Les 1: Kennismaking en inleiding
Soevereine staat = Hoeksteen van de Westfaalse wereldorde
Externe dimensie soevereiniteit: boven de staten is er geen hogere orde
Interne dimensie soevereiniteit: als staat is het verboden om zich te gaan inmengen in de
binnenlandse aangelegenheden van een andere staat
Verdrag van Westfalen: einde van de 30-jarige oorlog (1648). Het begin, in Europa, van het begrip
‘de staat’.
4 factoren om van een staat te kunnen spreken
- Je hebt een bepaald grondgebied
- Er is een bevolking
- Er is een overheid die dat grondgebied en de bevolking controleert
- Je wordt erkent door andere staten. Je hebt internationale relaties
Het Vaticaan wordt erkent als staat
196 staten waarvan 193 van de VN (Taiwan, Vaticaan en Palestina)
Toepassing Oekraïne: volgens deze definitie, als Oekraïne niet autonoom kan beslissen over hun lidmaatschap
bij de NAVO, dan zijn ze niet langer een staat. Dan zijn ze een satellietstaat van Moskou want die beslist over
hun internationale betrekkingen.
Toepassing op Palestina:
- Grondgebied: geen aaneengesloten stuk grondgebied. De Westbank en de Gazastrook worden
gescheiden door Israëlitisch gebied. In het gebied zijn er ook veel vlekjes van Israëlische kolonies. =
grondgebied is niet echt duidelijk
- Bevolking: Meerderheid Palestijnen woont niet in Palestina. Wat ook niet raar is door de oorlog. Er is
spraken van een Palestijnse diaspora.
- Overheid: Er is een overheid maar in welke mate behouden zij de orde en controleren zij de bevolking
en het grondgebied? Door de oorlog bepaald Syrië er nu ook veel.
- Diplomatieke erkenning: het grootste deel van de wereld erkent Palestina als staat. Amerika, Canada
en Australië zijn de voornaamste landen die ze niet erkennen. In West-Europa is een stilgezette
procedure voor erkenning toe te staan.
Toepassing diplomatieke erkenning:
Kosovo (2008): 98 VN lidstaat
Was een Servische provincie met voornamelijk Albanese inwoners Met steun van de NAVO onafhankelijk
verklaard
kut voor Rusland: NAVO breidt uit en grondgebied van een bondgenoot wordt afgepakt
Westelijke Sahara (1976): 84 VN lidstaat
Marokko claimt dat de Westelijke Sahara tot hun behoort MAAR in het zuiden is er een
onafhankelijkheidsbeweging ‘Polisario’ die een andere mening hebben.
De leider van Polisario heeft asiel gekregen in Algerije waardoor de diplomatische relatie tussen die landen niet
goed is.
Doordat Marokko Israël erkent heeft de VS, een Israël vriendelijk land, hun steun gegeven tegen de
onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara
Zuid-Ossetië (1991)
Russischgezinde delen van Georgië die zich onafhankelijk hebben laten verklaren nadat Georgië toenadering
zocht bij de NAVO. Met de steun van Rusland behoren ze niet meer tot de soevereiniteit van Georgië
1
,Noord-Cyprus (1983)
Erkent door Turkije. Onafhankelijkheidsbeweging dateert uit de jaren ’70, toen Turkije
Cyprus probeerde over te nemen. Conflict dat tot op de dag van vandaag nog altijd niet
opgelost is, ondanks vele bemiddelingspogingen van de VN (o.a. blauwhelmen)
Somaliland: niet erkent
Fragiele staten
= een land waarvan de overheid niet langer functioneert. Een staat waarin de centrale overheid
praktisch geen tot weinig controle heeft over het eigen grondgebied.
Bv. Syrië: groot deel wordt niet door de centrale regering in Damascus geregeerd maar door de koerden of de
IS. Delen van de rebellen worden gesteund door Turkije nadat de VS zich wegtrok uit Syrië, de overheid wordt
gesteund door Rusland kantelende machtsverhoudingen tussen verschillende staten
Natie
(vaak als synoniem voor staat gebruikt wat niet klopt! Internationaal betekend eigenlijk interstatelijk)
= groep mensen met gemeenschappelijke kenmerken: zoals taal, cultuur, geschiedenis, levensstijl
(Te vergelijken met een volk)
Imagined communities: ingebeelde gemeenschap, groep van mensen die zich als een natie omschrijft
Natiestaat
= Een vereniging van een natie in een staat
Naties verspreid over veel staten Koerden, Pathanen
Multinationale staten, staten waar verschillende naties wonen België, India, Rusland
Onafhankelijkheidsstreven Catalonië, Schotland
Niet-statelijke actoren
Internationale organisaties: VN, EU (werkt op supranationaal niveau), Unicef, Unesco,…
organisaties waarbij verschillende staten samenwerken gecreëerd na WOII
Multinationals: facebook, Apple, Starbucks,… internationale bedrijven
NGO’s: privépersonen (Bil Gates, Greta Tunberg) en bewegingen, Greenpeace, terroristische en
criminele groeperingen, religieuze bewegingen, …
We hadden dus deze interstatelijke relaties
Door Globalisering:
- Economisch, politieke en culturele integratie
- Revoluties in transport en communicatie
- Interdependentie (staten zijn afhankelijk van elkaar)
Komen we tot Wereldpolitiek:
- Ook aandacht voor niet-statelijke actoren en ‘low politics (beleidsdomeinen die niet direct te
maken hebben met kwesties als vrede en veiligheid)’
- Binnenlands politiek, buitenlandse politiek en wereldpolitiek zijn met elkaar verbonden
2
,Analyseniveaus
We kunnen naar wereld politiek kijken door 3 verschillende brillen:
gebaseerd op het werk van Kenneth N. Waltz: Man the state and war
1) Het individu: de persoonlijkheden van staatlieden, de percepties die ze hebben en keuzes die ze
maken
2) de individuele staten: de binnenlandse factoren die maken dat een staat een bepaald beleid
voert. De economie, de overheid, …
3) Het internationaal systeem: de allianties, de machtsverhoudingen tussen de staten, MNO’s,
NGO’s, …
Toepassing op Russische inval in Oekraïne: Wat verklaart de inval?
