Werken met jongeren in een verontrustende
opvoedingssituatie (VOS)
Wanneer spreek je van verontrusting:
Verontrusting start met een gevoel. Verontrusting over de integriteit van de minderjarige’ =>
ongerustheid over:
- De ontwikkeling van de minderjarige
- Het welzijn van de minderjarige.
- Een onveilige situatie waarin het kind opgroeit (integriteit)
Wat bedoelen we met een Vos:
Problematische interactie tussen kind en ouder(s) en dat binnen een bepaalde context.
- Breed domein: voorbeelden=> uiting door oa spijbelen, poging tot zelfdoding, druggebruik,
grensoverschrijdend gedrag tussen jongeren, verwaarlozing, misbruik, geweld,…
Mogelijke oorzaken?
- Opvoeding
- Persoonlijkheid of gedrag van het kind/de jongere
- Somatische oorzaken
- Falen van de hulpverlening
Verschillende denkkaders als hulpmiddel bij het inschatten van de verontrusting.
POS vs. VOS
Hoewel een verontrustende en een problematische opvoedingssituatie dicht bij elkaar aanleunen,
wordt een POS een opvoedingssituatie genoemd die nagenoeg als perspectiefloos wordt ervaren.
Een VOS hoeft niet steeds perspectiefloos te zijn. De situatie kan verontrustend zijn, maar toch
perspectief bieden.
Sprake van verontrusting volgens het decreet integrale jeugdhulp.
Sprake van verontrusting wanneer de ontwikkelingskansen van een minderjarige bedreigd zijn. Dat
kan het geval zijn als de provisie-, protectie- of participatierechten van de minderjarige worden
geschonden. Maar ook als de psychische, fysieke of seksuele integriteit van een minderjarige of één
of meer gezinsleden wordt aangetast.
- Provisierecht: recht op toegang tot voorzieningen (bv gezindheidszorg, onderwijs…)
- Protectierecht: recht op bescherming (uitbuiting, mishandeling).
- Participatierecht: recht om gehoord te worden bij beslissingen.
,Denkkaders die ons helpen met evalueren in hoeverre een opvoedingssituatie verontrustend is.
Volume van de VOS (Ter Horst): de situatie wordt door de betrokkenen als perspectiefloos ervaren
Breedte
- Deelproblemen in opvoedingssituatie
- multiproblemgezinnen
Hoogte
- De ernst/acuut gehalte van de situatie
- Conflictgehalte van de opvoeding
Lengte
- De voorgeschiedenis
- Falende of ontoereikende hulpverlening tot nu toe
Wanneer spreek je van verontrusting: Kousemaker
De gewone opvoedingssituatie:
- Voelen zich bekwaam als opvoeder. Vinden ondersteuning in eigen netwerk, op internet
De opvoedingsspanning:
- De ouders gaan op zoek naar raad en advies. Ze hebben behoefte aan externe ondersteuning
en voelen zich onzeker en schuldig. De ouders vrezen ervoor de controle te verliezen.
Ervaren handelen als minder effectief.
De opvoedingscrisis:
- Ouders kunnen de situatie niet meer aan. Ze hebben een gevoel van incompetentie. Min of
meer wanhopig. Soms hebben ze nood aan steun van een deskundige. Een crisis kan
ontstaan van een probleem van buitenaf, bijvoorbeeld stressvolle gebeurtenis. Geen plezier
meer aan ouderschap. Toevlucht nemen naar noodkreten bv slaan uit onmacht.
De problematische opvoedingssituatie:
- Complexe problemen, over lange periode, opvoeding is bron van teleurstellingen en verdriet
Beschermende vs bedreigende factoren
Problematisch = ONEVENWICHT tussen de bedreigende factoren en de beschermende factoren.
De 3 categorieën:
1) Factoren in het kind
2) Factoren m.b.t. ouders/opvoeders
3) Factoren in de omgeving
Soms negatief doorwegen van de bedreigende factoren maar hou ook rekening met de
beschermende factoren. Is een samenspel=> Steeds een analyse maken!
,Ouderlijke opvoedingsstijlen:
Loslaten vs controle: de mate waarin ouders hun kinderen de vrijheid geven om zichzelf te
ontwikkelen of hun onder controle houden en hen te sturen in een richting.
Afstand vs nabijheid: mate waarin ouders zich betrokken voelen. Kan gaan van afwijzing naar
vijandigheid tot sterke betrokkenheid, ondersteuning en affectie.
De 5 mogelijke opvoedingsstijlen:
De verwaarlozende stijl:
- Kind mag alles, geen duidelijke regels (teveel loslaten)
- Complexe paradox voor kind: alles mag, maar wat kind ook doet, het is nooit goed
- Veel conflicten tussen ouders en pubers
- Ouders bieden geen emotionele steun en sturing
- Er is een grote afstand tussen de ouders en de kinderen. Ze vermijden ongemak voor henzelf.
Er is nauwelijks interactie tussen ouders en kinderen.
De autoritaire opvoedingsstijl
- Regels, discipline!
- Te veel controle
- De band tussen ouders en kind is gebaseerd op machtsstructuur (afstand en geen warmte)
- Kind wordt beknot in 1) eigen initiatief nemen 2) Interesses 3) Mogelijkheden
- Vb: kind moet doen wat de ouders zeggen, moeten deze studierichting volgen, moeten
luisteren, tegenspraak wordt niet geduld,…
, De permissieve opvoedingsstijl = laissez faire
- Een tolerante en verwennende opvoeding
- Extreem loslaten: er worden weinig eisen en grenzen gesteld aan het gedrag, weinig controle
en kinderen worden weinig gestraft.
- Ouders praten goed wat het kind doet, als er wat misloopt, is dit vlug de schuld van de ander
(slechte school, slechte vrienden, slechte trainer,…): extreme nabijheid, ouders zitten er mee
in en hebben geen overzicht meer
De overbeschermende opvoedingsstijl
- Extreme controle door de ouders
- Kinderen krijgen weinig vrijheid
- Extreme nabijheid = overbeschermen
De democratische opvoedingsstijl
Situering aan de as van de nabijheid met een milde vorm van loslaten en controle. !!!
- Duidelijke verwachtingen, kinderen moeten luisteren
- Ouders luisteren ook naar hun kinderen, staan open voor discussie
- Er is een duidelijke visie binnen het gezin
- Milde vormen van loslaten en controle
- Samenspel van vrijheid en meningsuiting
- Ouders nemen beslissingen volgens ieders mogelijkheden en doen wat ze zeggen
- Visie is niet rigide, standpunten kunnen herzien worden
- Wie schade berokkent, regelt alles netjes
Beste stijl op lange termijn.
Signs of safety => filmmateriaal Toledo
