Resume
Samenvatting Europees Recht I (alle lessen)
- Cours
- Europees Recht
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Dit is samenvatting van alle lessen Europees Recht I van Stefaan Van Der Jeught (2023)
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Europees Recht1. De Europese Unie en Europees recht
Het belang van het EU-recht
Reikwijdte
Er wordt wel eens gezegd dat 70-80% van de wetgeving in België gebaseerd is op Europees unierecht. De relevantie is
ook voor alle beleidsdomeinen (economie, erkenning van diploma’s, werken in een ander land… maar ook als je
bijvoorbeeld te maken hebt met notarieel recht of milieurecht en zo veel meer). Vroeger was ging dit eerder over het
klassiek economisch recht, maar dat is nu gedateerd.
In deze cursus behandelen we hoe de Europese verordeningen tot stand komen en hoe de instellingen werken en
samenwerken om wetgeving te maken, het is voornamelijk een institutionele cursus. Daarvoor is het belangrijk wat
de instellingen zijn en wie erin zit.
Complexiteit
Wat heel belangrijk is om vanaf het begin te begrijpen is de complexiteit. Het is er ook in zekere zin onvermijdelijk,
omdat je te maken hebt met 27 lidstaten. Die zijn het resultaat van een compromis. Je hebt te maken met 27
rechtsculturen, 24 talen, linkse en rechtse regeringen…
Ook het GwH geeft toe dat er veel achterstand is in het Grondwettelijk hof, wat te maken heeft met oa ook de
complexiteit van de Europese wetgeving. Het is uiteraard ook al een vertaling, wat het ook complexer maakt. Het
Europees recht is een puzzelrecht.
Rechtspraak
Vaak zal er gesproken worden over de rechtspraak van het Hof van Justitie. De rechter is niet enkel la bouche de la loi
(het gaat niet zomaar om het mathematisch toepassen van rechtsregels). De rechter brengt die wetgeving tot leven
en past deze toe. Er wordt dus recht gemaakt door rechters. Dat is op nationaal recht zo, maar nog meer zo op
Europees niveau. Dit heeft ook te maken met de complexiteit. Soms worden zake overgelaten aan het Hof van Justitie.
Zo heb je bijvoorbeeld geen definitie in het Europees recht voor het woord ‘echtgenoot’. Slaat dit op gelijk geslacht of
niet? Dit is aan de rechter om in te vullen. Het Hof gaat zo meer en meer een Grondwettelijk Hof worden zodat het
meer en meer grondwettelijke regels verduidelijkt.
De Rechtspraak van het Hof van Justitie van de EU is richtinggevend in alle domeinen van het EU-recht, met name op
het vlak van de grondrechten en het constitutioneel recht. De rechtspraak is zeer sterk geëvolueerd, Hof vervult steeds
meer rol als ‘grondwettelijk Hof’
Enkele voorbeelden van recente rechtspraak
Airbnb: Arrest in zaak C-390/18 Airbnb Ireland
Airbnb voert eigenlijk een (online) vastgoedactiviteit uit. Dit heeft veel positieve gevolgen, maar ook negatieve. Voor
verhuurders is het interessanter om via Airbnb te verhuren dan aan lokale mensen. Dit is veel lucratiever. De vraag is
dan of je als nationale overheid mag zeggen om hier paal en perk aan te stellen. Frankrijk wilde dus eigenlijk een
vergunning vragen aan Airbnb zoals een vastgoedmakelaar nodig heeft. Hier komt het Europees recht bij kijken en de
commissie moet hiervan op de hoogte worden gebracht en een goedkeuring voor geven. Dit had Frankrijk niet gedaan.
Aldus kan Frankrijk van de vennootschap Airbnb niet eisen dat zij beschikt over een beroepskaart van
vastgoedmakelaar. De reden hiervoor is dat Frankrijk heeft verzuimd overeenkomstig de richtlijn inzake elektronische
handel de Commissie van dat vereiste in kennis te stellen.
