SCHADEVERGOEDINGSRECHT
DEEL 1. INLEIDING
Historisch uitgangspunt in het privaat recht bij een schadegeval: “The loss lies where it falls.”
“De benadeelde draagt zelf zijn schade”: schade blijft liggen waar ze valt
maatschappelijke verwachtingen van een moderne verzorgingsstaat
Moet genuanceerd worden in onze moderne samenleving: “pech moet weg”, als er ergens
schade ontstaat willen we als samenleving dat deze zo veel als mogelijk vergoed wordt
Doelstelling:
Of en onder welke voorwaarden kan een benadeelde die schade lijdt ten gevolge van
activiteiten van andere personen aanspraak maken op herstel van de geleden schade?
Voorbeelden
Vb. casus 3M / PFOS: gezin dat vlakbij die site woonde, is aansprakelijkheidsprocedure gestart
wegens hoge waarde PFOS in hun bloed, de daling van de waarde van hun huis, kunnen tuin
niet meer gebruiken, angst voor toekomstige gezondheidsrisico’s precedentcase voor
vrederechter op basis van burenhinder, zien wat daaruit komt en dan eventueel later
groepsclaim indienen
Vb. casus aardbeving Groningen: gaswinning in de buurt van Groningen, verkeerde inschatting
en vergeten dat dit aardbevingen veroorzaakt, waardoor schade aan woningen en angst voor
toekomstige aardbevingen en waardeverminderingen van gebouwen etc. (ook oprichting
schadefondsen)
Vb. nefaste impact sociale media op tienermeisjes: ev. aansprakelijkheidsprocedures waarbij
men die bedrijven achter die sociale media (die de effecten kennen) aansprakelijk zal stellen,
zal waarschijnlijk starten in de VS
H1. OVERZICHT VAN DE VERGOEDINGSREGELINGEN
AANSPRAKELIJKHEID EN AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING
Aansprakelijkheid en aansprakelijkheidsverzekering
Aansprakelijkheid is veel meer dan de algemene vergoedingsregeling in van het
buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht (art. 1382 BW)
o Is vaak pas de laatste fase in het vergoedingsproces
Gemeen buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht (art. 1382-1386bis BW)
o BW 1804: enige uitzondering op uitgangspunt
o Strenge voorwaarden: fout – schade – oorzakelijk verband
o Integrale schadevergoeding
1
, o Toepassingsgebied: algemeen
Voorbeeld:
o Prof belt technicus om laptop op te starten, technicus valt van de trap door de
handtas van een studente die in het gangpad slingerde, breekt zijn been en komt in
het ziekenhuis terecht, hier loopt hij ziekenhuisbacterie op
o Wie is aansprakelijk?
Student? Ev. persoonlijke aansprakelijkheid wegens onzorgvuldigheid (art.
1382 oud BW)
Kwalitatieve aansprakelijkheid (art. 1383 oud BW ev.)
Algemene aansprakelijkheidsgrond voor gebrekkige zaken (art. 1384 oud
BW)
Open lijst voor zaken
Gesloten lijst voor personen
o Stel dat de trap gebrekkig is: gebrekkige zaak (1384 lid 1 BW)
o Gebrekkige aula, te weinig plaats voor de handtassen = aansprakelijkheid voor
samengestelde zaken
o Prof? Het bellen naar de technicus is geen fout, maar eventueel wel kwalitatieve
aansprakelijkheid: aansprakelijk als onderwijzer die instaat voor de studenten
Ouders zijn slechts aansprakelijk zolang hun kinderen minderjarig zijn
>< Onderwijzer blijft aansprakelijk, ook wanneer de leerlingen/studenten
meerderjarig zijn
o Als prof aansprakelijk gesteld wordt (kleine kans), zal KUL ook aansprakelijk zijn als
aansteller
Vereisten aanstellersaansprakelijkheid: vereiste van band van aanstelling (=
gezag, ondergeschikt verband)
Prof is zelfstandig academisch personeel, is dit dan ondergeschikt
verband? voor het onderwijsluik werken proffen wel in
ondergeschikt verband en hebben ze arbeidsovereenkomst met de
KUL, KUL bepaalt welke vakken er moeten worden gegeven
Art. 18 WAO: immuniteit voor werknemers geen aansprakelijkheid /
immuniteit voor eenmalige lichte fout, niet-herhaalde lichte fout door
werknemers, overheidspersoneel, vrijwilligers, stagiairs…
Wel aansprakelijk voor bedrog, zware fout, herhaalde lichte fout
o Grote tweedeling in gemeen aansprakelijkheidsrecht
Persoonlijke aansprakelijkheid: aansprakelijkheid wegens eigen daad (art.
