PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE
INTRODUCTIE
Waarom is persoonlijkheidspsychologie nuttig? (Er wordt van uitgegaan hoe het tegenwoordig denken over de
persoonlijkheid)
Beschrijven hoe iemand in elkaar zit.
Verklaren waarom iemand zich op een bepaalde, soms irrationele manier gedraagt.
- Cruciaal in de begeleiding van iemand!
Vertaling naar andere vakgebieden zoals:
- Arbeids- en organisatiepsychologie.
- Sociale psychologie
- ….
PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE ALS WETENSCHAP
Persoonlijkheidspsychologie = tak van de psychologie die zich bezighoudt met het bestuderen van
persoonlijkheid.
Analyse van persoonlijkheid op 3 verschillende niveaus (Kluckholn & Murray)
Elk mens is zoals alle anderen.
Elk mens is zoals sommige anderen.
Elk mens is als geen ander.
ELK MENS IS ZOALS ALLE ANDEREN
Human nature
Gemeenschappelijkheden
Ergens bij willen horen
- Bijvoorbeeld: puberteit en seksuele interesse.
ELK MENS IS ZOALS SOMMIGE ANDEREN
Individuele verschillen.
Verschillen tussen groepen
- Bijvoorbeeld: mate van perfectionisme bij sporters.
ELK MENS IS ALS GEEN ANDER
Uniciteit
Iemands unieke manier van verdriet hebben.
Voorbeeld:
Nood aan verbinding met anderen.
- Als mens
- Als belg
1
,SOORTEN ONDERZOEK
Persoonlijkheid kan:
Nomothetisch onderzocht worden.
Idiografisch onderzocht worden.
NOMOTHETISCH
Nomothetisch onderzoek = bestuderen van groepen.
Focus: gelijkenissen tussen groepen.
Waarom: universele wetmatigheden ontdekken over ‘de mens’.
Hoe: zelfrapportage, statische analyses.
Nadeel: weinig kennis over de complexiteit en dynamiek binnen individu.
IDIOGRAFISCH
Idiografisch = bestuderen van één individu.
Focus: uniciteit van het individu.
Waarom: dieper begrip van het individu.
Hoe: kwalitatief.
Nadeel: moeilijk generaliseerbaar.
WAT IS PERSOONLIJKHEID
Persoonlijkheid = Persoonlijkheid heeft betrekking op de kenmerkende individuele verschillen tussen mensen
in de manier waarop ze denken, zich voelen en zich gedragen. Deze individuele verschillen zijn vrij stabiel en
deels genetisch bepaald en openbaren zich in verschillende situaties.
PERSOONLIJKHEID, EEN INTRODUCTIE
WAT IS PERSOONLIJKHEID
Persoonlijkheid = Persoonlijkheid heeft betrekking op de kenmerkende individuele verschillen tussen mensen
in de manier waarop ze denken, zich voelen en zich gedragen. Deze individuele verschillen zijn vrij stabiel en
deels genetisch bepaald en openbaren zich in verschillende situaties.
Iedereen is uniek, Er zijn geen twee Mensen te vinden die precies hetzelfde zijn
verschillende manieren waarop Mensen van elkaar kunnen verschillen
fysieke kenmerken, lichaamsbouw, haarkleur, favoriete film, persoonlijke geschiedenis,…
persoonlijkheidspsychologie bestudeert deze psychologische individuele verschillen
Karakter + temperament.
- Karakter heeft voornamelijk betrekking op kenmerkende of typerende kenmerken van een
persoon.
- Temperament heeft betrekking op mengverhouding van bepaalde vloeistoffen. Wanneer je uit
evenwicht bent, resulteert zich dat door bepaald gedrag of emoties.
Tegenwoordig: verwijzen naar bepaalde persoonlijkheidseigenschappen die al in de
kinderjaren aanwezig zijn en die observeer baar zijn.
2
, Persoonlijkheid is relatief stabiel.
- Ongeveer 50% van persoonlijkheid is erfelijk bepaald.
- Overige deel wordt vooral bepaald door de niet-gedeelde
omgeving.
Kenmerken (trekken) = eigenschappen die verschillen tussen mensen
beschrijven.
Average tendencies – gemiddelde gedragsneigingen.
- Voorbeeld: Tessa is extravert is ze dit altijd?
De trekpsychologie bestudeert deze traits.
- Doel? Basisdimensies van persoonlijkheid.
3 functies van trekpsychologie:
Beschrijvende functie: mensen gaan beschrijven.
