SAMENVATTING VENNOOTSCHAPSRECHT
INHOUDSOPGAVE
Topic 1: Vennootschapsrecht 2020 .................................................................................... 5
Ons vennootschapsrecht miste aantrekkingskracht ............................................................... 5
De remedie van professor Geens ............................................................................................ 7
De voorstellen van het BCV ..................................................................................................... 7
Het ontwerp dat leidde tot het WVV ...................................................................................... 8
De krachtlijnen van het WVV .................................................................................................. 8
Structuur van het WVV.......................................................................................................... 11
Overgangsrecht ..................................................................................................................... 12
Het WVV is geen eindpunt .................................................................................................... 16
Topic 2: De vennootschap in het ondernemingslandschap ............................................... 18
De vennootschap als juridisch kader in de onderneming ..................................................... 18
Bronnen van het vennootschapsrecht .................................................................................. 23
Typologie van de diverse vennootschapsvormen (zie ondernemingsrecht) ......................... 23
Topic 3: Constitutieve vereisten van de vennootschap .................................................... 31
Bijzonderheden van de vennootschap .................................................................................. 31
Opeenvolgende definities van de vennootschap .................................................................. 32
De nieuwe definitie ............................................................................................................... 33
Algemene geldigheidsvereisten van de vennootschap ......................................................... 33
Bijzondere geldigheidsvereisten van de vennootschap ........................................................ 34
Winstuitkering als summa divisio in het rechtspersonenrecht ............................................. 38
Topic 4: Personenvennootschappen ................................................................................ 39
Het “gemeen vennootschapsrecht” ...................................................................................... 39
De vennootschap rechtstheoretisch bekeken ....................................................................... 39
Personenvennootschappen ................................................................................................... 40
De maatschap – definitie en kenmerken .............................................................................. 41
1
, Het aandeel van de vennoten in de maatschap .................................................................... 44
De maatschap: bestuur en vertegenwoordiging .................................................................. 45
De maatschap: beslissingen van de vennoten verenigd in vergadering ............................... 48
De maatschap: het vennootschapsvermogen en de rechten van de schuldeisers ................ 48
Het einde van de maatschap................................................................................................. 49
De maatschap met rechtspersoonlijkheid: VOF en CommV ................................................. 53
Topic 5: Oprichting van vennootschap-rechtspersonen.................................................... 55
De vennootschap met rechtspersoonlijkheid ........................................................................ 55
Oprichters en gewone inschrijvers ........................................................................................ 55
De oprichtingsakte en haar bekendmaking .......................................................................... 57
Vorming van eigen vermogen of kapitaal ............................................................................. 63
Rechtshandelingen namens de vennootschap in oprichting ................................................ 70
Sancties bij miskenning van oprichtingsvereisten................................................................. 71
Topic 6: Bestuur van NV, BV en CV .................................................................................. 78
Overzicht van de bestuursorganen: de NV ............................................................................ 78
Overzicht van de bestuursorganen: de BV en de CV ............................................................. 78
Corporate Governance Codes ............................................................................................... 79
Samenstelling van het bestuursorgaan en statuut van de leden.......................................... 80
Beëindiging van het bestuursmandaat ................................................................................. 92
Bevoegdheden van het bestuur ............................................................................................ 95
Dagelijks bestuur ................................................................................................................. 112
Topic 7: Bestuurdersaansprakelijkheid ...........................................................................114
Nieuwe bronnen van bestuurdersaansprakelijkheid .......................................................... 114
Algemene regeling inzake bestuurdersaansprakelijkheid in het WVV ............................... 114
Aansprakelijkheid voor “marginale fouten” in de opdracht (art. 2:56 WVV) ..................... 115
Numerieke beperking van de bestuurdersaansprakelijkheid (art. 2:57 WVV) ................... 118
Exoneratie en vrijwaring (art. 2:58 WVV) ........................................................................... 122
Enkele andere bestuurdersaansprakelijkheidsgronden in het WVV ................................... 123
Bestuurdersaansprakelijkheid op grond van artt. 1382-1383 BW ..................................... 125
Bestuurdersaansprakelijkheidsgronden uit boek XX van het WER ..................................... 126
2
, Actio mandati en minderheidsvordering ............................................................................ 132
Individuele aandeelhouders als vorderingsgerechtigden ................................................... 134
Einde van de bestuurdersaansprakelijkheid ....................................................................... 134
Voorbeelden van examenvragen ....................................................................................138
Topic 8: Vermogen, kapitaal en effecten ........................................................................141
