Samenvatting Materieel Recht
van de EU: HC1: Algemeen deel
1
Wat wordt er bestudeerd
Quasi alles van EU recht minus het institutioneel recht en hoe het EU recht tot stand komt (denk
maar aan wetgevingsprocedures)
MAAR materieel – institutioneel is niet volledig te scheiden
WEL de soorten EU rechtsinstrumenten
WEL afdwinging en aanvechting EU recht
(ZELFTEST TOLEDO)
Wat is materieel recht van de EU?
Voorbeelden: landbouw, harmonisatie van wetgeving, ruimte van vrijheid, veiligheid en
rechtvaardigheid, migratie, burgerschap etc … (zie slide)
Waar wij het vooral over gaan hebben zijn de vrijheden
Vrij verkeer van kapitaal (63 VWEU ev.)
Vrij verkeer van goederen (34 VWEU ev.)
Vrij verkeer van vestiging (49 VWEU ev.)
Vrij verkeer van personen (21 VWEU ev.)
Vrij verkeer van diensten (56 VWEU ev.)
(zie slides: “EU next long-term budget”)
Programma vak
Algemeen deel:
Aflijning + inleiding tot het interne marktrecht
Rol van niet-economische belangen en waarden
Vier vrijheden
Ius commune
Wisselwerking tussen EU en nationaal materieel recht
Nieuwe evoluties zoals brexit, digitalisering, corona, Green Deal, …
HOE wordt dit gedaan: via RECHTSPRAAK HVJ, wetgeving, soft law, rechtsleer, casussen
(verdragen, algemene rechtsbeginselen, verordeningen, richtlijnen, besluiten, ARRESTEN, …)
Spill over: Stel EU heeft een nieuwe richtlijn aangenomen betreffende oneerlijke handelspraktijken
landbouw en voedselvoorzieningsketen. Die richtlijn heeft als doel landbouwers te beschermen,
stevig handhavingsmechanisme wordt in gang gezet door de richtlijn en dit moet worden omgezet
,door de lidstaten. De meeste lidstaten doen dan gewoon aan kopiëren en plakken, er is dan een
harmonisatie tussen al die lidstaten qua verbieden van praktijken. Alle leveranciers die dan buiten
het toepassingsgebied van de bescherming door die richtlijn vallen gaan dat oneerlijk vinden
willen ook die behandeling door politieke/juridische druk wordt er een spill over gecreëerd en
vallen degenen die eerst buiten het toepassingsgebied vielen er nu wel onder.
Voorbeeld Orban: Hij kan exportrestricties invoeren zie 35 VWEU
Voorbeeld Biffi Arrest: Italiaan in Duitsland, Duitse atletiekbond, regeling in strijd met 20&21 VWEU,
HORIZONTALISERING want sportbond is geen staat
WAAROM
Krachtig juridisch wapen (voorrang van EU recht, rechtstreekse werking van EU recht) (zie
infra)
Enorm grote impact, ook op het nationaal recht, op nagenoeg alle rechtstakken
- bv. Verdragsbepalingen inzake vrij verkeer, mededingingsrecht,
- bv. verordeningen
- bv. via omzetting EU richtlijnen + spill-over
Formidabel project van welvaartscreatie en samenlevingsopbouw rond gemeenschappelijke
waarden: infra
“Brussels Effect”: eenzijdige geglobaliseerd worden van regelgeving opgelegd door de EU via
marktmechanismen (Door de marktomvang en het economische belang van de Europese
Unie passen bedrijven een aanzienlijk deel van hun product aan aan de geldende normen
binnen de EU. Hierdoor is het soms minder rendabel of technisch niet haalbaar om daarnaast
een productielijn te hebben van een afwijkende kwaliteit. Hierdoor wordt de Europese norm
de gebruikelijke norm voor het gehele aanbod van producten.
Geschiedenis
Jean Monnet, Robert Schuman en andere ‘founding fathers’
9 mei 1950: Verklaring Robert Schuman:
poolen van productie van kolen en staal, onder controle van een gemeenschappelijke maar
onafhankelijke “Hoge Autoriteit”, om economische en om politieke redenen
specifieke bevoegdheidsoverdracht aan internationale organisatie die deze bevoegdheid in
belangrijke mate onafhankelijk van Lidstaten kan uitoefenen (supranationalisme)
nog steeds een bijzonder krachtig idee – « what power of the imagination! »
Snelle positieve reactie van Duitsland en Italië (verliezers WW II) + Benelux
1) EGKS – EEG – Euratom
2) Van Gend & Loos, Costa t ENEL
3) Eenheidsakte (1986) + Programma 1992
4) Verdrag van Maastricht (1992)
5) Schengen (1985-1995-_)
6) Handvest (2000)
7) Euro (2002)
8) Uitbreiding +10 (2004)
9) Verdrag van Lissabon (2007)
De EU in (existentiële) crisis
, Europa als antwoord op ‘crisis’ (< krinein = oordelen, beslissen)
EU in crisis
- 1965-66: ‘lege stoel’ FR in Raad + “agreement to disagree” / feitelijke eenparigheidseis –
+ economische recessie jaren ‘70
- 1984 British ‘rebate’ (“I want our money back”)
- 1974 (Solange I), 1986 (Solange II), 1993 (Maastricht), 2009 (Lissabon), 2011, 2020, …:
arresten van Bundesverfassungsgericht
- 2005: verwerping EU-Grondwet in FR en NL
- 2008-09: financiële crisis (banken- gevolgd door landencrisis), economische crisis –
- Eurocrisis (GREXIT afgewend 2011), vluchtelingencrisis (2015), BREXIT + verkiezing Trump
(2016), klimaatcrisis, Covid-19 (2020-…), rechtstaatscrisis Polen, Hongarije, etc. (2017-…)
Appreciatie
- Niet altijd negatief, “never waste a good crisis”
- Coming of age? + keert optimisme van 1985-1995 terug?
