Sitske Vermaelen
December 2016
Samenvatting Psychiatrie 2016-2017
Deel I: Over psychiatrische ziekteleer in het algemeen
Hoofdstuk 1 : Psychische gezondheid – psychisch lijden – psychische stoornis
Inleiding
Experiment door David Rosenhan in Amerika (1973)
Deel 1: 9 psychisch gezonde personen doen alsof ze auditieve hallucinaties hebben
(stemmen horen) en laten zich opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis. Sommigen
deden het experiment meerdere keren. Van de 12 opnames werd er 11 keer
schizofrenie als diagnose vastgesteld en 1 keer manisch-depressieve psychose.
Hoewel ze voortdurend en openlijk notities maakten betreffende het gedrag van de
hulpverleners en de andere patiënten merkte geen enkele hulpverlener op dat het
om pseudo-patiënten ging. Meerdere andere patiënten zagen dat ze niet echt
psychisch ziek waren en dachten dat ze onderzoekers of journalisten waren.
Eens ze een diagnose gekregen hadden en opgenomen waren slaagden de pseudo-
patiënten er niet in hun ontslag te bekomen tenzij ze akkoord gingen met de
psychiaters dat ze psychisch ziek waren en bereid waren om antipsychotische
medicatie te nemen. Deze medicatie werd door het toilet gespoeld. Geen enkele
hulpverlener merkte dit op.
Hulpverleners en psychiaters reageerden na afloop van het onderzoek ongelovig en
verbijsterd.
Deel 2: Een ander psychiatrisch ziekenhuis dat hoorde van de resultaten van
Rosenhans experiment was er van overtuigd dat dit bij hen niet zou kunnen
gebeuren. Als reactie werd er een nieuw experiment aangekondigd met 193
patiënten (echte patiënten). Van de 193 werden er 41 ten onrechte beschouwd als
pseudo-patiënt en bij 42 twijfelde men.
Dit onderzoek toont aan hoe delicaat diagnosestelling in de psychiatrie is. Deze hangt
voor een groot deel ook af van wat de patiënt aangeeft over gedachten, gevoelens en
beleven.
1
, Sitske Vermaelen
December 2016
1. Psychische gezondheid
Geen constant gegeven. Veel factoren kunnen onze (psychische gezondheid) bevorderen of
bedreigen.
Gezondheid en ziekte: geen kwestie van alles of niets. Eerder gradaties: gezond, minder
gezond, ziek, zieker,… Elk ziektebeeld is net zoals elke persoon verschillend. Een mens is
altijd meer dan zijn ziekte alleen.
De ‘symptomen’ van psychische gezondheid. “Men moet de boom beoordelen naar
zijn vruchten.”
Goede vruchten = goede boom.
Zieke vruchten:
- Zieke boom
- Gezonde boom in een zieke context ?!
Kenmerken van de psychische gezondheid = evaluatie van de mogelijkheid tot:
Arbeid: alle vormen van actief, zinvol, creatief bezig zijn
Contact en communicatie: relatie tot anderen
Genieten van schoonheid, natuur, seksualiteit, eten, spel, humor, enz.
Zichzelf en anderen liefhebben
Deze kenmerken moeten allemaal in voldoende mate aanwezig zijn om ‘gezond’ te zijn.
Psychische stoornis: 1 of meer van deze kenmerken is verstoord.
Hoewel een verstoring van 1 kenmerk niet altijd betekend dat er een psychische stoornis
aanwezig is.
2. Psychisch lijden
= pijn die voornamelijk of alleen psychisch/mentaal wordt gevoeld
≠ psychische stoornis
Verdriet ≠ depressie, rouw ≠ ziekte
Vaak aanwezig bij psychische stoornis. Vb. depressie, na manie of psychose, in de beginfase
van dementie.
Al dan niet zichtbaar voor de omgeving.
Iedereen wordt er wel eens mee geconfronteerd.
Soms zwaarder dan fysisch lijden.
Soms ook nood aan hulp: omgeving of professioneel.
Wordt meer en meer erkend euthanasiewet
Veel religies proberen lijden (psychisch en fysisch) draaglijk te maken.
Indien afwezig signaal dat kan wijzen op psychische stoornis!
Cave medicalisering en pathologisering.
2
, Sitske Vermaelen
December 2016
3. Psychische stoornis
= ziekte met psychische symptomen en/of psychische oorzaak
= zodanige verstoring van de psychische functies: perceptie, denken en verwerken, dat de
communicatieve, emotionele en gedragsmatige mogelijkheden van een persoon worden
beïnvloedt.