Algemeen: vermogen als basiskenmerk van de vennootschap .......................................... 141
De kapitaalvennootschap (NV): het kapitaal ...................................................................... 141
De kapitaalvennootschap (NV): effecten ............................................................................ 146
De kapitaalvennootschap: kapitaalbewegingen ................................................................ 157
De kapitaalvennootschap: kapitaalbescherming ................................................................ 164
De kapitaalvennootschap: EV passiefzijde van de balans .................................................. 166
De “kapitaalloze” BV en CV ................................................................................................. 166
De kapitaalloze BV – Basisprincipes .................................................................................... 167
De kapitaalloze BV – vermogensvorming bij oprichting ..................................................... 167
De kapitaalloze BV – effecten ............................................................................................. 168
De kapitaalloze BV – bijkomende inbrengen en uitgifte nieuwe aandelen ........................ 170
De kapitaalloze BV – instandhouding vermogen ................................................................ 173
De kapitaalloze CV .............................................................................................................. 175
De kapitaalloze BV en CV: EV op passief van de balans ..................................................... 176
Topic 9: De controle van de vennootschap .....................................................................177
Controle door de aandeelhouders....................................................................................... 177
Individuele controlebevoegdheid van de bestuurders ........................................................ 180
Het beroep van de bedrijfsrevisor – gastcollege G. Van Hees ............................................ 180
Het controleverslag van de commissaris over de (geconsolideerde) jaarrekening (OOB’s) 197
De rol van de commissaris ten overstaan van de ondernemingsraad ................................ 205
De uitzonderlijke taken van de commissaris ....................................................................... 206
De aansprakelijkheid van de commissaris .......................................................................... 207
Het toezicht op de commissaris .......................................................................................... 208
Topic 10: De algemene vergadering ................................................................................209
3
, Voorbereiding van de algemene vergadering ..................................................................... 209
Deelname aan de algemene vergadering ........................................................................... 217
Verloop van de AV ............................................................................................................... 219
Wijze van uitoefening van het stemrecht ........................................................................... 222
De gewone AV ..................................................................................................................... 223
De bijzondere AV ................................................................................................................. 223
De buitengewone AV (voor notaris!) .................................................................................. 224
Uitgangspunten van het WVV inzake de CV ....................................................................... 225
Specialia m.b.t. de (bevoegdheden van de) algemene vergadering in de CV ..................... 226
Topic 11: Erkende vennootschappen ..............................................................................228
De erkende sociale onderneming (SO) ................................................................................ 228
De erkende coöperatieve vennootschap (erkende CV) ....................................................... 228
De landbouwonderneming (LO) .......................................................................................... 229
De bosgroeperingsvennootschap (BG) [geen leerstof] ....................................................... 229
Topic 12: Herstructurering m.i.v. ontbinding en vereffening ...........................................230
Fusies en splitsingen (geen leerstof) ................................................................................... 230
Omzetting............................................................................................................................ 231
Geschillenregeling ............................................................................................................... 234
Uitkoop (“Squeeze out”)...................................................................................................... 237
Gerechtelijke ontbinding wegens wettige redenen ............................................................ 238
Ontbinding en vereffening .................................................................................................. 239
Topic 13: Gastcollege Voorzitter Orb. G. De Croock ........................................................245
Examen .........................................................................................................................252
4
,TOPIC 1: VENNOOTSCHAPSRECHT 2020
ONS VENNOOTSCHAPSRECHT MISTE AANTREKKINGSKRACHT
Hoe kan dat?
Het Wetboek van vennootschappen (W. Venn.) was toch een jonge adolescent? Dat klopt,
maar de codificatie van 1999 was nauwelijks meer dan een herordening van bestaande
wetgeving in een ‘logisch goed gestructureerd en samenhangend wetboek’.
Hiervoor was de wet van 1873 de belangrijkste bron. Deze is al 150 jaar oud! Hij was
natuurlijk al een aantal keer gewijzigd, maar de basisbepalingen bleven voortleven.
Wat was er mis?
Ten eerste waren er veel bepalingen verouderd. Denk hiervoor maar aan onder andere het
leeuwenbeding (art. 32 W.Venn.; art. 4.2. tweede lid WVV). De benaming van deze bepaling
komt uit de parabel, waarbij verschillende dieren een vennootschap sluiten, maar de leeuw
alleen de gevangen prooi opeet. Dit staat voor een vennootschap waarbij één vennoot
alleen de winst opstrijkt, maar ook niet mee deelt in het verlies. Dit is uiteraard verboden.
Vervolgens waren er veel bepalingen onaangepast (art. 556 W.Venn., art. 7.151 WVV), was
er sprake van overregulering (vb. strenge kapitaalsregels voor BVBA), was het wetboek
onoverzichtelijk (vb. verschillende snelheden in het vennootschapsrecht), was het te stroef
(vb. ad nutum afzetbaarheid bestuurders in NV), te complex (vb. regeling aandelen zonder
stemrecht) en onsamenhangend (“aanbouwwetgeving”: allemaal ‘koterijen’ van extra
wetgeving).
