Cross-Culturele en Grootstedelijke Psychologie (’21-’22)
Teksten niet geïntegreerd in samenvatting (teksten zijn uitbreiding op PowerPoint)
Module 1: Een sociaal-demografische blik: superdiversiteit
Waarover gaat het?
Twee verwante begrippen (1)
Grootstedelijkheid >> urbanisation/ ‘urban studies’
• > 100.000 inwoners = grootstad; > 1.000.000 inwoners = metropool (vanaf 1 mil.)
(Internationaal Statistisch Instituut, 1887)
• Meer dan helft van de wereldbevolking leeft in (groot)steden – en aantal stijgt
• Toenemende belang van de stad als leefomgeving
• Grootstedelijkheid niet veel definitie ervan, wel definiëring (aantal inw)
• Hoe armer het land, hoe vaker mensen in steden gaan wonen
• Verstedelijkte gebieden worden voor landelijke gebieden in handen genomen
>> uitdagingen in de (groot)stad zijn vooral gelinkt aan het samenwonen –> we ‘zijn’ de stad
-> link cross-cultuur
▪ Hoe organiseren we dit? (O.a. ruimtelijke ordening, mobiliteit, hoe richten we de
publieke ruimte in, maar ook: sociale organisatie) (hier minder naar kijken)
▪ Hoe kijken we ernaar / hoe beleven we dit? (Wat zijn onze
representaties)(belangrijker voor cross cultuur)
▪ Het ‘zichtbare’ eerst >> etnisch-(culturele) verschillen – vooral door migratie
op de radar gekomen (categoriseren/beoordelen; vnl. op zichtbare bv
gesproken taal)
▪ Angst voor wat we niet kennen (sociologie; theorie desorganisatie:
migranten in stad vertonen crimineel gedrag waardoor stadcontrole verliest
door grootheid en zo controle verliest => achterhaald maar soms zien we het
nog bv Trumpp (molenbeek=hellhole), 9/11, …)
▪ Vaak foute onderliggende assumpties (angst & foute assumpties bv
migranten komen uit buurt die ‘achter’ is & komen naar rijke succesvolle
steden voor grotere kansen)
Grootstedelijkheid als ingangspunt en dan ook naar crossculturele psychologie kijken
Nu Oekraïners vriendelijke mensen die we in huis kunnen halen, maar de Syriërs die in even erge
staat leven willen we niet in ons land hebben
=> Leren met open kijk en met diversiteit omgaan
1
,Angst voor wat we niet kennen (2)
>> Chicago School: verlies aan sociale controle als gevolg van migratie en
verstedelijking (sociale desorganisatie-theorie)
‘The process by which the authority and influence of an earlier culture and system of social
control is undermined and eventually destroyed’ (Park, Burgess & McKenzie, 1925;
pp.107)
>> Migranten vertonen deviant gedrag en crimineel gedrag
>> In de moderne stedelijke samenlevingen zijn er onvoldoende controlemechanismen om
dit te kunnen corrigeren
Inherente (foute) assumpties
>> migranten vormen een homogene groep, afkomstig uit ruraal, landelijk gebied, die komen
naar een dichtbevolkte, divers, meertalig, stedelijke context
Moeilijkste als hulpverlener iemand ontmoeten los van assumpties en die in zijn diversiteit
benaderen
Complexiteit - verschillende lagen
Interdisciplinaire benadering van de uitdagingen is noodzakelijk
• Contextuele blik (samenspel tussen het individuele en collectieve): met aandacht voor:
• Historische invloeden (Hoe zijn mensen daar in de loop van de tijd mee omgegaan?)
(Wat doen ze nu in hulpverlening (of mp in geheel) en hoe zijn we tot hier gekomen)
• Politiek-economisch invloeden
• Neo-liberaal denken
• Beleidswerk (bv. voorwaarden rond migratie => papieren; recht op hulp
moeilijk erdoor)
• Publieke debat en bewustzijn (frames en communicatie) (media)
• Hoe omgaan met complexiteit en gelaagdheid?