Om te kunnen spreken van een psychische stoornis moet er tegelijkertijd voldaan zijn aan
vier voorwaarden:
a. Het verschijnsel of gedrag is abnormaal
o Kenmerken van de beoordeelde persoon
Leeftijd, fysieke toestand, beroep, maatschappelijke plaats,
intellectuele mogelijkheden,…
Plotselinge veranderingen in bv. gedrag, gewicht,…
o Context
- De microcontext = onmiddellijke leefwereld
Vb. zich terugtrekken, in niets meer interesse hebben, niet
meer kunnen genieten (zonder speciaal voorval), agressief
uitschieten, zonnebril dragen in huis of als het regent,…
- De macrocontext = tijdperk en cultuur
Vb. homoseksualiteit in de middeleeuwen vs nu, zeggen dat
God niet bestaat in de jaren 50 vs nu, …
Vb. wat in sommige culturen als gestoord wordt aanzien is in
andere culturen normaal.
b. Dit abnormale verschijnsel of gedrag veroorzaakt ongemak, hinder of lijden
o Voor de patiënt zelf (vb. angststoornissen)
o Voor de omgeving (vb. anorexia nervosa)
o Voor beiden (vb. zware depressie)
c. Negatieve weerslag op het functioneren
o Op één of meer van de vier gebieden: arbeid, contact en communicatie,
genieten en liefhebben.
o T.o.v. het functioneren voordien of t.o.v. iemand van dezelfde leeftijd en
cultuur
d. Deze toestand moet een zekere duur kennen
DSM-5
= criteria voor een psychische stoornis
“Een syndroom gekenmerkt door klinisch significante symptomen op gebied van cognities,
emotieregulering en gedrag dat een uiting is van een disfunctie in de biologische,
psychologische of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het psychische
functioneren.”
3
, Sitske Vermaelen
December 2016
Hoofdstuk 2: De verschillende oorzaken van psychische stoornissen
1. Indeling van de oorzaken van psychische stoornissen
a. Psychogene oorzaken
“Door de psyche veroorzaakt”
Oorzaken die storend inwerken op de psyche via de zwaar negatieve
betekenis die zij voor een persoon hebben.
Vb. moeilijke levensomstandigheden, misbruik, verwaarlozing, ontwrichtende
verlieservaringen, lijden van zwaar onrecht, uitblijven van erkenning or
ernstige miskenning.
De negatieve gebeurtenis kan zich voordoen in het heden, verleden of beide.
Hoe vroeger dergelijke negatieve omstandigheden zich voordoen in het leven,
hoe groter hun verstorend effect op de psyche.
Behandeling: voornamelijk psychotherapie met medicatie als ondersteuning.
Verdere onderverdeling:
Heden
Lichtere stoornissen, Vb. aanpassingsstoornissen, bepaalde
angststoornissen zoals PTSS, sommige vormen van depressie,
gedragsveranderingen
Focus behandeling op levensomstandigheden, niet op de persoon.
Stoornis verdwijnt als de omstandigheden verbeteren.
Verleden
Traumatische gebeurtenissen uit de eerste levensjaren
Belangrijke interferentie met de psychologische ontwikkeling
Ernstigere stoornissen, Vb. (borderline) persoonlijkheidsstoornis,
hechtingsstoornis, toxicomanie, neurotische stoornissen (dwang ed)
Behandeling is veel complexer en moeilijker
Beide
De gebeurtenis in het heden is een herhaling van een traumatische
ervaring uit het verleden.
Sleutel-slot mechanisme: bijzondere gevoeligheid voor bepaalde
gebeurtenissen.
De reactie op de gebeurtenis is veel groter dan verwacht
4
, Sitske Vermaelen
December 2016
b. Somatogene oorzaken
“Door het lichaam veroorzaakt”
Oorzaken die storend inwerken op het psychisch functioneren via een
verstoring van het normale functioneren van de hersenen
Behandeling richt zich op:
- Herstel van de ziekte of afwijking
- Herstel van de stoornis in de neurotransmitter huishouding
- Vaak ook psychotherapie
Verdere onderverdeling: 3 soorten
Lichamelijke ziekte of afwijking
o Cerebrale aandoeningen:
Encefalitis, hersentumor, contusio cerebri, epilepsie,
degeneratieve aandoeningen (dementie, alzheimer,
parkinson, …)
o Metabole aandoeningen met cerebrale weerslag
Endocriene stoornissen (schildklier, bijnier, melatonine,…),
geslachtshormonen, anemie, ernstige infecties, lever- en
nierfalen, elektrolytenstoornissen
o Medicatie met inwerking op de hersenen
Cortisone, anticholinergica, psychofarmaca en
psychoactieve stoffen (drugs, alcohol) en het plots stoppen
ervan
Cerebraal disfunctioneren
o Afwijkingen ter hoogte van de hersenstructuur
o En/of cerebraal disfunctioneren (neurotransmitters)
Erfelijkheid
o Schizofrenie, depressie, bipolaire stoornis, autisme,…
“Psycho-organische stoornissen”
o = psychische stoornissen die uitsluitend somatisch kunnen
verklaard worden
o Voorbeelden:
Dementieel syndroom
Delirium (tremens)
Syndroom van Korsakoff
Organische stemmingsstoornissen
Persoonlijkheidsverandering: ‘frontaal syndroom’
Mentale handicap
5
