SEMESTER 1: PSYCHOLOGIE VOOR SW
Hoofdstuk 1: Sociale psychologie (26 sept/ 7 okt/ 27 okt):
Psychologie= de wetenschap vh gedrag, dat gedrag bestaat uit je gedachten, gevoelens en
gedragingen, het gaat over alles wat ons mens maakt
Sociale psychologie= de wetenschappelijke studie vd invloed van anderen op onze gedragingen, met
inbegrip van onze gedachten en gevoelens, het is de psychologie van de groepen, hoe gedragen
groepen zich en hoe gedragen individuen zich binnen die groepen
➔ We hebben de nijging om die groep te volgen
➔ Groepen beïnvloeden ons, dat kan positief, maar ook negatief zijn
Centrale vraag SP: hoe komt het dat gewone mensen bereid zijn andere schade aan te brengen →
door nazi’s concentratiekampen ontstaan
- Hoe wordt ons gedrag beïnvloed door sociale situaties
- Hoe creëren systemen situaties die gedrag beïnvloeden
- Wat beïnvloed ons oordeel over anderen
Individuen verschillen → overschatten we onze eigen uniekheid en individualiteit, we laten ons
leiden door groepen waar we dele van uit maken
! Soms verschrompelt die individualiteit en gedraagt ied zich zoals vanuit de sociale rol
verwacht wordt, blijkt uit onderzoek van Haney
1.1 Hoe beïnvloeden sociale situaties ons gedrag?
Adorno: The Authoritarian Personality (ontstond door Duitse opvoeding ) → strikte gehoorzaamheid
aan de ouders gecombineerd met verwerping van mensen die niet tot de eigen groep behoren
Altemeyer gaat later eigenschappen toeschrijven wanneer je ‘een schaap’ bent en dus enorm de
standaarden ve groep volgt
- Aanvaarding traditionele warden
- Bereidheid tot kritiekloze aanvaarding van autoriteitsfiguren
- Neiging agressief te reageren tegenover groepen die door autoriteitsfiguren als bedreigend
worden gezien
Mensen met een autoritaire persoonlijkheid → de wereld is bedreigend, waardoor ze zich enorm
gaan identificeren met hun eigen groep om zichzelf te beschermen
1
,Er zijn 3 experimenten die dit aantonen
1.1.1 conformisme
conformisme= ook wel meegaandheid genoemd, we voegen ons gedrag naar dat vd groep waartoe
we behoren, zonder dat er sprake is van een directe oproep om dit te doen
Asch: experiment waarbij mensen moeten aantonen welke van de 3 lijnen het langste is → de
medekandidaten geven allemaal hetzelfde foute antwoord
! we merken dat mensen automatisch mee dat foute antwoord gaan melden, ook al weten ze
dat dit fout is
Statistisch gezien gaan ¾ mensen conformisme vertonen uit angst om raar bekeken te worden
door de mensen rondom ons
Bepaalde omstandigheden bevorderen dat conformisme
- Unanimiteit vd meerderheid
- Omvang vd groep
- Openbaarheid
- Ambiguïteit= wanneer je zelf twijfelt en dus daarom sneller zal meegaan met de ander
- Samenstelling vd meerderheid
- Gevoel van eigenwaarde
- Macht ve bondgenoot
- Onafhankelijkheid
! zijn er culturele verschillen ? → neen, over alle culturen en bevolkingsgroepen heen, zien we steeds
dat we ¼ tot 1/3 e volledig de ander volgen
1.1.2 Milgram
gehoorzaamheid aan autoriteit= een reactie op een bevel en de meest rechtstreekse vorm van
sociale beïnvloeding
Höfling: een ongekende dokter belt naar bepaalde ziekenhuizen om bepaalde patiënten een
dodelijke hoeveelheid medicatie in te spuiten, midden in de nacht → 21 vd 22 ziekenhuizen die
deelnamen doen dit
! gelukkig opgezet en geen echte dodelijke medicatie
Milgram: bij studenten psychologie moeten jongeren deelnemen aan een experiment,
medestudenten zitten in een elektrische stoel een IQ test te doen, terwijl een medestudent
observeert en bij foute testen een shock geven als straf voor een fout antwoord