Interne markt basics
= “Ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en
kapitaal is gewaarborgd en die een regime omvat dat verzekert dat de mededinging niet wordt
verstuurd”
DRIE STAPPEN:
1) Toepassingsgebied: welke vrijheid?
2) Restrictie: is er een restrictie van die vrijheid en zo ja, welke dan?
3) Rechtvaardiging: kan de restrictie gerechtvaardigd worden door een bijzonder belang? Indien
ja, is dit proportioneel?
Stap 1: welke vrijheid?
Goederen (art. 28, 30, 34, 35, 36, 37, 110 VWEU) (elk artikel eigen toepassingsgebied)
Personen (natuurlijke en rechtspersonen)
- Vrije werknemersverkeer (art. 45, 46, 48 VWEU)
- Vrije vestiging (art. 49, 51, 52, 54 VWEU)
Diensten (art. 56, 57, 58, 62 VWEU)
- Kleine grens met vestiging en diensten bv. in het buitenland diensten verstrekken, bij
vestiging moet het een permanent en duurzaam karakter hebben
- Diensten eigenlijk een restcategorie maar het Hof past het niet meer als zodanig toe
Kapitaal en betalingen (art. 56, 57, 58, 62 VWEU)
Burgerschap van de Unie? (Biffi Arrest: bewegen maar dan niet in een economische
hoedanigheid, 20, 20 al dan niet in combinatie met 18 zie RL)
GEEN hiërarchie maar meestal kiest Hof van Justitie één vrijheid
Stap 2: restrictie?
Principieel verbod gericht aan lidstaten: “in het kader van de volgende bepalingen zijn
beperkingen van de vrijheid van vestiging voor onderdanen van een lidstaat op het
grondgebied van een andere lidstaat verboden” (49 VWEU)
Gaat van discriminatie op grond van nationaliteit onrechtstreeks en rechtstreeks naar
belemmering (‘dual regulatory burden’: stel dat ge aan bepaalde voorwaarden moet doen
, om goederen te exporteren in het buitenland en ook in het buitenland aan voorwaarden
onderworpen zijt)
Iedere handelsregeling der lidstaten die de intracommunautaire handel al dan niet
rechtstreeks, daadwerkelijk of potentieel, kan belemmeren (Dassonville) (maatregel van
gelijke werking)
Stap 3: rechtvaardiging
Rechtvaardiging van nationale discriminatie:
- Uitdrukkelijk in VWEU genoemde rechtvaardigingsgrond
- EN proportionaliteit
Niet-discriminerend maar belemmerende nationale maatregel:
- Idem +
- Jurisprudentiële ‘rule of reason’
Geen harmonisatie
Geen discriminatie
Dwingende reden van algemeen belang
Proportionaliteit = geschikt en noodzakelijk
Voorbeeld van rechtvaardigingsgronden
- 52 lid 1 VWEU (openbare orde, openbare veiligheid en volksgezondheid
- Voorbeeld: Arrest Alpine Investments
Verbod Alpine Investments BV opgelegd door Nederlandse ministerie van financiën
om aan cold calling te doen (telefonisch naar klanten bellen en diensten aanbieden
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming), Nederlandse ministerie beweert dat
er geen schending is van oud 59 EEG verdrag omdat er geen discriminatie
voorhanden is, die argumenten werden niet aanvaard door het Hof MAAR toch
beslist het hof dat er geen schending is!
Interne markt casus
In LS1 geldt er een absoluut verbod op reclame voor mond- en tandverzorging met het oog op de
bescherming van de volksgezondheid en de waardigheid van het beroep van tandarts. Een
commercieel ingestelde tandarts, met LS1-nationaliteit, gevestigd in LS1 en daar actief, wordt in LS1
strafrechtelijk vervolgd wegens inbreuken op dit verbod.
Welk advies geeft u?
Men kan dit onder het vrij verkeer van diensten bekijken
Is er wel een grensoverschrijdend element in casu? (Neen, het is zuiver intern)
Vanderborght Arrest: tandarts kan ook klanten in het buitenland hebben dus
grensoverschrijdend element toch aanwezig (breed geïnterpreteerd)
- “Artikel 56 VWEU moet aldus worden uitgelegd dat het zich verzet tegen een nationale
wettelijke regeling zoals die in het hoofdgeding, waarbij alle reclame voor mond- en
tandverzorging op algemene en absolute wijze wordt verboden”
Bij Alpine Investments gaan ze nog verder: Men zou klanten in het buitenland KUNNEN
hebben.