Verklarende functie: gedrag gaan verklaren.
Voorspellende functie: toekomstig gedrag proberen voorspellen en verklaren.
KARAKTER
Charasso: graveren, inkerven.
Stereotypen
“Hij is een strever”
2 soorten uitgangspunten:
Karaktertrekken als eigenschappen: causaal.
- Intern aan de persoon, eerder verklarend.
Karaktertrekken als samenvattingen: niet causaal.
- Extern aan de persoon, eerder beschrijvend.
TEMPERAMENT
Ontstaan: vloeistoffen in het lichaam.
mengverhouding van bepaalde vloeistoffen In het lichaam
hippocrates: 4 belangrijke vloeistoffen genaamd humores (kader)
als iemand teveel/te weinig van één van deze humores In het lichaam heeft, verklaart dit gedrag in emoties
Vandaag: basale persoonlijkheidseigenschappen.
Vroeg observeerbaar.
Experiment: meten van temperament.
Mary Rothbart (1981):
Stabiele eigenschappen: vroeg aanwezig.
Stabiliteit groeit met leeftijd.
Stabiliteit van temperament is hoger over korte intervallen.
Een teveel aan Naam temperament Psychologische beschrijving
Bloed (warm/nat) Sanguinisch Vrolijke, vriendelijk en grappig.
Slijm (nat/koud) Flegmatisch Traag, loom en lui.
Gal (warm/droog) Cholerisch Onstuimig, rootmoedig en
onverschrokken.
3
Zwarte gal (koud/droog) Melancholisch Somber, zwijgzaam en
vasthoudend.
, DENKEN, VOELEN, DOEN
Cognitieve processen van informatieverwerking.
Input beslissingsregels (Als-Dan) output.
STABILITEIT VAN PERSOONLIJKHEID
3 soorten stabiliteit:
1. Relatieve stabiliteit
belangrijk kenmerk van de persoonlijkheid (als een kind introvert is, zal hij dat waarschijnlijk
blijven)
2. Rangordestabiliteit.
- Relatieve positie in een groep in de loop van tijd. (opstandig zijn)
kinderen die opstandig zijn, zijn ze dat na verloop van tijd nog steeds? Onderzocht en
uitgedrukt in correlaties
- Costa & McCrae.
Individuen behouden hun relatieve positie ten aanzien van de groep.
1. Mean-level stabiliteit.
- Mate waarin scores van groepen naarmate ze ouder worden hetzelfde blijven.
zijn kinderen van 15 gemiddeld meer of minder …. Dan kinderen van 10
- Vergelijking van de gemiddelde score van een populatie over de tijd.
Stabiliteit van de persoonlijkheid is relatief stabiel.
Stabiliteit neemt toe met de leeftijd.
Piek van stabiliteit: 50 – 60 jaar.
Nuance: gedragsuitingen – persoonlijkheidstrekken.
Persoonlijkheid is vrij stabiel, al vanaf jonge leeftijd, en deze neemt toe naarmate mijn ouder wordt
duidelijke aanwijzingen voor de mean level stability van persoonlijkheid, het gelijk blijven van het
gemiddeld niveau van eigenschap op verschillende leeftijden(maar hoe ouder Mensen worden hoe
vriendelijker)
ERFELIJKHEID VAN PERSOONLIJKHEID
Het feit dat persoonlijkheid tamelijk stabiel, betekent dat het vrij fundamentele eigenschappen betreft, die
vermoedelijk een duidelijke genetische basis hebben.
Erfelijkheid = mate waarin genen overeenkomsten en verschillen tussen mensen kunnen verklaren.
Sommige fysieke kenmerken zijn in sterke mate erfelijk bepaald:
- Oogkleur, lengte.
Erfelijkheid van eigenschappen wordt vaak uitgedrukt in een percentage.
- Deel dat niet erfelijk is, wordt bepaald door de omgeving. (40 – 60%)
Mate van erfelijkheid bepalen door:
Overeenkomsten in de familie bekijken.
broer en zus: 50% dezelfde genen
neef en nicht: 12.5% dezelfde genen
wanneer familieleden die meer genen delen (broer zus) met betrekking tot een bepaalde
eigenschap meer op elkaar lijken dan familieleden die minder genen delen (neef nicht), kan dit een
aanwijzing zijn voor de rol van de genen met betrekking tot die eigenschap
probleem: gezinsleden groeien ook vaak in dezelfde omgeving op
4
