Verbintenissenrecht (2021-2022)
Begrip en indeling van verbintenissen
Leerstuk 1
Een verbintenis = “Een juridische verplichting tussen twee of meer personen”
- Een rechtsband op grond waarvan de schuldeiser van de schuldenaar, in rechte de uitvoering
van een prestatie mag eisen.
- Ontstaat uit:
Een rechtshandeling
Een oneigenlijk contract
Uit buitencontractuele aansprakelijkheid
Uit een wet
Situering:
Onderscheid privaatrecht – publiekrecht
- Privaat: regels die betrekking hebben op de verhouding tss personen onderling (natuurlijke-
en rechtspersonen)
Verbintenissenrecht is hier onderdeel van!
- Publiek: alle regels die de organisatie vd staat beheersen en de regels van toepassing op
relatie staat-burgers
Verbintenissen= juridische verplichtingen tss 2 of meer personen. Verb.recht= elementaire
regels omtrent juridische verplichtingen tss personen.
In wetboek: vooral boek 3, titel 3: “contracten of verbintenissen uit de ovk in het algemeen”
en titel 4: “verbintenissen buiten de ovk”
Andere regels over wetten zijn ook te vinden binnen andere titels maar die noemen dan
“bijzonder verbintenissenrecht” beiden zijn niet van elkaar los te koppelen maar in geval
dat je beiden nodig hebt, gaat de bijzondere wetgeving boven de algemene wetgeving
Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen
van de verbintenis
Verbintenis = rechtsband tussen twee of meer personen, ontstaan krachtens de wet
ingevolge een eenzijdige of meerzijdige rechtshandeling of ingevolge een andere menselijke
gedraging, op grond waarvan de ene -de schuldenaar naar schuldeiser toe- in geld
waardeerbare en juridisch afdwingbare aanspraken kan doen gelden.
(verdere ontleding van de definitie hieronder)
Vorderingsrecht vs zakelijk recht
- Vorderingsrecht= band tss personen
Relatieve werking, het is steeds een recht van een persoon om zich te richten tot een
bepaalde persoon.
=> verbintenissenrecht!
1
, - Zakelijk recht= het recht van een persoon op een bepaalde zaak (vb: eigendomsrecht,
vruchtgebruik,..)
Houder kan zijn recht altijd uitoefenen op de zaak, ongeacht bij wei deze zaak zich
bevindt.
Absolute werking, moet door iedereen w gerespecteerd.
=> goederenrecht!
Eigenschappen van een verbintenis:
1. Minimaal 2 personen betrokken
Natuurlijke (van vlees en bloed) of rechtspersonen (vb een vennootschappen,
verenigingen,…)
De ene persoon (SA) is iets verschuldigd aan de ander (SE). ‘De SE kan iets vorderen
van de SA.’
2. Verbintenis ontstaat krachtens de wet
1. Verbintenissen uit rechtshandelingen (RH) (= titel 3!)
De meerzijdige RH:
= De ovk ontstaat uit een akkoord van meerdere personen met de bedoeling
om juridische gevolgen tss hen te laten ontstaan.
Voorbeeld: huurovereenkomst
De eenzijdige RH:
Staat nog niet in het huidige Burgerlijk Wetboek maar een verbintenis kan
weldegelijk eenzijdig worden aangegaan.
Voorbeeld: Carrefour lanceert een actie 1+1 gratis stylo’s, dan moet
Carrefour zich daaraan houden tijdens een redelijk termijn.
2. Verbintenissen uit rechtsfeiten (RF) (= titel 4!)
art. 1370-1386 BW
Eerste hoofdstuk: oneigenlijke contracten
o Art. 1371 BW: “geheel vrijwillige daden van een mens, waaruit enige
verbintenis ontstaat naar een derde toe, en soms een wederzijdse
verbintenis voor beide partijen.”
