Forensisch welzijnswerk
2022- 2023
DOCENT: Dr. Favril
Algemeen kader
Forensisch welzijnswerk -> verhouding justitie en welzijn
Het concept
Concept forensisch welzijnswerk is geïntroduceerd in Panopticon in 1980.
● Forensisch: disciplines en activiteiten op alle echelons strafrechtsbedeling
(opsporing, vervolging, berechting & strafuitvoering) = recht
● Welzijnswerk: activiteiten die bijdragen tot het individueel of collectief welzijn =
hulp- en dienstverlening
➔ Dus: welzijnswerk (=focus) binnen het forensisch veld (=specificiteit)
Concept - eenvoudig
Wat?
● Hulp en dienstverlening
● Aan mensen die als dader, slachtoffer of nabestaande
● (On)rechtstreeks worden geconfronteerd met strafrechtelijke interventie
*justitiable = iemand die recht zoekt
- meest frequent gebruikt voor daders/verdachten
Focus FWZW = volwassenen daders / verdachten
Slachtoffers > victimologie
Minderjarigen > Jeugdcriminologie en Jeugdrecht
Voor wie?
● Specifiek voor (potentiële) daders en/of slachtoffers
● Mensen in contact met justitie
1
,Door wie? Aanbod?
● Algemene maatschappelijke hulp- en dienstverlening
○ Hulpverlening: drughulpverlening, geestelijke gezondheidszorg, OCMW,…
○ Dienstverlening: VDAB, onderwijs, sport, bibliotheken,…
● Categoriaal welzijnswerk: specifiek voor doelgroep daders en / of slachtoffers
○ Justitieel welzijnswerk, slachtofferhulp, slachtofferonthaal, hulpverlening aan
seksuele delinquenten, PSD, justitiehuizen,…
Concept - complex
Wat is finaliteit? Wie is de opdrachtgever? Wat wil men bereiken
Organisatie en bevoegdheidsniveaus; sommige aspecten zijn een bezorgdheid van het
federaal niveau en andere van de deelstaten
➔ Onderscheid autonoom vs aan justitie gebonden FWZW
Autonoom FWZW
● Forensisch welzijnswerk dat autonoom van justitie werkt
● Is onderdeel van algemeen welzijnswerk
○ Hulp en dienstverlening, onderdeel van algemeen welzijnswerk
Aan justitie gebonden FWZW
● HCV in nauw verband met strafrechtelijke beslissingen
● Welzijnswerk onder mandaat (van justitie)
*HDV: hulp en dienstverlening
Oorzaak complexiteit
1.Ontstaansgeschiedenis
● welzijnswerk is ontwikkeld zowel vanuit privé-initiatief a:s initiatief van de overheid.
○ Organisch gegroeid -> vergelijkbaar met onderwijs. Zowel algemeen als
kerkelijk onderwijs
2.Bevoegdheidskwestie - staatshervormingen
● 1980-1985: opsplitsing bevoegdheden
○ Autonoom FWZW: hulp of vraag van cliënt (dus vrijwillig) wordt behandeld
door de gemeenschappen
○ Aan justitie verbonden WZW: hulp in nauw verband uitvoering
strafrechtelijke beslissingen (Bv begeleiding voorwaardelijke
invrijheidstelling) wordt federaal behandeld.
● 2011: 6e staatshervorming ( vlinderakkoord)
○ Onderscheid 80-85 verandert, want JH en ET (= deel van aan justitie
verbonden WZW) -> gemeenschappen, ipv federaal/
2
, ➔ Dus: justitiehuizen en elektronisch toezicht overgeheveld van federaal naar de
gemeenschappen.
Verhouding welzijnswerk - forensisch
Kern = debat verhouding welzijn(swerk) en straf(rechtsbedeling
Fundamenteel
- wat zijn onze doelstellingen?
- Wat is onze finaliteit?
Praktisch/organisatorisch
- hoe samenwerken? (Verschillende opdrachtgevers)
- Hoe informatie uitwisselen? (Bv beroepsgeheim)
Fundamenteel - finaliteit
Autonoom FWZW
= Uitoefening van het recht op maatschappelijke hulp- en dienstverlening • Waarom?
Iedereen recht op menswaardig leven (cf. OCMW wet 1976), óók daders
● Wie is opdrachtgever? De cliënt (vrijwilligheid)
○ Centraal principe = kwetsbaarheid van personen in contact met justitie
● Combinatie van individueel perspectief (HV) én structureel, maatschappelijk en
preventief perspectief
○ Ontwikkelen van sociaal beleid in functie van voorkomen uitsluiting
○ Zichtbaar maken van sociale dimensie problemen
● Beroepsgeheim als hulpverlener
JWW: onderdeel van de CAW, zijn er indien mensen er gebruik van willen maken.
- Justitieel welzijnswerk vertrekt van het principe dat ieder lid van de samenleving
over gelijke basisrechten beschikt en die moet kunnen waarmaken
Rol zorgprofessional in welzijns- & gezondheidszorg
Finaliteit = kwaliteit van leven (recht op menswaardig bestaan)
● Ondersteuning bij functioneren en bij participeren aan samenleving
○ = vanuit perspectief persoon (niet vanuit justitie)
○ = vraag- & behoeftegericht werken (noden)
3
, Aan justitie gebonden FWZW
● Welzijnswerk onder mandaat (van opdrachtgever)
● Opdrachtgever: actor binnen Justitie (echelons SRB)
○ Vb: onderzoeksrechter, gevangenisdirecteur, SURB, …
● Opdracht = divers: advies, controle (voorwaarden), rapportage, begeleiding, ... •
Beroepsgeheim, maar niet ten opzichte van de opdrachtgever (~ bvb. advies)
Illustratief – aan justitie verbonden WZW
- Boxstaens (2020): verhouding justitie-assistent (JA) en cliënt = werkalliantie
- RolJA:toezichthouden(controlevoorwaarden)énondersteunen(HV) = dubbele rol –
vinden van balans
- Doelstellingen Gaan Voorop De Vertrouwensrelatie
- Doelstellingen Op Voorhand Bepaald(door opdrachtgever)=bepalend
- Samenwerking=zoeken van overeenkomst over de doelstellingen
- Verbinding maken tussen JA en cliënt in functie van bereiken doelstellingen
Oorzaak spanningsveld?
● kritische jaren ‘70: maatschappelijke veranderingen
○ Kritiek op rol en beleidsruimte van overheid
○ Kritiek op het strafrecht en welzijnswerk
● Strafrecht en welzijnswerk werden in vraag gesteld. Zaken die al enige tijd aan de
gang waren, werden in vraag gesteld.
Spanningsveld
Kritiek op strafrecht
● SR = normerend en conserverend
● De strafrechtsbedeling
○ niet neutraal
○ sterk link politieke, sociale, economische context die mee inhoud en doel van
SR bepalen
■ Terug naar klassiek SR - abolitionisme - herstel DUS forensische
context komt onder druk te staan
Kritiek op welzijnswerk
● “What works?” (Martinson, 1974)
● Gebrek aan effectiviteit van behandeling tijdens detentie (en interventies in
welzijnswerk algemeen)
4