Maar arresten C-724/18 en C-727/18 Cali Appartements (2020): regulering (vergunning) kortstondige verhuur aan
niet-inwoners mag wel bij schaarste beschikbare woonruimte. In latere arresten is de commissie dus milder geweest
en heeft het gezegd dat je het wel kan doen als het echt voor problemen zorgt.
Cookies
1
,Rechtsreeks gevolg van de uitspraak van de Europese commissie. De vraag was of het goed was of het al op voorhand
mocht aangeduid zijn dat het goed is. Het antwoordt was neen je moet het zelf aanklikken. Een standaard aangevinkt
selectievakje is dus onvoldoende
Luchtkwaliteit
Ook zaken over de richtlijn over de luchtkwaliteit werden vastgelegd in Europese normen. De richtlijn bepaalt echter
enkel dat er meetpunten moeten zijn en normen moeten zijn. In Brussel a.d.h.v. men het zo gedaan dat ze het in
groene zones had geplaatst de meetpunten i.p.v. bijvoorbeeld aan Kunst-Wet.
Het Europees hof heeft gezegd dat de nationale rechter mag bepalen dat de meetpunten op de juiste plaats worden
gezet en het heeft ook gezegd dat het niet globaal bekeken moet worden. Je moet ervan uitgaan dat een overtreding
op eender welk meetpunt een overtreding is. Maw om te bepalen of de grenswaarden worden nageleefd, moet het
niveau van verontreiniging op elk bemonsteringspunt, afzonderlijk beschouwd, in aanmerking worden genomen.
Onafhankelijke rechters
Heel veel recente arresten gaan over benoemingsprocedures rechters in de EU-lidstaten (rechtstaat of rule of law) in
Polen, maar ook Hongarije, Roemenië en Malta. Dit heeft meer betrekking op het aspect rechtsbescherming en hoe
iemand het recht kan afdwingen. Het Europees recht heeft ook voorrang op het Belgisch recht. Het nationaal recht
kan meteen putten uit het Europees recht indien de rechtsregels duidelijk genoeg geformuleerd zijn. Het is ook
essentieel dat de rechters onafhankelijk zijn. Ook de rechters uit de lidstaten. Er volgden een Poolse gerechtelijke
hervorming, onder meer inrichting tuchtkamer om rechters te sanctioneren; tuchtkamer is politiek benoemd. Het
probleem in Polen is wel nog steeds bestaande.
Waarom is dit probleem voor EU? Als er geen onafhankelijk is heeft het Europees recht invloed. Anders niet. Het zal
niet correct worden toegepast bij niet-onafhankelijke rechters.
Invoer uit israel/palestina: Arrest in zaak C-363/18 Organisation juive européenne, Vignoble Psagot
Levensmiddelen die worden ingevoerd uit derde landen in de Europese unie, moet je daar een melding van maken
van waar die worden geproduceerd? In principe wel, maar de vraag was dan als ze uit Palestijnse bezette gebieden
komen, mag je dan gewoon ‘made in Israël’ vermelden?
Het Europees hof zei om consumenten goed op de hoogte brengen van waar het komt (want dat is de bedoeling van
de wetgeving), moet je ook vermelden dat het uit bezette gebieden komt.
Recht om te huwen
Art 9 Handvest van de grondrechten: recht te huwen en het recht een gezin te stichten worden gewaarborgd “volgens
de nationale wetten die de uitoefening van deze rechten beheersen”. Zie ook arrest Coman (2018) C-673/16: het
begrip „echtgenoot” (HVJ baseert zich op vrij verblijf van EU-burgers): dat geldt ook voor echtgenoten van hetzelfde
geslacht; art. 9 Handvest wordt niet gebruikt
In december 2021: arrest over “rainbow-families”: geboorteakte moet worden erkend (arrest Stolichnova ‘baby Sara).
Hier ging het over een baby die geadopteerd was door twee moeders en die wilden naar bulgarije reizen om te wonen
en te werken. Een van hen had ook de Bulgaarse nationaliteit. Bulgarije accepteerde het huwelijk niet dus ze wouden
hen niet toelaten. Het Europees hof zei dat binnenin je land kan je dat bepalen maar je moet wel een geldig, legaal
geboortecertificaat accepteren.
Strafrechtelijk onderzoek
Mag de politie inbeslaggenomen mobiele telefoon tijdens strafonderzoek ontgrendelen en onderzoeken, zonder
toestemming/medeweten van de betrokkene? Deze zaak is nu nog aanhangig. In België en Nederland mag dit. In
Nederland kan je zelfs iemand dwingen om de gsm te openen. In deze zaak gaat het om Oostenrijkse wetgeving en
hier mag het ook. Hier gaat het om het feit dat hij ten minste op de hoogte moet worden gebracht van de
ontgrendeling.
2
,Europese integratieproces
Het is allemaal begonnen in 1951. Belangrijkste stappen die sinds het ontstaan van de Europese Gemeenschap voor
Kolen en Staal (EGKS, 1951) hebben geleid tot de huidige EU. De samenwerking is dus eigenlijk een uitvloeisel uit de
Tweede Wereldoorlog. Het vredesidee zit diep verankerd in het oorspronkelijke idee van een Europese samenwerking.
Waarom dan Kolen en Staal? Men wilde economisch samenwerken en kolen en staal waren essentieel voor
oorlogsvoering. Als je deze onder een Europees gezag bracht, kon men geen oorlog voeren.
Idee van vrede en stabiliteit op het Europese continent is rode draad in Europese integratie. Om doel te verwezenlijken
focuste men op de economische en sociale ontwikkeling door interdependentie en integratie van nationale
economieën
Er volgt een grote algemene paradigmashift internationaal recht na WOII. Men focust op samenwerking tussen Staten
op basis van verdragen, in plaats van vroegere nadruk op co-existentie tussen soevereine staten. Het is een enorme
shift die niet mag onderschat worden. Tot voor de tweede wereldoorlog heb je te maken met soevereine staten die
alles zelfs beslissen op hun eigen territorium. Er is een nieuwe rechtsorde gecreëerd die boven de lidstaten recht gaat
uitvaardigen.
Zie bv. art. 21(1) Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU): de EU bevordert multilaterale oplossingen voor
gemeenschappelijke problemen, met name in het kader van de Verenigde Naties en art. 21(2)c: doelstelling EU
is handhaving van de vrede
Er volgt een groot aantal initiatieven na WOII: bv de oprichting Organisatie voor Economische Samenwerking en
Ontwikkeling (OESO, 1948), oorspronkelijk om financiële hulp VS voor Europa te beheren (‘Marshall plan’) en ook de
Oprichting West-Europese Unie (1948), een militaire alliantie.
De Raad van Europa
Onder meer opgericht om de mensenrechten en de fundamentele vrijheden in Europa te beschermen, met eigen
organen zoals een parlementaire assemblee, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (Straatsburg). Er gold
een gemeenschappelijke standaard voor de bescherming van grondrechten, op basis van het Europees Verdrag tot
Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM, 1950)
Let op, niet verwarren met de EU, is traditioneel intergouvernementele organisatie, waarvan 47 landen lid zijn
(waaronder alle EU-lidstaten, maar ook Rusland, Oekraïne, …). Ook niet verwarren met de raad van de Europese Unie
en de Europese Raad
De Europese Gemeenschap voor kolen en staal (EGKS)
Eerste stap in de Europese integratie die naar de huidige Europese Unie (EU) leidt, is de Frans-Duitse verzoening: op 9
mei 1950 doet Robert Schuman, Frans Minister van buitenlandse zaken voorstel aan West-Duitsland (het
Schumanplan, inspirator was Jean Monnet). De Kolen- en staalproductie, die essentieel waren voor oorlogsindustrie,
worden onder supranationaal gezag gebracht.
Andere initiatieven om meteen ook Europese defensiegemeenschap en Europese politieke gemeenschap op te richten
mislukken
Wat is de Europese Unie?
Juristen zeggen vaak het sui generis. Het gaat verder dan internationaal recht, het leeft op zichzelf, het is geen
nationaal recht… als je er eigenlijk is naar gaat kijken dan kan je zeggen dat er een soort federale structuur van staten
ontstaat. Eigenlijk is de integratie al heel verregaand en de kenmerken van een staat (enkel mag je het echt nog niet
zo noemen). Zo zijn alle nationale/regionale organen en instanties zijn eigenlijk ook actoren in de Europese Unie: elke
nationale rechter is bv. een Unierechter en de Eerste minister is lid van de Europese Raad, alle andere ministers van
de Raad van de Europese Unie, …
Lidstaten en EU zijn één geheel. Je moet het niet zo zien als aparte entiteiten. Ze werken samen.
Geografische ontwikkeling
We komen hier nog op terug. De unie telde 28 leden door Kroatië, maar ondertussen is de Brexit gebeurd.
3
, 2020: uittreding Verenigd Koninkrijk (EU27). Uittreding op 31.1.2020 (maar overgangsperiode tot 31.12.2020)
Dit staat allemaal opgenomen in Akkoord over nieuw Partnerschap (EU-UK Trade and Cooperation Agreement,
24.12.2020): in werking sinds 1.1.2021
Institutioneel recht: EU-instellingen
Institutioneel vs. Materieel recht
In deze cursus ligt de klemtoon op het institutionele EU-recht, dat wil zeggen de EU-instellingen en organen, de
wetgeving, de afdwinging van het EU-recht. Het Materieel recht (het inhoudelijke recht) is Europees recht II. Er zullen
concrete gevallen gedoceerd worden, als de link actief staat moeten deze gekend worden. Als deze niet actief staat is
het eerder een illustratief voorbeeld.
Het institutionele EU-recht is grotendeels terug te vinden in de Verdragen:
• Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU)
• Verdrag betreffende de werking van de EU (VWEU)
Dit zijn de teksten die nodig zijn voor deze cursus.
De instellingen van de Europese Unie
Europese unie
Er zijn zeven instellingen, maar ook tal van organen. Dit zijn ‘agencies’ maw bepaalde administratieve autoriteiten die
bepaalde taken hebben, bv frontex (een agentschap) die belast is met de grensbewaking. Dit is een EU-orgaan. Ook
het EU-merkenbureau is hier een voorbeeld van.
Elke instelling handelt binnen de grenzen van toebedeelde bevoegdheden, moet voorgeschreven procedures volgen
en werkt loyaal samen: institutioneel evenwicht (art. 13(2) VEU). Loyaliteit en toedeling van bevoegdheden zijn
belangrijke principes.
EU-regelgeving
Het primaire of constitutionele EU-recht
Dit zijn de verdragen VWEU, EURATOM, VEU… maar ook de wijzigings- en de toetredingsverdragen. Ook het handvest
van de grondrechten van de EU hoort daarbij. Ook het internationaal recht hoort daarbij: de EU heeft
rechtspersoonlijkheid (art. 47 VEU) en sluit ook in eigen naam internationale verdragen en kan lid worden van
internationale instellingen en organisaties (voor zover het lidmaatschap juridisch mogelijk is).
De grondrechten van de EU staan achteraan in de codex. Dit is politiek. Anders zou het te veel op een grondwet van
een staat zou lijken. Het heeft dezelfde waarde als de verdragen.
De EU-regelgeving: secundair (of afgeleid) EU-recht
De instellingen opgericht door het primaire recht, maken het secundaire recht (verordeningen, richtlijnen). Dit is het
recht dat de EU-instellingen en organen vaststellen. Het gaat nog steeds voor op nationaal recht.
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur justienvanstrydonck. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €14,98. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
80796 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans