Europese literatuur na 1800
legende
● Arial 11 = leerstof
● Arial 9 = achtergrondkennis in kaders.
● w = ‘wordt’
● ~ = ‘doorheen’/ ‘tijdens’
termenlijst
Samenvatting les 1: belangrijke punten
Eind 18e E: definitieve doorbraak burgerlijke cul : cul komt bij burger terecht.
- Publiek = niet meer enkel aristocratie, nu ook moderne mens
- Invloed verlichting: redelijkheid (mens kan denken) discussiecultuur (lezende mens w
gepropageerd) , nieuwe attitude tov traditie (durf na te denken)
Bijgevolg: Modernisering van klassieke literatuurbegrippen
Imitatio: = alle lit een vorm van imitatie? Eerbetoon aan voorafgaande modellen. Doel = aemulatio.
Komt uit retorica. (Voor 1800 staat imitatio centraal, na 1800 ) 17e E classicisme: imitatio v
klassieke modellen 18e E neoclassicisme: imitatio stopt niet volledig. (Weimarer Klassik)
Voor 1800 -> continuïteit = positief. Zorgt vr herkenning en meerwaarde
- Eind 18e eeuw: originaliteit w belangrijker. Imitatio krijgt negatieve lading.
- Moderne smaak en stijl propageren
- Nadruk op originaliteit. Maar toch blijvende aandacht vr traditie (romantiek, intertekstualiteit
binnen modernisme, clichés..)
Mimesis: Peilt naar aard van lit/kunst. Wat is de aard vd kunst? Nabootsing vd realiteit ‘mimetisch’
= Gelijkend a natuur. Niet perse ‘waar’ / echt, maar geloofwaardig.
17e E: hoogtepunt navolging klassieke modellen 18e E: geleidelijke breuk met classicisme
- Vraag nr originaliteit
- Vraag nr overtuigend realisme (afstappen v klassieke modellen)
→ Tijd vordert: kunst & lit w realistischer
Genres: Erkende tekstsoorten: Plato → opdeling genres in lyriek, dramatiek en epiek
- Lyriek w eerder poëzie
- Dramatiek stapt af van Griekse traditie, krijgt modernere stijl. --> Geleidelijke modernisering
- Epiek lijkt ‘verdwenen’. Genre burgerlijke roman breekt door
Afstappen van klassieke mimesis en imitatio-gedachte = draad vd cursus
1
,eerste helft 19e eeuw
→ wisselwerking tussen classicisme en (als reactie erop) romantiek en realisme
1 Classicisme
Stroming Classicisme (van FR → rest EU ~ 18e E)
● mimesis: natuur w nagebootst
● klassieke vb’en w’en gevolgd (bv mythologische thema’s, eenheid in tijd, actie & plaats, 3 genres)
● Rationeel: belang aan orde en logica
● Redelijkheid uitgedrukt in strakke stijl
● psychologiserend: de mens (van alle tijden) staat centraal
● idealiserend: hoe het zou moeten zijn, w getoond. Mimesis = selectief
● X roman, enkel klassieke genres (lyriek, epiek, dramatiek)
Neoclassicisme: de invloed van Napoleon
in EU ~ de napoleontische revolutie
→ neoclassicisme eerder in plastische kunsten.
Napoleon was een belangrijk literair figuur. Aanvankelijk belichaming vrijheid en
revolutie. → Populariteit bij romantici. Dan w hij destructiever → lezers zoeken de
veiligheid van classicisme weer op. Later ook Ond. van realistische romans.
→ Napoleon toont wisselwerking stromingen aan!
Romantiek en realisme = dus reacties daarop.
1.1 Weimarer Klassik
vorm van classicisme, = reactie op S&D-periode
ontpopt zich in Weimar, Duitsland. (= dus geen classicisme uit Fr)
gekenmerkt door samenwerking van Goethe en Schiller.
