Samenleving: feiten en problemen
Inleiding
! Posi ef normatief
- Posi ef (beschrijvende) analyse = feitelijke vragen
Hoe ziet de wereld eruit?
- Norma eve (prescrip eve) analyse = rich ng op waardeoordelen
Hoe zou de wereld eruit moeten zien?
Onderscheidt: wetenschappers kijken naar posi eve analyses verwachtingen = normatieve ideeën
Drie basisins tu es
Samenlevingen (= onderwerp van studie)
- Meerlagige structuur
Lokale samenleving [Antwerpen]
Regionale samenleving [Vlaanderen]
Na onale samenleving (na estraat) !! [België]
Suprana onale samenleving [EU]
Wereldwijde samenleving [Aarde]
- Leden van de samenleving = individuen burgerschap = 3 delen
Burgerrechten = nodig voor individuele vrijheid
Poli eke rechten = recht op deelname aan uitoefening poli eke macht
Sociale rechten = recht om een waardig leven te leiden (vrij beroep, zekerheid,
huisves ging, gezond milieu, maatschappelijke ontplooiing, gezinsbijdrage, ...)
- Basisins tu es = gevormd door leden van samenleving (samenwerken, studeren, ...)
Gezin [1]
Bedrijf/onderneming [3]
Overheid [2]
Geschiedenis van de homo sapiens
Rol en ontstaan van basisins tu es
Het gezin [1]:
-Nieuwe mensen voortbrengen + verzorgen (idee van vroeggeboorte)
Prehistorische zorg: Romito 2 (geval van dwerggroei)
Man, 17-20 jaar = 120cm verminderde mobiliteit + beperkte strekking arm
Geen voldoening aan norma eve eisen van samenleving veel zorg nodig
- Wederzijdse hulp bieden + samenwerken (middelen)
Informele organisa e
Cogni eve revolu e: (70 000 jaar geleden)
- Ontwikkeling taal
- Nieuwe mogelijkheden
Samenwerken in (grotere) groepen
Crea e van verbeelde werkelijkheid
Ontwikkeling cultuur en religies
Ruil en handel markt
Goederen en/of diensten ruilen voor geld, ... (commodo es)
Ruil = essen eel kenmerk van markt ≠ geld
Markt ≠ basisins tu e
,Agrarische revolu e: (10 000 jaar geleden)
- Ontwikkeling landbouw
Verhoging voedselproduc e (per m² niet meer zwerven) = grotere samenlevingen
Structuren
Andere rollen
Hiërarchieën ontstaan ongelijkheden
- Ontwikkeling schri
Grotere samenlevingen = formele organisa e
- Ontwikkeling van de overheid [2]
Hiërarchie: meer macht over andere
Func es: weten maken (schri ) en handhaven + belas ngen innen en uitgeven
Babylonische we ekst: 1176 v.c.
Oude Egypte: belas ngen (deel van oogst naar Farao)
Industriële revolu e: (1800)
- Uitvinding van de stoommachine
Produc viteit neemt toe
Verstedelijking: migra e naar grote steden
Transforma e van de samenleving
- Winst maximaliserende bedrijven (schaalvoordelen in produc e) bedrijf [3]
Nood aan kapitaal en arbeid (produc emiddelen)
- Sociale rela e tussen werknemer en werkgever verandert
Omstandigheden verslechteren + onzekerder
Ongelijkheid en armoede neemt toe
Commodifica e van menselijke arbeid
Tranforma e in dingen van goederen die op de markt worden verkocht
Arbeid = goed te koop op de markt afhankelijkheid !
Economische groei:
- Meten van groei: BBP = maatstaf voor de totale output van een samenleving
Marktwaarde van finale goederen en diensten die geproduceerd en verkocht worden
BBP per capita = BBP delen door aantal inwoners van een land
Dalingen: Wereldoorlogen, oliecrisis, financiële crisis, corona, ...
