Notes de cours
Samenvatting Sociale Werktheorieën
- Cours
- Sociale werktheorieën
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
Dit is een samenvatting van het volledige vak 'Sociale werktheorieën'.
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Sociaal werk 2022-2023Sociale werktheorieën
Les 1: Inleiding
1. Algemeen
1.1 De doelstelling van de cursus
Mondeling examen tips: toepassen op eigen leven of ervaringen… niet enkel vanbuiten leren. Wat zou dat
betekenen voor de praktijken die wij ontwikkelen?
Uitgangspunt van de cursus: theorie is belangrijk
De doelstellingen zijn:
Inzicht hebben in de verschillende perspectieven in de theorievorming over het sociaal werk
Inzicht hebben in de betekenis van de relatie tussen sociaal werk theorieën en de ontwikkeling van
sociaal werk als een professionele praktijk
Het kunnen formuleren van een eigen standpunt in relatie tot sociaal werk als professie en als
academische discipline
In deze cursus:
Focus op ‘kritische’ theorieën: belang van opentrekken van individueel methodische
discussie/oplossingsgerichte benadering naar maatschappelijk perspectief
Aandacht voor macht en verzet in zoektocht naar sociale rechtvaardigheid
Impliceert focus op ruimere ontwikkelingen van het sociaal werk
Impliceert focus op reflectie over eigen handelen in relatie tot die ontwikkelingen (discussie over
discretionaire ruimte)
Selectie van theoretische kaders, met focus op macht en verzet tegen hegemonieën
Hegemonie: de dominantie of het leiderschap van een groep of staat over anderen.
Culturele hegemonie (Gramsci): een dominante groep in een samenleving kan haar hegemonie
over andere groepen vestigen door de media, het onderwijs en andere culturele productiemiddelen
te controleren. In dergelijke gevallen worden de waarden en belangen van de dominante groep
vaak gepresenteerd als de norm, terwijl andere perspectieven worden gemarginaliseerd of
uitgesloten.
2. Inleiding van het vak
2.1 De globale definitie van sociaal werk
De globale definitie van sociaal werk is goedgekeurd door de Algemene Vergadering van de IFSW en de
algemene vergadering van de IASSW in juli 2014
"Sociaal werk is een praktijkgericht beroep en een academische discipline die sociale verandering en
ontwikkeling, sociale cohesie en de emancipatie en bevrijding van mensen bevordert. Principes van sociale
rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan
centraal in sociaal werk. Onderbouwd door theorieën over sociaal werk, sociale wetenschappen,
menswetenschappen en inheemse kennis, sociaal werk betrekt mensen en structuren om
levensproblemen aan te gaan en het welzijn te verbeteren. De bovenstaande definitie kan op nationaal
en / of regionaal niveau worden aangevuld."
1
, Sociaal werk 2022-2023
2.2 Theorie en sociaal werk: geen evidente relatie
De relatie tussen de verschillende aspecten binnen de definitie van sociaal werk was niet altijd even
evident. Sociaal werk vertrekt vanuit hetperspectief ‘we willen mensen helpen’. In de loop van de 20 e eeuw
dacht men na dat het we niet enkel mensen helpen uit empathie of geloof… We moeten dit ook
professionaliseren: hogescholen en universiteiten bieden opleidingen aan met theoretische kaders. Maar
toch blijft dit niet evident.
In 2004 (toen sociaal werk aan univ) kreeg de licentie van sociaal werk veel kritiek. Men dacht dat sociaal
werk eerder een praktijk is ipv het theoretiseren. Men dacht dat ‘men wegging van de kern’. Doen is
empatisch, uit het hart. Denken is abstract.
Sociaal werkt vertrekt historisch vanuit de praktijk: goed doen voor de mensen
Gaandeweg geprofessionaliseerd: ontstaan opleidingen
Maar tot op vandaag debat over ‘denkers’ en ‘doeners’: idee dat sociaal werk uit het hart/de buik
komt, intuïtief is, … terwijl theorie abstract zou zijn, ver van de concrete praktijk, … (Singh &
Cowden, 2009).