Tenslotte waren er ook verschillende ongebruikte vennootschapsvormen of -varianten.
Denk hierbij aan:
♕ ESV = Economisch Samenwerkingsverband
♕ LV = Landbouwverband
♕ S-BVBA = Starters-BVBA
♕ VSO = Vennootschap met sociaal oogmerk
Hoe was dat gekomen?
De NV en de BVBA waren concurrentieel als organisatievormen van ondernemingen.
5
,Het Europees Vennootschapsrecht werd uitgebreid naar de BVBA (en deels, de CVBA)
(“goldplating” Nederland en VK). Als het Belgische recht te ingewikkeld is, kan dat ervoor
zorgen dat men Nederlandse of Engelse modellen gaat gebruiken.
Er waren pogingen geweest tot versoepeling, maar deze waren deels mislukt (vb. S-BVBA).
Ook de eerdere pogingen tot fundamentele hervorming waren mislukt. Het Groot Ontwerp
hield geen fundamentele hervorming in.
Bovendien was de profileratie van vennootschapsvormen en -varianten een beperkt succes.
Er vonden talloze wijzigingen plaats die niet altijd even doordacht waren.
Waarom moet ons vennootschapsrecht aantrekkelijk zijn?
De top down-harmonisatie heeft plaats gemaakt voor bottom-up.
Liberale mobiliteitsrechtspraak van het Hof van Justitie1 zet aan tot bepaalde
regelgevende competitie tussen vennootschapswetgevingen van de Lidstaten (vb.
Flex-bv in Nederland, Ltd’s in VK)
België kwam voor het WVV verzwakt aan de start in de competitie
Het vennootschapsrecht is een niet te verwaarlozen factor bij de keuze van een plaats van
oprichting van de onderneming. Het aantal buitenlandse vennootschappen actief in België
stijgt sterk.
Harmoniserende Europese initiatieven liepen spaak (SPE en SUP zijn inmiddels als
afgevoerd). De Belgische vennootschappen hebben wel recht op een competitief
vennootschapsrecht.
In de VS is Delaware de meest succesvolle staat op het gebied van vennootschapsrecht.
ER WAS DUS EEN DUBBELE INSTEEK:
1. Belgische ondernemers een goed vennootschapsrecht aanbieden dat hun
onderneming ondersteunt, zodat ze niet in de verleiding komen een buitenlandse
rechtsvorm voor hun onderneming te kiezen.
2. Buitenlandse ondernemers warm maken om voor hun onderneming een Belgische
rechtsvorm te kiezen.
1
Arresten Centros, Überseerung, Inspire Art, Cartesio, Vale en Polbud
6
,DE REMEDIE VAN PROFESSOR GEENS
De voorstellen van professor Geens steunden op drie pijlers:
1. Materiële unificatie van het vennootschapsrecht door de afschaffing van het
onderscheid tussen burgerlijke en handelsvennootschappen
2. Fundamentele hervorming van het verenigingsrecht:
o Focus op de wettelijke specialiteit van het oogmerk, niet op de activiteit
o Afschaffing VSO en beroepsvereniging
o Omvorming van VZW naar vennootschap en vice versa mogelijk maken
o Incorporatie in een Wetboek van vennootschappen en verenigingen
o …
3. Verregaande vereenvoudiging van het vennootschapsrecht:
o Snoeien in het aantal personenvennootschappen zonder en met
rechtspersoonlijkheid (van 6 naar 3)
o Herleiden van vennootschappen met volkomen rechtspersoonlijkheid naar 2
(NV en BV)
o Verstrengen van de regelspecifiteit van de NV, die voorbehouden wordt aan
grote ondernemingen
o Versoepelen van de regelspecifiteit van de BVBA
o …
Een Ierse onderneming, actief in Dublin, met zetel in Brussel valt onder het Belgisch recht!
De coöperatie vennootschap is dankzij de Kerk niet afgeschaft, maar de regelgeving is wel
verstrengd. Vroeger maakten vooral vrije beroepers hier gebruik van, nu alleen als je écht
coöperatief bent.
DE VOORSTELLEN VAN HET BCV
Het pleidooi van Koen Geens viel niet in dovemansoren. Nadien hebben 14 (gewezen)
professoren in het vennootschapsrecht van zowat alle Belgische rechtsfaculteiten zich
verenigd, eerst feitelijk en later in de vzw Belgisch Centrum voor Vennootschapsrecht.