- Goethe: Die Leiden des jungen Werthers: S&D verleden
- Schiller: Die räuber: S&D verleden
2 Vroegromantiek (ook papieren SV!)
is GEEN beweging, maar veel individuen ~18e E
nadruk ligt op:
- gevoel ipv redelijkheid
- creativiteit
- intuïtie
- natuur
2
,vroegromantiek in Engeland
James Macpherson brengt vertalingen uit van oude gaelic mythes van Ossian
→ Ossianism (boeken met de beschrijvingen van een woest Schots landschap, wilde natuur)
vroegromantiek in Duitsland
Termen
- Taedium vitae: (de analyse van een depressie) → het leven moe zijn. leegte
- Bildungsroman: Een roman waarin de psychologische ontwikkeling van de
protagonist centraal staat.
- Originalgenie: Een genie/ schrijver die classicisten willen imiteren. Bv Homeros die
nog steeds nagedaan wordt. kunstenaar van wie de klassieke esthetica vindt dat
hij geïmiteerd moet worden, maar die nu anders bekeken wordt
2.1 Vroegromantische auteurs
Goethe: o.a. boegbeeld S&D beweging, ondergaat evolutie van
romantiek naar classicisme.
Belangrijke werken:
- Die Leiden des jungen Werthers
- Wilhelm Meisters Lehrjahre: 1e Bildungsroman → nieuw
DUI romantype
- Faust I & II: zijn levenswerk. Faust sluit pact met duivel
om alles te leren.
Schiller: (werkte samen met Goethe. S&D en later Weimarer Klassik.) DUI theaterauteur
met invloeden van Shakespeare, laat de klass. regels achter zich. (bv eenheid tijd, actie en
plaats)
- Die Räuber (S&D)
- Don Karlos: lang dramatisch gedicht
- Wallenstein: Een opperbevelhebber vh OR leger in 30-jarige oorlog stelt keuzes uit,
want elke keuze vernauwt de mogelijkheden. Mens bepaalt zelf lot
Klopstock: Duitse dichter; herontdekte oude stukken literatuur als nationaal erfgoed. Zo
tegen FR hegemonie (overwicht) op EU literatuur.
Herder: voorman S&D en !! in ontwikkeling Europese romantiek. Idee van ‘Volksgeist’ (elke
burger van een volk heeft een innerlijke nationalistische waarde)
- Stimmen der Völker
- Über die neue deutsche Literatur
Burke: Brits-Ierse schrijver
- Enquiry of the sublime and the beautiful
- aanzet tot esthetica gericht op subject ipv object
3
, schoonheid = relatief ipv klassieke idealen; het sublieme= overweldiging door
schoonheid, en nieuwe ideaal romantiek.
Macpherson: → zie Engelse vroegromantiek
Rousseau: FR filosoof en schrijver. Belangrijke figuur in vroegromantiek!
- Idee van de wandelaar: rêveries du promeneur
- Confessions → centraal stellen vh individu (en zijn gevoelens1)
- Julie où la nouvelle Héloïse: aanzet tot lyrisme, beschrijvingen van natuur, liefde…
tegenbeweging verlichting → sentimentalisme: mens als (X redelijk maar) gevoelswezen.
2.2 Sturm und Drang
Sturm und Drang: Een stroming binnen de Duitse literatuur. Het genie staat centraal,
alsook de natuur, originaliteit en het streven naar ++ vrijheid en autonomie voor het individu.
De idee van het Originalgenie is ook prominent aanwezig.
2.3 Besluit
verlichting → mentaliteitswijziging.
++ aandacht voor gevoelens, individu, natuur. Ontevredenheid met huidige situatie
kritiek op classicisme en de rede
3 Romantiek
= reactie op het classicisme en de verlichting; gevoel >
redelijkheid vd mens
→ Oorsprong woord ‘romantisch’?
ENG: staat voor schilderachtig landschap, mooie natuur
FR: schilderachtig landschap en haar impact op het gemoed
DUI: in de filosofische zin, zoektocht naar het sublieme/oneindige
vanaf laatste decennium 18e E
- neiging tot melancholie
- nadruk gevoel
- liefde voor natuur
- ontevredenheid over bestaan
- nostalgie
- cultus vd vrijheid
- opbouw nationale identiteit
- …
1
anders werd een (auto)-biografie gemaakt over wat een militair/ belangrijk pol figuur en zijn
prestaties.
4