Vaak zien studenten stage en de lessen/cursussen als twee aparte dingen. De problematiek dat het niet
evident is van wat we doen, dat ook kunnen koppelen aan de praktijk. Men ziet vrijwilligers als
empathische beroepskrachten en professionals als afstandelijke, slimme mensen die moeilijker verbinding
kunnen maken.
De theoretisering van sociaal werk is geen evidentie.
Dit komt bijvoorbeeld ook naar voor in het debat over
Bachelors en masters
Praktijk en onderzoek
Stage en theorie
Vrijwilligers en beroepskrachten
Beleidsmakers hebben vaak liever minder theoretisch onderbouwde sociaal werkers. Eigenlijk zit er daarin
een kritiek: het is een immunisering van de kritiek op de overheid. Als de overheid pleit op meer
vrijwilligers (vaak vanuit besparingsplan) dan denkt men aan vrijwilligers omdat zij meer uitvoerender zijn,
ze doen de opdrachten die zij krijgen
= anti-intellectualisme
= vermarketing van de zorg:
De bestuurlijke structuur van SW zijn voornamelijk vzw’s. Zij worden gesubsidieerd en gecontroleerd door
de overheid, maar kunnen nog eigen keuzes maken. In die structuur is er een middenveld die kritischer zijn
in het algemeen. De vermarketing waarin men de private/vermarkte spelers krijgen de opdracht van de
overheid veel sneller omdat zij de opdrachten sneller gaan uitvoeren, ze zijn minder kritischer.
Dit kan ook door beleidsmakers ondersteund worden,
bv. “social work could be done entirely on a ‘voluntary basis’ by ‘retired City bankers or ex-
insurance brokers’” (Tory Minister, October 2010).
Besparingsoperatie, maar ook
Immuniseren van de overheid tegen kritiek: uitvoerders i.p.v. denkers
Anti-intellectualisme! (zie verder)
Quid debat vrijwilligers bij ons?
2
, Sociaal werk 2022-2023
Anti-intellectualisme kan ook door sociaal werkers zelf worden gepromoot: Allegedly, since ‘doing social
work is more important than thinking about it’(Gray and Webb, 2009), many social workers may even tend
‘to elevate theoretical ignorance to a level of professional virtue’(Mullaly, 1997).
2.3 … Maar theorie is onvermijdelijk
Anti-intellectualisme zien we niet enkel in Vlaanderen, het gaat veel verder. Het is problematisch omdat
het onvermijdelijk dat je werkt zonder theoretische noties. Thommspon verwijst naar een fictief idee. Je
kan niet theorieloos werken. Het is wel goed om na te denken welke theorie we gebruiken.
The ‘fallacy’ of ‘theoryless practice’ (Thompson, 2010):
‘Even where the theoretical understandings cannot be directly articulated by a practitioner, they will still
be there. That is practitioners will be making assumptions about a range of factors (the nature and causes
of human behavior; how society works; the nature and causes of social problems; how best to
communicate; how to recognize emotional reactions and so on) and basing these assumptions on
concepts, wherever they are derived from. Some sort of conceptual framework (and therefore theory)
and is therefore inevitable’.
2.4 Impliciet en expliciet
Daarnaast is er ook nog andere kennis belangrijk. Zoals tacit knowledge: kennis die je hebt zonder te
verklaren vanwaar je die kennis hebt. Tacit = verborgen/ongeëxpliceerde kennis.
Dus elke sociaal werker gebruikt denkbeelden, heeft opvattingen, over goed sociaal werk, over de
samenleving, over problemen, …: theorieloze praktijk bestaat niet (Howe, 2008)
Theorie kan wel impliciet ipv expliciet zijn
Daarnaast is natuurlijk ook andere kennis belangrijk, bijvoorbeeld tacit knowledge (Polanyi),
gebruikerskennis, ervaringskennis en feitelijke kennis (bijvoorbeeld statistische data) (Vlaeminck,
2009), waarden en normen, ... : vormen de body of knowledge van het sociaal werk
2.5 Wat bedoelen we met theorie?
Een theorieloze praktijk bestaat niet. We staan even stil bij wat we bedoelen met ‘theorie’.