1382, 1383)
Kwalitatieve aansprakelijkheid: aansprakelijkheid omwille van uw
hoedanigheid; personen en zaken waarvoor men instaat (art. 1384, 1385 en
1386)
Art. 1384: ouders, meesters…
o Andere personen toevoegen? NEE, gesloten lijst van
kwalitatieve aansprakelijkheid (toekomst: wijziging,
toevoegen van nieuwe categorie)
Laatste lid: weerlegbaar vermoeden
2
, Art. 1384 lid 1: algemene aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken dus
dieren en gebouwen zijn eigenlijk specifieke regimes
Art. 1385: dieren
Art. 1386: gebouwen (instorting)
o Enige mogelijkheid om schade toch niet bij uzelf te laten liggen, was oorspronkelijk
beroep doen op het gemeen aansprakelijkheidsrecht
Strenge toepassingsvoorwaarden: fout – schade – oorzakelijk verband
bewijzen
Foutaansprakelijkheid: indien je niet slaagt in de bewijsvoering blijft de
schade onvergoed
Nadruk op individuele verantwoordelijkheid van de schadeverwekker, op
basis van een fout en op de integrale schadevergoeding vanwege de
schadeverwekker als resultaat, ongeacht de zwaarte van de fout
Algemeen/ ruim toepassingsgebied: alle mogelijke schadegevallen, voor alle
menselijke activiteiten
Objectieve of foutloze aansprakelijkheid
o Eind 19de eeuw: industrialisering en opkomst moderne technologie
Inzicht dat foutaansprakelijkheid niet meer voldoende was + stijging van
aantal schadegevallen door de industrialisering en de ernst ervan + stijging
van personen die onvergoed bleven
o Aansprakelijkheid zonder bewijs van fout
Invoering van vormen van objectieve of foutloze aansprakelijkheid: fout die
in oorzakelijk verband staat met schade hoeft niet meer bewezen worden
o Toepassingsgebied: fragmentarisch, verschillend voor elk regime
Vormen zijn zeer divers, fragmentarisch: eigen toepassingsgebied,
toepassingsvoorwaarden en gevolgen
o Voorbeeld van wettelijke oorsprong: Wet productenaansprakelijkheid 25 februari
1991
In theorie zeer slagkrachtig: elk slachtoffer van gebrekkig product
(buitencontractueel of contractueel) komt in aanmerking
Met inbegrip van morele schade en onder bepaalde voorwaarden
voor schade aan goederen + ongeacht of slachtoffer de contractant
of een derde is
Aansprakelijkheid berust niet op de foutt van de producent, maar op
een gebrek in het product
Te relativeren in praktijk
Vb. zware val met elektrische fiets die duidelijk gebrek vertoonde: fiets in
twee gebroken bij het nemen van een bocht, kader van de fiets was te licht
om de motor van de fiets te dragen verkoper in Leuven, fabriek in
Duitsland, producent in Tsjechië begin van jarenlange procedure
o Voorbeeld van jurisprudentiële oorsprong (verankerd in art. 3.101 BW): bovenmatige
burenhinder
Evenwichtsleer: evenwichten tussen rechten respecteren
Enkel bovenmatige of abnormale hinder moet hersteld worden
3
, Indien het evenwicht verstoord is, is er sprake van bovenmatige hinder
waardoor recht op passende compensatie
Passende compensatie of herstel van het evenwicht, geen integrale
schadevergoeding zoals bij art. 1382 oud BW
Maatregelen die geacht passend te zijn opgesoms in art. 3.101 BW
(vergoeding in geld, vergoeding kosten, normaal gebruik, staking)
Zowel tussen grote commerciële activiteiten als in privé-context
Zie zaak PFOS
Vb. hondengeblaf, nachtvluchten nabij vliegvelden, abnormale
wateroverlast, rookvervuiling door een brand
Vb. kettingroker: buurmand zal niet verboden worden te roken, wel dat hij
alleen mag roken op terras, isolatie,.. als passende compensatie
o Bijzondere vorm: risico-aansprakelijkheid
Verschil met foutloze aansprakelijkheid: bij risico-aansprakelijkheid moet
men de fout EN het oorzakelijk verband niet bewijzen
Enige vereiste bewijs is dat er schade is geleden en dat er een feitelijke band
bestaat tussen de risicovolle activiteit die iemand heeft ondernomen en de
schade
Schade wordt hem juridisch toegerekend omdat hij een bepaald
aanknopingspunt heeft met één van de risicofactoren die een rol
spelen bij het ontstaan van de schade
Bedoeld voor economische activiteiten die nuttig zijn voor samenleving en
die we willen behouden, maar waarvan we weten dat wanneer er zich een
schadegeval voordoet, dat de impact gigantisch is (vb. kerncentrale)
Iemand die uit activiteit waaraan een bijzonder risico is verbonden
hieruit economisch voordeel beoogt te halen, moet ook de schade
dragen die het gevolg is van de realisatie van dat risico
Vb. aansprakelijkheid van de scheepseigenaar voor olieverontreiniging door
tankerschepen, aansprakelijkheid van de producent van giftig afval,
aansprakelijkheid van de exploitant van een kerncentrale wegens nucleair
ongeval
Plafonds: aftoppen tot waar men aansprakelijk is
Combinatie met verplichte verzekering
Enkel door die plafonnering vindt men verzekeraars die deze risico’s
willen verzekeren
Eventuele aanvulling met een fonds: voor de hogere schade dan
opvulling met geld uit fonds georganiseerd door de overheid
o Aansprakelijkheidsverzekering
Als oplossing voor insolvabiliteit van dader
Vb. familiale aansprakelijkheidsverzekering: gezinnen sluiten een
aansprakelijkheidsverzekering af voor het geval dat één van de
gezinsleden op basis van art. 1382 ev. aansprakelijk wordt gesteld
Belangrijke aanvulling op buitencontractueel
aansprakelijkheidsrecht: je kan enkel aan
aansprakelijkheidsverzekering raken als je bewijst dat de
4