Diverse werkvergaderingen leidden tot eerste, door het BCV gedragen voorstellen tot
modernisering van ons vennootschapsrecht. De filosofie van de voorgestelde hervorming
hield in:
7
, • Het vennootschapsrecht fundamenteel vereenvoudigen m.o.o. grotere
competitiviteit (vb. verminderen van het aantal vennootschapsvormen).
• Redelijk radicaal, maar coherent en met behoud van wat goed is (vb. afschaffing
kapitaal in de BVBA, maar met het oog voor derdenbescherming).
• Beperkt tot het vennootschapsrecht (vb. geen voorstel tot afschaffing van het
onderscheid tussen het handelsrecht en het burgerlijk recht).
De voorstellen werden mede in het licht van reacties uit het middenveld verfijnd en
aangepast en vervolgens geïnventariseerd in een Beleidsnota (2015) die door de Minister
van Justitie aan de Kamercommissie werd voorgelegd. De expertengroep bestond uit
bestuursleden van het BCV, bijgestaan door kabinetsleden en experten. Het ontwerp WVV
werd onder leiding van die groep en in samenspraak met de minister voorbereid. Er vond
een parallelle oefening tot modernisering van het insolventierecht plaats.
HET ONTWERP DAT LEIDDE TOT HET WVV
Het was een parlementaire weg met hindernissen en resulteerde uiteindelijk tot een wet op
23 maart 2019. Het WVV past in een ruimere vernieuwing van het ondernemingsrecht met
de nieuwe insolventiewet en de wet tot hervorming van het ondernemingsrecht: op fiscaal
vlak werd neutraliteit nagestreefd.
Het uitgangspunt was dat ons vennootschapsrecht niet langer voldeed aan de noden van
een modern ondernemingsklimaat.
DE KRACHTLIJNEN VAN HET WVV
De modernisering vond plaats via drie krachtlijnen:
1. Een doorgedreven vereenvoudiging
2. Een verregaande flexibilisering, maar met aandacht voor de belangen van derden
3. Aanpassing aan Europese evoluties
KRACHTLIJN 1: DOORGEDREVEN VEREENVOUDIGING
Het onderscheid tussen burgerlijke en handelsvennootschappen verdwijnt. In het verlengde
van het nieuwe ondernemingsbegrip waren alle vennootschappen al net voor het WVV van
kracht werd aan het ondernemingsrecht onderworpen: het onderscheid was al grotendeels
uitgehold in het licht van Boek XX van het WER dat sinds 1 mei 2018 op alle
vennootschappen van toepassing is. De wet van 1 november 2018 had de afschaffing van het
W.Venn. al doorgevoerd.
8
,De vennootschappen en verenigingen worden in 1 wetboek geïntegreerd. Het
onderscheidend criterium is het uitkeringsverbod voor verenigingen.
We gaan terug naar een vennootschapsrecht met 2 snelheden: een vennootschap is
(aandelen)genoteerd of niet.
Ook vond er een gedeeltelijke depenalisering plaats. Er kwam een vermindering van het
aantal strafbepalingen (vb. financial assistance).
Tot slot was er de beperking van het aantal vennootschapsvormen: THV, SHV, CVOA,
CommVA, ESV, LV en varianten SBVBA, EBVBA en VSO worden afgeschaft – dit is evenwel te
relativeren!
Artikel 2 W.Venn. Artikel 1:5 WVV
Maatschap Maatschap
Stille handelsvennootschap
Tijdelijke handelsvennootschap
V.O.F. VOF
Comm.V. Comm.V.
BVBA BV
CVBA CV
CVOA
NV NV
Comm.VA
ESV EESV
SE SE
SCE SCE
LV
9
, Artikel 2 W.Venn. Artikel 1:5 WVV
Maatschap Maatschap
Stille handelsvennootschap Stille maatschap
Tijdelijke handelsvennootschap Tijdelijke maatschap
V.O.F. (VSO) VOF (LO)
Comm.V. (VSO) Comm.V. (LO)
BVBA (VSO) BV (LO)
SBVBA CV (LO)
EBVBA CV erkend als SO
CVBA (VSO) Erkende CVSO
CVOA (VSO) Erkende CV
NV (VSO)
Comm.VA (VSO) NV
ESV
SE EESV
SCE SE
LV SCE
[EESV]
KRACHTLIJN 2: VERREGAANDE FLEXIBILISERING
Meer ruimte in de praktijk om de wilsautonomie te laten spelen, maar tegelijkertijd geen
afbreuk doen aan zijn beschermend karakter.
• Flexibel vennootschapsrecht moet eenvoudig en voorspelbaar zijn.
• Flexibilisering mag geen afbreuk doen aan gebruiksgemak door gebruik van default-
regelingen: minder dwingende en meer aanvullende bepalingen die ruimte laten voor
statutaire of contractuele vrijheid.
10
