Religie, zingeving en levensbeschouwing
10.1 (p.139) “de tragiek van de ethiek”
Ethiek = de reflectie over de moraal
Moraal = de opvattingen die leven in een groep rond goed en kwaad
(toegestaan/verplicht/verboden)
Dit zijn regels waarbij we waarden kunnen hebben
- Instrumentele waarden = zaken die we nastreven, nastreven omwille van iets
anders. Bv. Geld
- Intrinsieke waarden = nastreven omwille van zichzelf
Ethiek is de reflectie/studie van de moraal, kan op 2 manieren
1. Descriptief = regels, waarden van een groep ➔ verklaren
2. Normatief = niet enkel beschrijven (wat zijn de normen en waarden), maar wat ze
moeten zijn. Hiervoor hebben we bronnen nodig om daarover te oordelen (soorten
bronnen):
a. Religie
b. Openbaring
c. Natuur
d. De rede
e. ….
Is het gerechtvaardigd om iemand gezond (eenzaam) op te offeren om 5 anderen (met veel
familie) te redden? ➔ Extreme vorm van utilitarisme (klopt niet in ons hoofd, we kunnen
een individu niet opofferen voor het geheel).
Ethiek kan je op verschillende niveaus bepalen
- Morele problemen ‘oplossen’ = situaties waarin ‘waarden’ botsen
o Bv. Waardenconflict bij bedrijf, mistoestanden die in het bedrijf gebeuren
o Er bestaan hiervoor procedures om dit op een zo redelijke manier op te
lossen
o Dit brengt problemen met zich mee.
- Preventie = proberen zorgen dat morele problemen zich niet voordoen
- Nadenken over het goede leven = als je naar diepste niveau gaat kom je buiten de
ethiek, levensvragen.
Ookal neemt men beslissingen op de meest ethische manier, er blijft een ethische rest.
= kan niet weggewerkt, onvermijdelijk lijden.
Valt soms moeilijk mee te leven, wekt de vraag op naar het ‘waarom?’
Bv. Dood uit zelfverdediging is ethisch correct maar toch draag je het voor de rest van je
leven mee.
Bv. Je moet mensen ontslaan, dit kan op de perfecte ethische manier waarbij je dan beslist
dat het bedrijf beter failliet zou gaan maar toch zou je dat beslissen om de mensen te
ontslaan. In beide situaties zullen er slachtoffers vallen.
Ookal is alles goed in je leven, het kan gebeuren dat je blijft zitten met iets. Bij ethiek vraag
je je dan af ‘hoe omgaan met dit lijden?’, als dit niet meer op te lossen valt door ethiek rest
er alleen de spiritualiteit.
,Spiritualiteit = centrale gedachten waarbij technologie, wetenschap en religie bronnen
hiervan vormen.
10.2 “de tijd van spiritualiteit” (p.140)
Probleem = definities brengen vaak meer verwarring op dan iets anders, maar zonder
definities kunnen we niet
4 elementen spiritualiteit
- Actief gebeuren van een persoon (= geen eigenschap, geen verworvenheid)
- Die zoekt naar een innerlijke identiteit of het dieper zelf
- Waaruit het besef groeit dat het leven een mysterie is dat de mens overstijgt en
omvat
- Waardoor met zich verbonden weet met al wat leeft ➔ ervaring van
verbondenheid met al wat leeft en de mededogen en liefde hiervoor.
Spiritualiteit voert dit als waren terug naar de ethiek. Het is geen vlucht voorbij de ethiek,
maar een inspiratie die leidt tot een bepaald gedrag, manier van in het leven staan.
Spiritualiteit is de binnenkant van de ethiek, het bezielen en motiveren van gedrag.
Spiritualiteit is nodig zodat ethiek niet vervalt tot procedures en normalisme. (Niet enkel
gedaan omdat het moet of om een goed imago te hebben) ➔ transcendentie
Onderscheid spiritualiteit en religie onderaan p.140
LINK TUSSEN ETHIEK EN SPIRITUALITEIT, ETHIEK KAN ENKEL GROEIEN DOOR IETS DAT AAN
DE ETHIEK VOORBIJ GAAT EN DIT IS SPIRITUALITEIT!
p.139 er is beweging gemaakt dat in de context van het bedrijfsleven naar spiritualiteit
gezocht werd.
Bv. Spiritualiteit in het bedrijfsleven in VS
Hoofdstuk 1 de spanning tussen vooruitgang en crisis
We leven in een dubbelzinnige tijd
- Plukken de vruchten van vooruitgang
- Confrontatie met reeks crisissen
Is meer vooruitgang de oplossing of moeten we het roer radicaal omroepen?
1.1 Vooruitgang is een realiteit
We kunnen niet om de vaststelling heen dat onze wereld ingrijpend veranderd is.
Bv. Landbouwers hadden geen wc binnen, laptops & gsm’s…
➔ Vooruitgang
Hoe is het gesteld met de extreme armoede in de wereld?
Extreme-armoede-grens ligt heel laag. (1,90 dollar/dag)
Evolutie van de extreme armoede = in 2017, 689 miljoen mensen maar in 1981, 1,9 miljard
mensen.
,➔ Ook relatief gesproken leefden er vroeger veel meer mensen in extreme armoede, de
meerderheid van de bevolking leefde vroeger in extreme armoede.