• Ethiek (oordeel – het goede of het juiste doen/ wat is de norm? >> neemt hier ook
een zoekende houding aan; norm loslaten of vasthouden) -> nooit ver van cross
culturele
Met verschillende brillen kijken (wat gaan we behandelen)
- Sociaal-demografisch: migratie als basis voor superdiversiteit
- Sociaal-economisch/ structureel: grootstedelijkheid - diversiteit en armoede
- Cultureel: culturele diversiteit en identiteit
- Politiek, taalkundig, …
2
, - Psychologisch
Superdiversiteit;
Naar een nieuwe kijk op stad en diversiteit
(Term niet van hem (Geldof) -> Vertovec (tekst ervan zie canvas))
Superdiversiteit
▪ Is meer dan een synoniem voor diversiteit of multi-culturaliteit
▪ Nieuwe fase in migratie & demografie
▪ Term Steven Vertovec (2007) – zie tekst
▪ Zie ook Jan Blommaert, Maurice Crul, Rudi Janssens (VUB), Stijn Oosterlynck
(Uantwerpen), …
Op amper een halve eeuw van een samenleving met beperkte etnisch-culturele diversiteit naar een
immigratiesamenleving
▪ Om dit te begrijpen, moeten we de geschiedenis van migratie kennen
Vertovec: naar een post-multiculturalisme
Multiculturalisme = Promotie van tolerantie, respect voor collectieve identiteiten en groepen (vooral
migranten en etnische minderheden)
Kansen bieden om
• Groep te representeren bij lokaal of nationaal beleid
• Instituties te herstructureren naar pluralistische provisie van dienstverlening
• Maatregelen te nemen om gelijkheid, respect en tolerantie te promoten
• Door tolerantie krijgen groepen meer kansen
Richt zich alleen tot minderheden, maar ook naar de dominante meerderheid:
• Verantwoordelijkheid ligt niet bij mensen die binnenkomen (‘zij’), maar ook bij en ons/‘wij’:
iedereen moet aangesproken worden om hiermee aan de slag te gaan
Specialiseren tot bepaalde minderheden/groepen bv Turkse etniciteit
Tolerantie voor gelijkere benadering
Naast minderheden ook tot grotere groepen richten om met die ook aan de slag te gaan (ook
verantwoordelijk meerderheid)
21ste eeuw: multiculturalisme voor allerhande nieuwe uitdagingen
> Druk op/ verzet tegen multiculturalisme
• Veranderende aard van globale migratie
3
, • Veranderende spanningen in formatie van naties
• Slechte socio-economische omstandigheden
Eind vorig eeuw verandering in migratie
Problemen term multiculturalisme en het tolerante moeten zijn
Gevolgen
• Sociaal systeem afbreken
• Etnische spanning
• Groei van extremisme en terrorisme
=> Reflectie over wat anders kan
Problemen met het multiculturalisme
• Marginalisatie van minderheden, bevinden zich aan rand, voelen zich niet thuis
• Verdeel-en-heers strategie: we spelen bepaalde groepen tegen elkaar uit en sommige
groepen krijgen meer mogelijkheden dan anderen
• Gemeenschap/ (sub)groep wordt benaderd als vaststaand
• Meer aandacht voor cultuur dan voor socio-economische deprivatie
• Persistente aanwezigheid van discriminatie en racisme in de samenleving
• Diepe en blijvende ongelijkheid onder etnische minderheden
• Kritiek op de etnische minderheden zelf gericht
• Drang om eigen culturen, tradities en eigen identiteit te behouden
>> vertovec: “we moeten naar:” POST-MULTICULTURALISME >>(leidt
tot)‘SUPERDIVERSITEITSPARADIGMA’
Groepen werden tegen elkaar uitgespeeld
Alles wat fout ging bij integratie werd op de minderheden gestoken en niet naar
meerderheid gekeken
DE BELGISCHE migratiegeschiedenis in een notendop:
1945: aantrekken contingenten Polen en Italianen voor heropbouw (initieel reden waarom wij
immigranten hadden; gastarbeiders voor bv mijnen)
1956-1969: golden sixties
▪ Actief aantrekken gastarbeiders (zie volgende slides)
▪ Italië, Spanje & Griekenland in jaren ‘50
▪ Marokko & Turkije in jaren ’60
4