- Zie www.socie es.be voor grafieken van BBP
Drie basisins tu es en de markt:
- Handel op de markt: goederen, arbeid en kapitaal
- Bedrijven [3] hebben produc emiddelen nodig om goederen te produceren
- Gezinnen [1] bezi en produc emiddelen en willen consumeren
- Overheid [2] reguleert de handel en controleert het naleven van contracten
Ongereguleerde markten = zonder regeling van de overheid (weinig voorbeelden)
Overzicht
Formeel (2&3) informeel (1) / profit (3) non-profit (1&2) / privaat (1&3) openbaar (2)
4e = maatschappelijk middenveld (vrijwillers, non-profit en liefdadigheidinstellingen) innovatie
,Basisstructuur
- Beschrijving hoe de taken, rechten en plichten (voordelen) van sociale samenwerking zijn verdeeld
tussen leden van de samenleving
Verdeling van voordelen = rechtvaardigheidstheorie
- Verschillende samenleving = verschillende structuren
- Centrale breuklijn = wie bezit de produc emiddelen?
1. Kapitalis sche staat:
- Private eigendom van produc emiddelen (arbeid en kapitaal)
- Vrije handel op de markt wijst produc emiddelen toe (behulp van prijzen)
- Onzichtbare hand van Adam Smith (1776)
2. Socialis sche staat:
- Collec eve eigendom van produc emiddelen
- Gecentraliseerde toewijzing van produc emiddelen via centrale planning
- Koude oorlog: socialisme (eenpar jstaten) bleek minder produc ef te zijn
3. Welvaartstaat (pragma sch alterna ef tussen beide basisstructuren):
- Kapitalis sche basisstructuur waar overheidsmacht intervenieert (marktkrachten wijzigen)
- Gebruik overheidsmacht
Mark alingen corrigeren en openbare diensten verlenen (L2)
Sociale risico’s verzekeren (L3)
Herverdelen en ongelijkheden verminderen (L4)
Armoede bestrijden (L5)
- Geschiedenis: sommige 19 e Eeuw meeste ontwikkeling na WOII (nog steeds opkomst: L6)
- Omvang: tot 30% BBP besteding aan sociale uitgaven gemiddelde = 19% (OESO)
Ouderdom, gezondheid, gezin, arbeidsongeschiktheid, ...
www.socie es.be
- Opva ngen:
Inkomenssteun voor de armen [food stamps, income support, OCMW, ...]
Sociale verzekering, sociale rechten, sociale diensten [social insurance, medicare, NHS, …]
Sociaaleconomisch beleid van de overheid [arbeidsmarkt / rol bij vormgeving van markten]
- Soorten: verschillende taakverdeling van de basisins tu es
Conserva eve (corpora s sche) = centrale rol voor gezin [België, Duitsland, ...]
Sociaaldemocra sche = centrale rol voor overheid [Zweden, Denemarken, ...]
Liberale = centrale rol voor onderneming [VS, VK (niet al jd), ...]
- Macht: structurele interpreta e van de welvaartstaat
Welvaartstaat = antwoord op problemen door ongereguleerde marktkapitalisme
Schadebeperkend, probleemoplossend instrument
Kri eken
o Progressieven: verbetering maar geen radicale oplossing voor onderliggend
o Conserva even: royaal, duur en demo verend
Alterna eve interpreta e vanuit power resource theory
Product van belangenconflicten, klassenstrijd en klassenallian es
Welvaartstaat = resultaat van macht van arbeidersklasse, bereikt door organisa e
, Sociaal contract
Bepaling basisstructuur = complex poli ek proces
- Sociaal contract = hypothe sch contract tussen burgers dat de basisstructuur beschrij
- Vb. declara on of America
Grondleggers: bezighouden met de rol van de overheid
- Hobbes: hee staat gezag over de individu
- Locke: is eigendom legi em
- Rousseau: Soevereiniteit moet in handen zijn van het volk
Overlappende genera es:
- Contracten: (her)onderhandeld door mensen van verschillende genera es
- Nieuwe onderhandelingen
Normale jden: stapsgewijze aanpassingen
Keerpunt (crisis, oorlog, ...): grondige herzieningen
Kernbegrippen
- Meerlagige structuur
- Burger-, poli eke en sociale rechten
- Sociale basisins tu es
- Gezin
- Bedrijf
- Overheid
- Markt
- Commodifica e
- BBP per capita
- Ongereguleerde markt
- Maatschappelijk middenveld
- Basisstructuur van de samenleving
- Kapitalis sche / socialis sche / welvaarstaat
- Sociaal contract