NATHAN ROTHSCHILD
was ooit de rijkste mens ooit
vandaag moet je al heen extreem arm zijn om te sterven aan ziektes die voor de
rijkste man ter wereld vroeger zijn dood kostte.
De meeste mensen hebben het vandaag veel beter dan de volledige mensheid vroeger.
Vaak vergeten we dat, er zijn denkers die het nodig vinden om hierover te spreken.
- Steven pinker = aantonen dat we erop vooruit zijn gegaan op alle vlakken
(gezondheid, geluk…)
- Maarten boudry = de wereld stond er nog nooit zo goed voor en we kunnen haar
nog veel beter maken
- Groep het zesde metaal = liedje waarin wordt geschreven over de realiteit van
vooruitgang (vroeger was niet alles beter)
Hoe recent vooruitgang eigenlijk is…
- In 1914 had 10% van de Belgen elektriciteit in huis, vandaag is een huis zonder
elektriciteit ondenkbaar
- Eerste antibioticum pas in 1928 uitgevonden en 1940 massaproductie
Het WTK-bestel
Waar komt de geschetste vooruitgang vandaan?
W etenschap (natuurwetenschappen) = inzicht
T echnologie = systemen met inzicht
K apitalisme (moderne economie) = potentieel aan grondstoffen en middelen om systemen
te ontwikkelen
De huidige wereld wordt vormgegeven door WTK.
De 3 componenten drijven elkaar aan (wederzijds en tegelijk)
Het WTK-bestel heeft de wereld waarin we leven vormgegeven en doet dat nog steeds… het
zijn de facto natuurwetenschap, technologie & kapitalisme die de wereld in de afgelopen
eeuwen beter gemaakt hebben.
Roept een fundamentele vraag op…
“hebben we eigenlijk nog iets te verwachten van religies, antieke filosofische systemen en
allerhande wijsheidstradities?”
De mensheid is er echt op vooruitgegaan door het WTK. Kunnen we nu nog vooruit gaan of
is dit niet meer mogelijk?
Laten we echter geen voorbarige conclusies trekken… natuurwetenschap, technologie &
kapitalisme hebben het leven dan wel aangenamer en gemakkelijker gemaakt…en hebben
een nog nooit geziene welvaart en overvloed tot stand gebracht…
“hoelang zal ongebreidelde vooruitgang nog mogelijk blijven?”
“moeten we ons niet stilaan opmaken voor een terugslag van ons mateloze gebruik van de
aarde?”
, Er is bovendien niet enkel de impact van de mensheid op de aarde, we lijken af te moeten
rekenen met een veelvoud aan crisissen.
Keerzijde van de medaille ➔ er is sprake van vooruitgang maar deze brengt allerlei
problemen, crisissen met zich mee.
WAT IS REFLECTEREN?
= verbanden leggen…
- Met actualiteit
- Eigen visie
- Eigen ervaringen
- Een boek, film…
Het kan botsen, klikken (iets uit je eigen visie of ervaring kan botsen of overeenkomen met
de theorie hier). Hierdoor kan je tot een eigen inzicht komen, leren.
1.2 een veelvoud met elkaar verweven crisissen?
Er komt vanalles op ons af via media, kranten.. (bv. Oorlogen, kernwapens,
migratiestromen, terrorisme, polarisatie, discriminatie, racisme…)
- Crisis van socio-economische bestel = zal er nog wel geld zijn om de pensioenen
te betalen, stoot de sociale welvaartstaat op haar grenzen?
o Bv. Spaarboekjes
- Crisis in het mentaalwelbevinden = we leven in een pillenmaatschappij waarmee
we kunnen doorrazen in onze speedbootmaatschappij.
o Bv. Gebruik antidepressiva
- Crisis impact van de technologie die zich verder gaat ontwikkelen = artificiele
inteligentie, wat betekent het voor ons menszijn als google bv ons beter kent als
dat wel onszelf kennen?
o Bv. Enorm veel gegevens beschikbaar over ons online
- Crisis van het politieke bedrijf = machteloosheid van het centrum, polarisatie
(succes extreemrechtse partijen)
o Recentimenten = gevoel om in minachting genomen te worden, niet
meegeteld te worden en hierdoor wrok te voelen en wraak voor te willen
nemen ➔ wordt een drijfveer bij veel mensen bij het stemmen.
o Antisysteem-denken = binnen het huidige systeem geen toekomst,
oplossingen meer zijn
o Mensen die plijten voor burgerlijke ongehoorzaamheid (geen oplossing in
ons systeem voor de milieuproblematiek)
o Leegloop van het centrum = vroeger 3 grote partijen die de macht hadden,
nu zijn die grote formaties niet meer wat ze geweest zijn (ze zijn dwergen
geworden)
o Politiek heeft bepaalde onmacht voor bepaalde jaren
- Coronacrisis = toont hoe kwetsbaar onze moderne samenleving vandaag is.
(hyperverbonden)
Al deze problemen staan niet los van elkaar, ze versterken elkaar.
Bv. Impact sociale media op mentaal welzijn.
Bv. Maatregelen die opwarming van aarde tegen willen gaan zorgen voor gevoel van
recentiment (we gaan niets meer mogen)