1) individuele niveau: Poetin als persoon, zijn ideologieën en percepties.
2) staat en samenleving: economische belangen voor Rusland (het controleren van de oliepijpleidingen).
Dictatoriale leiding van Rusland. De visie van Rusland op Oekraïne, dat zij geen eigen volk zijn en niet als
onafhankelijke staat zouden mogen bestaan.
3) internationale systeem: Uitbreiding van de NAVO.
Multiperspectivisme = theoretisch eclecticisme: het combineren van verschillende percepties
De grote scholen zijn te eurocentrisch en kijken niet genoeg naar de noord-zuid kloof
Ze zouden meer het verband tussen de theorie en de praktijk moeten leggen. Theorieën
geven ons inzichten maar er moet ook rekening gehouden worden met de invloeden op de
praktijk.
Thecudides (5e eeuw v.C.) (klassieke Griekse oudheid): een van de vaders van de geschiedschrijving
Schreef een werk over de Peloponnesische oorlogen in Griekenland.
= er was een conflict tussen Korinthe en Turkea, ze verbreken hun bondgenootschap en Korinthe
gaat met Athene samenwerken
Sparta was bang dat Athene te machtig zou worden, als zeemacht. Athene had niks vijandigs
gedaan en toch maakte Sparta zich klaar voor oorlog.
Enkel omdat er een machtsverschuiving was richting Athene werd Sparta bang.
veiligheidsdilemma: ‘moeten we ons nu al niet bewapenen voor Athene te machtig wordt’
typische internationale politiek
Athene bewapend zich ook uit verdediging en zo krijg je een hele militaire toestand.
Een tijdje later valt Athene een klein eilandje Melos aan terwijl ze nooit uit waren op oorlog.
Mensen streven naar macht
Machtige staten kunnen en doen wat ze willen
Belang van de geschiedenis
We leren veel uit voorvallen uit de geschiedenis. Bij een voorval van bijvoorbeeld een nieuwe oorlog
kunnen historishi gaan zien wat zijn de gelijkenissen en de verschillen met eerdere voorvallen.
A.d.h.v van die voorbeelden kunnen ze voorspellen wat kan gebeuren of wat ze zouden moeten
doen.
3
, Les 2: Geschiedenis van de wereldpolitiek
Napoleontische oorlogen
Weense wereldorde (1815-1854)
Krimoorlog, Frans-Duitse oorlog
Berlijnse wereldorde (1870-1914)
Eerste Wereldoorlog
Wereldorde van Versailles (1918-1939)
Tweede Wereldoorlog
Wereldorde van Jalta (1945-1989)
Val van de Muur, implosie USSR
Nieuwe wereld(wan)orde (1991-...)
Wereldorde: een bepaalde verdeling van de economische, politieke en militaire macht in de wereld.
De verandering van wereldordes wordt altijd voorafgegaan door een grootschalig conflict
De Pre-Westfaalse wereld
Verschillende manieren van het uitvoeren van gezag
Stammen
Keltische en Germaanse stammen
Stadsstaten
Territoriale vormen van politiek gezag
Athene, Sparta bij de Grieken
Firenze, Milaan bij de Renaissance
Niet zo een uitgebreid grondgebied als de staten vandaag
Imperia
Er waren geen strikte grenzen
- Romeinse rijk
- Byzantijnse rijk
- Mongoolse rijk
- Chinese dynastieën
- Ottomaanse rijk
Netwerken
Handelsverbond tussen steden waarbij men elkaars wetten overnam, handelstarieven afspraken om
zo de handel naar zich toe te trekken
- Delische bond
- Hanzeverbond
Hoe komen we van een wereld verdeeld door niet duidelijk afgebakende rijken tot een
wereld verdeeld door duidelijk afgebakende staten? deze evolutie speelt zich af in Europa
Europa was zeer gefragmenteerd, het was niet duidelijk wie waar iets te zeggen had
een decentralisatie van de overheid met een feodaliteitssysteem De enige eenheid die er was
in West-Europa was de Katholieke Kerk en de Duitse keizer die zichzelf zag als de nieuwe leider
In de late middeleeuwen is er opkomst van het protestantisme wat automatisch het pauselijk
gezag uitdaagt
4
