPITEIT EN INCIDENTELE NIEUWSCONSUMPTIE
1.1.3.1 INCIDENTEEL NIEUWSGEBRUIK
vier kenmerken (Pablo Boczkowski & Eugenia Mitchelstein):
1. Technologisch: centraliteit van de smartphone (‘persoonlijke scherm’)
2. Tijd en plaats: “anytime and anywhere”: nieuwsgebruik is niet meer ruimtelijk of tijdelijk
afgebakend
3. Cognitief-psychologisch: nieuws als gewoonte en tijdverdrijf, als bijna onbewuste
activiteit tijdens andere bezigheden
4. Sociaal: belang van ‘sociability’: nieuwsgebruik om ‘mee te zijn’
1.1.3.2 ‘NIEUWS TEGENKOMEN’ = SERENDIPITEIT
• Informatieschaarste informatieovervloed
• Vroeger: nieuws zoeken & consulteren nu: nieuws ‘tegenkomen’ & ‘aanbevolen’
krijgen
o Algoritmische selectie (platformen): voice assistant, news aggregators,
pushberichten
o Sociale selectie (vrienden, peers): personal en group messages
o Redactionele selectie (journalisten): breaking news alerts, newsletters
• news op social media feed en brand-origin op feed = algoritme & peer
• brand-origin op feed en op posts & news bots = algoritme & editorial
• brand-origin op feed en instant messaging news by brand = peer & editorial
• incidenteel nieuws is een aanzet om actief op zoek te gaan naar nieuws
• we gaan er vaak van uit dat wat belangrijk is, ons wel zal bereiken
• serendipiteit : het toevallig tegenkomen van nieuws terwijl je met iets anders bezig was
1.1.4 NIEUWSMIJDING
Rolf Dobelli pleit in "News is bad for you - and giving up reading it will make you happier" dat
je niet elke dag nieuwssites moet checken, maar dat één keer per week een magazine zoals
Knack lezen voldoende is om op de hoogte te zijn (ook al ben je soms iets later op de hoogte,
je omgeving zal je wel bijpraten) want dat is verspilde energie en geeft onnodige stress.
Het regelmatig consumeren van nieuws kan een negatieve invloed hebben op ons welzijn en
onze geestelijke gezondheid. Dobelli stelt dat nieuws is ontworpen om aandacht te trekken,
sensationeel en vaak negatief te zijn, wat kan leiden tot gevoelens van angst, stress en
hulpeloosheid. Hij suggereert ook dat op de hoogte blijven van de laatste nieuwsfeiten ons
niet noodzakelijkerwijs beter geïnformeerd of beter geïnformeerd maakt over de wereld,
omdat nieuws vaak oppervlakkig is en geen context heeft. In plaats daarvan raadt Dobelli
ons aan onze blootstelling aan het nieuws te beperken en ons te richten op zinvollere