! hoeveelheid volt vermeerderd steeds bij foute antwoorden → in 1e onderzoek doet 100%
vd deelnemers tot 300 volt
2
, ! Na enkele onderzoeken uit te voeren → 65% dient 450 volt toe
Waarom gehoorzamen we nu die autoriteit:
- Gelijkwaardige persoon modelleerde → zelfde mensen als ons hebben het eerder gedaan,
waardoor wij volgen
- Slachtoffer niet id buurt
- Onder toezicht van autoriteitsfiguur → er moet een figuur zijn (met een hoge status) die de
opdracht geeft en blijft verder zetten
- Autoriteitsfiguur heeft een hogere status
Je persoonlijkheidskenmerken spelen geen doorslaggevende rol
Id praktijk → waarom worden we tot het kwaad verleid
- Mensen doordringen van ideologieën die bepaalde acties of denkwijzen rechtvaardigen, op
deze manier ga je dehumaniseren en aanschouw je bepaalde zaken als normaal
! Nieuw etiket → ideologie legitimeren
- Leider die eerst meelevend is en later dictatoriaal
- Vage en steeds veranderende regels
- Afwijkende mening mag je uiten, maar bevelen moeten gevolgd worden
- Verantwoordelijkheid spreiden
! gelukkig zijn er helden die een ander in nood helpt en die onrechtvaardige of corrupte systemen
bevecht, zonder zich te bekommeren of hij zal worden beloond of dat het afwijkend gedrag mogelijk
negatieve consequenties voor hem zal hebben
! helaas weinig onderzoek naar
1.2 Hoe creëren systemen situaties die het gedrag beïnvloeden?
1.2.1 Stanford prison experiment
Uit talloze onderzoeken naar gehoorzaamheid en conformisme → gewone mensen gaan door macht
vd situatie afschuwelijke daden doen
Veranderen van onacceptabel gedrag → inzicht in gedragsmodificatie en inzicht in de wijze waarop
machtssystemen en situaties die ze creëren en in stand houden
➔ Het systeem die een bepaald gedrag bekrachtigd zorgt ervoor dat we dit gedrag ook
blijven aanhouden
3 analyseniveaus:
3
, 1. De disposities van het individu
2. De krachten van de situatie
3. De macht van het systeem waardoor bepaalde situaties worden gecreëerd en in stand
gehouden
Deïndividuatie= mensen verliezen hun persoonlijke identiteit doordat ze een onderdeel zijn van een
massa. Ze verliezen dan een deel van hun verantwoordelijkheidsgevoel en van hun waarden
Mensen gedragen zich anders als anoniem lid ve groep dan wnr ze alleen zijn → groepen gedragen
zich soms op een manier die geen enkel individueel lid in overweging zou nemen
Vb) plunderen, vandalisme, maar ook goede dingen zoals jeugdbewegingen
➔ Groepen zorgen ervoor dat we dingen doen die we normaal nooit zouden doen
Er zijn 3 factoren nodig die ervoor zorgen dat we tegen ons geweten ingaan
- Verhoogde opwinding
- Anonimiteit
- Een verminderde individuele verantwoordelijkheid
Zimbardo: verdiept zich verder na de verschillende experimenten en heeft het Milgram experiment
herhaal, waar dat electroshoks gegeven werden wnr het slachtoffer anoniem was en een kap ophad
→ nogmeer mensen gaan elektrische shocken toedienen
Groepen zijn heel goed voor de sociale ontwikkeling en zijn ene hele positief iets, maar je moet je
groepen weten te kiezen, want er zal altijd deïndividuatie zijn en doen we de dingen die de groep
doet
1.2.2 Helpen tegenover kwaad
Omstaandereffect
Vb) een kind verdrinkt in een vijver, iedereen die kan zwemmen zou in de vijver zwemmen en het
kind redden
! hoemeer mensen erbij zijn, hoe minder mensen actie zouden ondernemen, de andere
zouden het wel doen
hoe meer mensen getuige van een noodgeval, hoe kleiner de kans dat elke persoon afzonderlijk
zal helpen = het omstaanderseffect (van Darley en Latané)
wanneer gaan we helpen → voorwaarden
- Het incident opmerken
4
