Volwassenenpsychiatrie Samenvatting
1. PSYCHOSE & SCHIZOFRENIE
PROF. CLAES
1. PSYCHOSE ALS SYMPTOOM
Psychose = symptoom dat wijst op onderliggende aandoening (syndroom)
≠ diagnose of ziektebeeld op zich
Koorts is ook slechts een symptoom en geen ziekte
1.1. PSYCHOSE
1. Hallucinatie = stoornis in de waarneming
o Veel van de oorzaken van hallucinaties zijn psycho-organisch
o Kunnen bij verschillende ziektebeelden voorkomen, maar geven
toch wat descriptieve waarde
i. Auditief, discriminerende, kleinerende hallucinaties
depressie
ii. Visueel, beweging, dingen op de muur zien ontwenning,
Charles bonnet
Auditief
Visueel
Tactiel
Olfactorisch
Gustatorisch
Meestal is het auditief of visueel en hiernaar ook het meeste onderzoek
Alle zintuigen kunnen verstoord zijn
2. Wanen = stoornis in de inhoud van het denken
o Bizar: dingen die absurd zijn en niet kunnen
o Niet-bizar: dingen die mogelijk echt kunnen zijn (bv denken dat je
vriend je bedriegt)
Betrekkingswaan: denken dat externe gebeurtenissen betrekking op je
hebben schizofrenie
Achtervolgingswaan: idee dat er complot tegen je is schizofrenie, bipol.
stoornis, depressie
Nihilistische waan: bv denken dat je geen darmen hebt of dat wereld zal
vergaan depressie
Ondergangswaan: ook armoedewanen
Grootheidswaan: vaak in manie in bipolaire stoornis
Erotomanie: denken dat iemand anders verliefd is op jou
3. Stoornis in de vorm van het denken, in het proces
o Van hak op de tak springen, inconsistent zijn, rare uitdrukking en
woorden gebruiken
Gedachtenstroom
Coherentie van het denken
Symbolische betekenis neologisme, concretismen
1
,Volwassenenpsychiatrie Samenvatting
1.2. WAARNEMINGSSTOORNISSEN IN GRADATIES
Gradaties
Normale waarneming Illusies, pareidolie
Hallucinaties
Illusie of pareidolie
Vervormingen
Externe stimulus is aanwezig
Vluchtig, droomachtig vaak niet bewust van dat deze niet echt zijn
Bv patronen beginnen te bewegen
Hallucinatie
Geen herkenbare externe stimulus
Elk zintuig kan betrokken zijn
1.3. DENKSTOORNISSEN IN GRADATIES
Gradaties
Overwaardige ideeën Waanachtige ideeën
Wanen
Overwaardige ideeën
Inhoud is nog min of meer realistisch maar weegt te zwaar
Elementen die in andere richtingen wijzen worden onvoldoende gezien
= cognitieve bias in negatieve richting
Bv depressie: na de les zeggen dat je niets van de les begrepen hebt
prof kan dit interpreteren als ik kan niets en ze zouden me beter
ontslagen
Bv als rechter piekeren over 1 rechtszaak die 20 jaar geleden
uitgesproken was dat je fout geoordeeld had en familie hun leven
verwoest hebt
Waanachtige ideeën
Inhoud van ideeën is absurd, onrealistisch
Persoon kan nog in twijfel gebracht worden over de echtheid
Bv mijn vrouw bedriegt mij kan zo zijn MAAR wanneer je bv ziet dat uit
gordijnen damp komt denken dat de minnaar van je vrouw je zo wilt
vergiftigen
Wanen
Inhoud van ideeën is absurd, onrealistisch
Persoon kan niet aan het twijfelen worden gebracht over de echtheid
1.4. PSYCHOSE ALS SYMPTOOM IN VEEL ZIEKTEBEELDEN
Primair psychotische stoornissen = psychose als hoofdkenmerk,
kernsymptoom
Schizofrenie
Waanstoornis
2
,Volwassenenpsychiatrie Samenvatting
Kortdurende psychotische stoornis
Schizofreniforme stoornis
Schizoaffectieve stoornis
Psychotische symptomen in andere stoornissen
Psychose kan voorkomen, maar is niet kernsymptoom