Maw.: situaties waar iemand vrijwillig een handeling stelt die een
ander persoon ten goede komt. In 3 specifieke gevallen gaan daaruit
verbintenissen ontstaan!
a. Zaakwaarneming
b. Onverschuldigde betaling
c. Verrijking zonder oorzaak
Tweede hoofdstuk: uit onrechtmatige daad (misdrijf)
o Art. 1382 en 1383 BW: iedereen die door een eigen foutieve daad,
nalatigheid of onvoorzichtigheid schade toebrengt aan een andere
persoon, moet die schade vergoeden.
2
,3. Een verbintenis heeft “in geld een waardeerbare aanspraken” tot voorwerp
- Het voorwerp (= een prestatie die geleverd moet worden) moet een bepaalde
vermogenswaarde hebben. Vermogensrechtelijke verbintenissen
- ≠ het voorwerp van de verbintenis steeds de betaling van een geldsom moet zijn, wel dat het
in geld gewaardeerd moet kunnen worden.
4. Een verbintenis is “afdwingbaar”
- Een SA die zijn verb niet nakomt, zal, desnoods door een rechter, tot naleving gedwongen
kunnen worden.
- ≠ Niet-afdwingbare engagementen/ afspraken: meer morele- of vriendschappelijke
engagementen (vb: gentlemen’s agreement)
- ≠ Natuurlijke verbintenis: (=tussenvorm tussen niet-afdwingbare- en juridische
verbintenissen) art. 1235, 2e lid BW: een verplichting die niet in rechte afdwingbaar is, indien
zij toch vrijwillig is uitgevoerd, kan het geleverde goed niet worden teruggevorderd. (vb: een
verbintenis is verjaard maar je betaald toch, dan kan je dat niet terugvorderen)
Terminologie en schematische voorstelling
SE (crediteur) SA (debiteur): vorderingsrecht- schuldvordering
SE (crediteur) SA (debiteur): verbintenis, schuld, verplichting
Maar bij een meerzijdige overeenkomst = wederkerige overeenkomst.
Voorbeeld: koopsovereenkomst
Verkoper koper
Verbintenis tot levering
Verkoper koper
Verbintenis tot betaling
3
, Indeling van verbintenissen
1. Volgens de bron waaruit zij ontstaan
- RH: eenzijdige wilsuiting of overeenkomst
- RF: overeenkomst of onrechtmatige daad
- Contractuele- vs buitencontractuele aansprakelijkheid
2. Volgens hun aard
- Verbintenissen met economisch karakter, met burgerlijk karakter
Onderneming vs niet-onderneming: wanneer een onderneming een verbintenis
aangaat, gaat het in regel om een verbintenis met een economisch karakter. Als een
niet-onderneming een verbintenis aangaat, gaat het in regel om een verbintenis met
een burgerlijk karakter.
- Verbintenis met persoonsgebonden karakter
Verbintenis kan in principe door om het even wie uitgevoerd worden. (vb:
hoofdbedrijf schakelt onderaannemer in om werk uit te voeren ipv zelf het werk uit te
voeren, tenzij expliciet gevraagd werd naar een bepaalde werknemer.)
Uitzondering: verbintenissen met persoonsgebonden karakter alleen worden
uitgevoerd door de wettelijk of contractueel daartoe aangewezen persoon.
De verbintenis met persoonsgebonden karakter gaat uitdoven bij het overlijden van
de SA.
3. Volgens het voorwerp
- Verbintenis om iets te geven, om iets te doen, om iets niet te doen
Iets geven: een zaak in eigendom overdragen (art. 1136-1141 BW)
Iets doen: een huis ontwerpen (art. 1142 en 1144 BW)
Iets niet doen: een niet-concurrentiebeding (art. 1142 en 1145 BW)
- Inspanningsverbintenis, resultaatsverbintenis
Inspanningsverbintenis= de SA garandeert enkel dat hij voldoende inspanningen zal
leveren, zonder dat hij ook garant staat voor het eindresultaat. Bewijs: zijn gedrag vgl
met het gedrag van een goede huisvader in dezelfde situatie.
4