Inleiding: definitie persoonlijkheid
De van Dale zegt: persoonlijkheid is de som van iemands hoedanigheden, eigenschappen
en karaktertrekken , waardoor hij een individu wordt (individualiteit, personaliteit)
Volgens persoonlijkheids psychologie: Persoonlijkheid is de verzameling van
psychologische trekken en mechanismen binnen een individu, die georganiseerd en relatief
stabiel zijn, en die de interacties met en de aanpassingen aan de intrapsychische, fysieke en
sociale omgeving beïnvloeden
Trekken (traits) = eigenschappen die verschillen/gelijkenissen tussen mensen beschrijven
Bv: iemand die verlegen is vergelijken met iemand anders die verlegen is, deze is zeer
verschillend met een open persoon
Gemiddelde neigingen = wanneer iets meerdere keren voorkomt
bv: als je 1 keer boos word ben je nog geen vijandig persoon, dit moet vaker voorkomen
Persoonlijkheid kan toekomstig gedrag beschrijven, verklaren en voorspellen
Bv: iemand die vaak boos is gaat sneller ruzies veroorzaken
Cognitieve processen van
informatieverwerking
Persoonlijkheid is intern, relatief stabiel doorheen de tijd en consistent overheen situaties
Persoonlijkheid is ook Georganiseerd: geen willekeurige verzameling elementen, maar een
coherent, samenhangend geheel
Interactie tussen persoon en omgeving is complex
perceptie: bv: mensen die hoog sensitief zijn nemen de omgeving op een andere
manier waar
selectie: bv: iemand die zeer extravert is gaat sneller kiezen voor een groepsport
uitlokking: bv: jij bent op die moment zwak, ga je bescherming uitlokken bij je
vrienden
manipulatie: bv: je hebt grote ambities, dus ga je ervoor zorgen dat er hard wordt
gewerkt en een goed resultaat word behaald
Adaptief functioneren is het flexibel omgaan met de stress, uitdagingen en problemen die
we tegenkomen terwijl we onze levensdoelen trachten te realiseren
,Onze omgeving stelt ons voortdurend voor uitdagingen:
Fysieke omgeving: bv: fysiek gevaar (overleving, veiligheid)
Sociale omgeving: bv: vrienden, collega’s (liefde, respect, erbij horen)
Intrapsychische omgeving: bv: herinneringen, dromen, verlangens (eigenwaarde)
Les 1: terminologie
Individuele verschillen: allerlei eigenschappen waarbij
mensen verschillend of gelijkend kunnen zijn
Temperament: sterk biologisch bepaalt, al te observeren
bij baby’s
Les 2: persoonlijkheidspsychologie
Persoonlijkheidspsychologie is de tak van de psychologie die zich bezighoudt met het
bestuderen van persoonlijkheid, ook het begrijpen van individuele verschillen tussen
mensen
Impliciete persoonlijkheidstheorieen of wetenschappelijke persoonlijkheidstheorieen
Impliciete: intuïtief, selectieve waarneming, vaak evaluatief
Wetenschappelijke: beschrijven van menselijke kenmerken, persoonlijkheid als
psychologisch construct (niet direct observeerbaar, determinant van gedrag)
3.1 drie analyseniveaus
Analyseniveau Voorbeelden
Zoals alle anderen ‘Human nature‘ - De behoefte ergens bij te
horen
Zoals sommige anderen Individuele en - Variaties in de behoefte
groepsverschillen ergens bij te horen
- Variaties in de dimensie
intro/extraversie
- Verschillen tussen man en
vrouw
Zoals niemand anders Individuele uniciteit - Iemand unieke, typerende
manier van boos worden
2
,Nomothetisch onderzoek ideografische onderzoek
Nomothetisch onderzoek is het bestuderen van groepen, de focus ligt op gelijkenissen
tussen groep, het deel is universele wetmatigheden ontdekken over de mens (basisstructuur
van persoonlijkheid identificeren), de methode is zelfreportage en statistische analyse, het
nadeel is dat er weinig kennis over complexiteit en dynamiek binnen individu
Het ideografische onderzoek is het bestuderen van 1 enkel individu, de focus is uniciteit van
het individu, het doel is diepgaand begrip van individu zoeken, de methode is case study en
interview, een nadeel is dat het moeilijk generaliseerbaar is
3.2 theorie vs. Onderzoek
Een goede theorie voorziet richtlijnen voor verder onderzoek, het verklaart en organiseert
reeds bestaande bevindingen en het maakt voorspellingen over gedrag en psychologische
fenomenen
Een overtuiging: bv: astrologie
Wetenschappelijke evaluatiecriteria moet volledig zijn, heurtistische waarde hebben,
toetsbaar zijn, spaarzaam zijn en compatibiliteit en integratie overheen verschillende
kennisdomeinen en analyseniveaus hebben.
Er zijn verschillende persoonlijkheidstheorieen maar er is GEEN ultieme theorie
3.3 belangrijke persoonlijkheid theorieën
3.3.1 wat zijn persoonlijkheidstrekken?
Persoonlijkheidstrekken zijn fundamentele en universele bouwstenen van persoonlijkheid,
ook wel typerende kenmerken, karaktistieke eigenschappen
Dispositie is de geneigdheid om zich op een bepaalde manier te gedragen
Twee uitgangspunten van trektheoretici: trekken zijn relatief stabiel in de tijd en relatief
consistent over situaties
Trekken als interne, causale eigenschappen zijn inwendig en verklarend voor gedrag, ze
kunnen sluimerend aanwezig zijn
3
, Trekken als loutere beschrijvende termen, geen veronderstellingen over oorzaak van
gedrag (trekken zijn een categorie van handelingen die vaak voorkomen bij een individu)
3.4 identificeren van trekken
3.4.1 lexicale benadering
Een lexicale hypothese is dat belangrijke relevantie individuele verschillen zijn gecodeerd in
onze taal
Belangrijkheid van trekken bepaald door drie criteria: gebruiksfrequentie,
synoniemfrequentie, cross-culturele universaliteit
Woordenboekstudies en studie van vrije beschrijvingen (actieve woordenschat)
3.4.2 statistische benadering
Het vertrekpremie is het itempool (adjectieven, vragen over gedrag/emoties/ervaringen)
Het doel van factoranalyse is het identificeren
van grote, onderliggende dimensies om aantal
items te reduceren, het groepeert
persoonlijkheidstrekken die sterk correleren
en gemeenschappelijke kenmerken hebben
Items en adjectieven die vergelijkende
patronen hebben worden samen geplaatst =>
factor of dimensie
3.4.3 theoretische benadering
Theorie bepaalt de belangrijkste trekken, er gebeurt een selectie van items in functie van
theoretische constructen
Dispositionele modellen: lexicale benadering, statistische benadering, theoretische
benadering
3.5 evolutie van trektheorieen
Gordon Allport: lexicale benadering, identificeerde 17953 “trekken” in de Engelse taal,
waarvan 4500 stabiele trekken, het is een aanhanger van nomothetische en belang
ideografische benadering
Gedrag is deels variabel en deels constant, het constante deel is persoonlijk het variabele
deel is de situatie
Voorspellen van gedrag in specifieke situatie is quasi onmogelijk, benadrukte het belang van
het ‘Zelf’ voor de ontwikkeling van identiteit en individualiteit
4