Bipolaire stoornis (manische EN depressieve fase)
Depressie
Psychose door alcohol/drugs (in intoxicatie of ontwenning)
Delier = acute verwardheid
Herbelevingen bij trauma: niet echt hetzelfde als psychose omdat de persoon
weet dat het niet in het hier en nu echt terug gebeurt, besef dat het een
herinnering is
1.4.1. WAANSTOORNIS
Treedt meestal op rond middelbare leeftijd of later (↔ schizofrenie:
jongvolwassen leeftijd)
Goed uitgewerkt, gedetailleerd waansysteem ze hebben een heel
verhaal met details
Algemeen functioneren redelijk bewaard je kan nog met hen spreken
over alledaagse dingen, maar zodra je het waansysteem raakt gaat het
mis
Geen ziekte-inzicht moeilijk behandelbaar
Meestal geen echte crisis of gevaar
Verschillende types: paranoïde (meest voorkomend), jaloers, grandioos,
erotomaan
Deze mensen komen door hun gebrek aan ziekte-inzicht vaak niet in de zorg
terecht omdat er met hen niets mis is volgens zichzelf. Het is een externe
samenzwering tegen hen. Vaak als toch in zorg gebracht door familie of in
contact met politie en moeilijk behandelbaar.
De wanen hierbij zijn niet altijd bizar in tegenstelling tot wel altijd bizar bij
schizofrenie. Bv vrouw die een minnaar zou hebben. Bizarre elementen gaan
vaak over complotten (bv vrouw die houten planken voor raam gezet had omdat
ze in straat aan het werken waren en dacht dat ze spionage apparatuur
installeerden). Algemeen functioneren redelijk bewaard (bv op een zeer rustige
manier vertellen en nog perfect praten over andere zaken zoals het weer en
kinderen, goed voor zichzelf zorgen)
monomanie = een waanzin die zich fixeert op één neiging en resulteert in
abnormaal gedrag (bv houten planken plaatsen)
Het gaat hier niet zozeer om de inhoud maar meer om de logische samenhang
tussen de wanen.
Een belangrijk punt om te bekijken bij psychose is of het bespreekbaar is met de
patiënt, is die flexibiliteit er? als dit er niet is kan dit ook een groot deel van de
psychotische klacht opmaken
3
, Volwassenenpsychiatrie Samenvatting
1.4.2. KORTDURENDE PSYCHOTISCHE STOORNIS
Aanwezigheid van wanen, hallucinaties, incoherente spraak of
gedesorganiseerd/catatoon gedrag gedurende minstens één dag, maar korter
dan één maand.
Wanen > hallucinaties
Betekent waarschijnlijk kwetsbaarheid bij de persoon, maar kan ook
reactief zijn
3 types
1. Korte reactieve psychose: als reactie op stressor, plots (bv door trauma)
2. Zonder duidelijke stressor
3. Postpartum
Andere oorzaken
Door inname van middel: drugs geïnduceerde psychotische stoornis
kwetsbaarheid voor langdurige psychotische stoornis
Slaapdeprivatie
2. SCHIZOFRENIE
Het belangrijkste ziektebeeld dat gepaard gaat met psychose
2.1. KRAEPELIN – DEMENTIA PRAECOX
Schizofrenie onderscheiden van manisch-depressieve ziekte
Nadruk op chroniciteit en cognitieve dysfunctie van deze stoornis
o Cognitief functioneren verminderde
Dementia praecox = vroegtijdige dementie
o Hij noemde het geen schizofrenie
o Nadruk op dementie was er omwille van de cognitieve
achteruitgang
2.2. BLEULER – GRUPPE DER SCHIZOPHRENIEN
Meer uitgebreide beschrijving van ziektebeeld
Hij gebruikte als eerste de term schizofrenie
o Schizofrenie = gespleten geest MAAR heeft hier niets mee te
maken!
Hij noemt het hier ook al een groep van stoornissen
o Niet altijd cognitief verval
o Wisselende prognoses
4