Verschillende definities/benaderingen van theorie, bijvoorbeeld
Een gestructureerde set van concepten die ons helpen iets te begrijpen (Thompson, 2010)
“Theories are models that create conceptual structures for understanding human
development, identity, social welfare systems, and approaches to practice”
(http://socialwork.simmons.edu/)
In de cursus van dit vak zien we theorie dat gaat over theorie als region of thought = vaak denkbeelden van
denkers of theoretici. Deze kunnen een impact hebben op de praktijk.
Geen opvatting gericht op een enkele of eenduidige theorie
Geen ‘functionele’ (direct toepasbaar - modellen) benadering van theorie
Maar wel opvatting over theorie als “region of thought” (Smeeton, 2015 in Hicks, 2016) of
“theory within everyday practice” (Singh & Cowden, 2009)
2.6 De sociaal werker als intellectueel
Thompson zegt dat als we werken vanuit ons buikgevoel, er een risico is, namelijk conservatieve
onkritische praktijken bekomt. Als we niet bekritiseren over sociale onrechtvaardigheden… verloopt het
SW moeilijk.
3
, Sociaal werk 2022-2023
We zitten in een evolutie van management-realisme. Deze ontwikkeling toont dat we brave sociaal werkers
nodig hebben: doen wat er van hen verwacht wordt.
De maatschappelijke ontwikkeling vraagt aan SWers om zich te gedragen als intellectuelen
Bewust omgaan met theorie is belangrijk, gezien de gevaren van ‘practice wisdom’ (Thompson,
2010).
‘Systems of intuitive knowing are dynamically conservative, actively defended,
actively resistant to change’ (Schon, 1992);
Gevaar dus dat de dominantie van praktijkwijsheid de status quo in stand houdt en
zeer onkritisch is;
Wordt actueel gelinkt aan het debat over neo-liberalisme en managerialisme (zie
verder in de cursus): brave sociaal werkers die doen wat wordt verwacht >< sociaal
werkers als intellectueel.
We denken na over de soort denkbeelden die we gebruiken en die ons doen kijken naar de maatschappij.
Verschillende auteurs wijzen op belang van aandacht voor theorie, om een kritische kijk te
ontwikkelen t.a.v. de maatschappelijke ontwikkelingen waarin praktijk zich ontwikkelt
Hangt natuurlijk ook af van welke theorie en relatie tot theorie en de opvatting over
professionaliteit (zie verder)
2.7 Voorbeeld opdeling soorten handelingstheorieën
De soorten denkbeelden die ons helpen
de realiteit te onderbouwen in 3 soorten
theorieën.
Onderhoudsbenaderingen:
In Vlaanderen zou empowerment hierin
horen, omdat het zeer theoretisch en
psychologisch individueel vertaald omdat
we niet kijken naar maatschappelijke
aspecten.
Kritiek: het zijn modellen die vertrekken
vanuit aanpassing aan de samenleving
1. De onderhoudsbenaderingen
Benadering gericht op het onderhoud van mensen. Het zijn perspectieven die gericht zijn op mensen beter
(individueel) leren functioneren. Bv het menselijk gedrag bijsturen in een menselijkere richting.
Bv jongeren die agressief worden: als je een dag niet agressief bent geweest, krijgt men een sticker.
Menselijk gedrag modelleren naar wat wenselijk is. Psychologische en historische theorieën die in deze
benadering te vinden zijn. Er zit iets zeer rechtlijnigs in dit denken bv de systeemtheorie omdat ze sterk
gericht zijn op het zoeken naar een evenwicht in relaties en families waardoor er geen overlast is en zodrat
mensen beter leren samenleven.
“Ik beslis hoe de andere moet veranderen”
Antwoord op behoeften van mensen en het meer efficiënt maken van diensten
Mensen ondersteunen in het vinden van stabiliteit
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur femkeff. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €20,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
67096 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans