Camille Huybrechts 2022-2023
2. kinderen en jongeren met psychosociale problemen
2.1 Algemene omschrijving
Uitgangspunt voor psychosociale problemen= ‘ernstige’ problematische leefsituatie (waaronder
mishandeling, verwaarlozing)
• Continuüm van problematische situaties...
• Interactie is verstoord
• Met gevolgen voor het kind op psycho-sociaal vlak
o Ontwikkeling van de kinderen is bedreigd
o Verhoogd risico op gedrags- en emotionele problemen
• Omwille van negatieve invloed van opvoedingssituatie
Term problematische opvoedingssituatie: “door de betrokkenen als nagenoeg perspectiefloos
ervaren opvoedingssituatie, waarin men zonder hulp van buitenaf er niet in slaagt het geheel zodanig
te veranderen dat het weer perspectief biedend wordt.”
Het gaat dus over:
• Ingrijpende kinder – en jeugdervaringen
• Met duidelijke impact op de ontwikkeling
• Ondersteuning: uit het onderzoek Adverse Childhood Experiences (ACE’s)
2.1.1 Wat zijn deze Adverse Childhood Experiences?
à Ingrijpende jeugdervaringen
Oorspronkelijk:
• Kindermishandeling, opgroeien in gezinnen waar sprake is van huiselijk geweld, alchol- of
druggebruik, psychiatrische problemen, echtscheiding, verlies van ouder of crimineel gedrag
Latere onderzoeken:
• Pesten, gedwongen huwelijken, getuige zijn van collectief geweld in de gemeenschap,
onveilige buurt, ervaren van racisme, een geschiedenis van pleegzorg, …
Conclusie:
ACE’s zijn een risicofactor voor de ontwikkeling van de gezondheids- en gedragsproblemen van
kinderen die hiervan slachtoffer zijn. Hoger Risico wanneer meerdere ACE’s zijn.
2.1.2 Het verband tussen ACE’s en de impact op de verdere ontwikkeling verklaren?
Biologische verklaring (bio-psycho-sociaal model)
• Langdurige blootstelling aan trauma’s
o Effect op ontwikkeling van hersenen
o Effect op emotieregulatie, middelengebruik, geheugen, agressie en algemene
gezondheid
o Maar ook verbanden met sociaal economische status (onderwijs, tewerkstelling en
inkomen)
o Kwaliteit van leven
25
, Camille Huybrechts 2022-2023
Om te begrijpen hoe deze traumatische ervaringen uit de kindertijd effect hebben op de verdere
ontwikkeling vertrekt men vanuit volgende uitgangspunt:
De langdurige activering van het stressresponssysteem zonder aanwezigheid van protectieve factoren
is schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen. Het verstoort de ontwikkeling van de hersenen en
heeft dus effect op leren, geheugen, gedrag en executieve functies. Uit de resultaten van
wetenschappelijk onderzoek blijkt dat blootstelling aan trauma’s en toxische stres veranderingen
teweegbrengt in ons lichaam.
Piramide
• Laat zien hoe de effecten zien van toxische stress en traumatische gebeurtenissen in de
kindertijd effect hebben op de neurologische ontwikkeling en sociale, emotionele en
cognitieve tekorten.
• Dit leidt tot gezondheidsrisico’s, ziektes, sociale problemen en vroegtijdig overlijden.
• Personen blootgesteld aan 6 ACE’s, zullen gemiddeld 20 jaar korter leven dan personen die
geen traumatische ervaringen hebben in de kindertijd
Gevolgen
Korte termijn:
• Verminderde concentratie op school en bij spel, schooluitval, gedragsproblemen zoals
externaliserend en internaliserend gedrag, psychische stoornissen (zoals PTSS), (poging tot)
suïcide, verandering in neurobiologische hersenontwikkeling.
Lange termijn:
• Angststoornissen, depressie en depressieve stemming, risicogedrag, roken en
middelengebruik, psychische ziekte, geweld in het gezin, criminaliteit, risicovol seksueel
gedrag, een lager inkomen, laag zelfbeeld en (poging tot) suïcide.
• Daarnaast zien we ook verband met lichamelijke aandoeningen zoals hart- en vaatziekten,
diabetes, vroegtijdige sterfte.
2.1.3 Begeleiding
Preventie
• Protectieve factoren kunnen preventief werken en bijdragen tot veerkracht en herstel.
• Primair: hulpverleners in verschillende sectoren moeten kennis hebben van deze ACE’s
(kinderopvang, onderwijs, tewerkstelling, gezondheidszorg, jeugdzorg)
26
, Camille Huybrechts 2022-2023
Begeleiding
• Herstel kan op alle leeftijden
• Interventies worden best zo vroeg mogelijk opgestart.
• Alomvattende programma’s – gemeenschappen in beweging krijgen – netwerken!
Vlaanderen Agentschap opgroeien
Richtinggevend kader over het recht op bijstand door een vertrouwenspersoon in de integrale
jeugdhulp
• Studiedag 2.12.2019 (agentschap opgroeien):
• Vertrouwenspersonen en steunfiguren: hoe krijgen ze een plaats in de jeugdhulp en in het
netwerk van kinderen, jongeren en ouders?’
• Good practices:
o Lus vzw
o Jim
o Family finding
Begeleiding Lus
Lus staat voor samenleven.
Omringd door familie, vrienden en buren sta je sterker in het leven. Met een achterban die om je geeft
en het gevoel dat je ook voor anderen iets betekent, heb je een stevige basis. Het geeft je de kracht
om het heft in eigen handen te nemen en je leven uit te bouwen.
Lus ondersteunt mensen bij het creëren van een persoonlijk netwerk of een Lus-groep. Zo ontstaat
een stevige basis die deze mensen in staat stelt om hun leven uit te bouwen.
Lus vertrekt steeds vanuit het individu. We zetten geen individuele trajecten op of bieden geen 1 op 1
begeleidingen, in tegendeel. Lus gelooft zeer sterk in het verhaal van samen op weg gaan en
samen naar oplossingen zoeken. De werking van Lus is een aanvulling op de meer buurt- of
wijkgerichte aanpak van bijvoorbeeld Samenlevingsopbouw.
Het uitgangspunt van Lus is de vraag, wens en goesting van mensen om hun persoonlijk netwerk te
herstellen, te versterken en uit te breiden. Hiervoor grijpt Lus terug naar mensen die eerder al
betrokken waren in het leven van die ene centrale persoon. Een Lus-vrijwilliger probeert iedereen
weer samen te brengen. Hij legt ook linken naar andere mensen en versterkt zo de sociale cohesie.
Begeleiding Jim
• Met je eigen wortels groei je het mooist
• Kinderen maar eigenlijk alle mensen hebben wortels nodig om te groeien. Wortels houden je
op je plaats en voeden je. Zonder dat je het ziet krijg je er de normen, de waarden maar ook
hoe je dingen handig aanpakt, van mee. Zo groei je.
• Soms gaat het mis bij jongeren, worden ze geremd in hun groei, hebben ze het moeilijk. Juist
dan vragen we de jongere om binnen de groep mensen die ze al kennen en vertrouwen,
iemand aan te wijzen die hen als mentor, hun wortel, verder helpt groeien. Iemand die hen
inspireert, energie geeft en dingen leert. We halen ze niet uit hun habitat, we bieden ze een
stabielere groei. Dat is een nieuwe aanpak die duidelijk werkt.
27
