KLINISCHE TOPICS
2023 | KUL | PROF. LAGAE
TOPIC 1 – BORSTKANKER
1.1 OVER KANKER IN HET ALGEMEEN
● Kanker = een van de grote doodsoorzaken
→ Verschillende soorten kankers afhankelijk van het orgaan dat aangetast wordt
○ Carcinomen: longen, bloed, borst, darm/colon, blaas, prostaat
○ Leukemieën/lymphomen: bloedcellen
○ Sarcomen: vetweefsel, bot, spier (zeldzamer)
Hoe ontstaat kanker?
● In de meeste organen vernieuwen en delen cellen zich constant, hier gaat soms wel iets fout:
○ Cel begint verkeerd te delen wanneer het DNA gewijzigd wordt (cf. oorzaken)
- Single base change: één kleine verandering in de basen van het DNA
- Additions: er komen basen bij
- Deletions: er worden basen verwijderd
● Ons lichaam heeft restauratiemechanismen die het DNA gaat proberen herstellen, of als dat niet meer
lukt meteen gaat doden (= apoptose of cell suicide)
○ Die restauratiemechanismen = tumor suppressor proteïnen
- VB: p53 → maar als er een fout zit in p53 gen meer kans op kanker
● Soms lukt dit niet en blijft er een slechte cel bestaan die de neiging heeft om ook te blijven delen en
krijg je een tumor/gezwel aan slechte cellen (kanker)
● Bij huidkanker moet je oppassen → heel kwaadaardig
○ Melanoom (soort van huidkanker) ontstaat als ergens een kleine tumor ontstaat doordat er
een verkeerde celdeling plaatsvond
- Er is een kans dat ons lichaam dit nog kan opruimen
○ Maar het kan ook verkeerd lopen: de laag van cellen wordt doorbroken en het groeiende
tumorweefsel komt terecht in de onderlagen van de huid
○ Als het gezwel de bloedvaatjes in de onderlagen kapot maakt dan kunnen die slechte cellen via
de bloedbaan terecht komen in de andere organen
Metastase = uitzaaiing van het gezwel naar andere organen
Oorzaken van kanker
● De uiteindelijke 1-op-1 relatie/oorzaak is moeilijk te achterhalen
○ Wellicht kunnen we niet altijd vermijden dat we kanker krijgen
● Oude studies tonen dat er bepaalde streken zijn waarin bepaalde kankers meer frequent zijn:
gewoontes lijken evidentie van enkele kankers te bepalen
○ V.S. → Darmkanker
- Als Japanse families naar Amerika verhuizen stijgt hun kans op darmkanker
- Als Japanse families naar Amerika verhuizen daalt hun kans op buikkanker
- Omgeving i.p.v. genetica
○ China → Leverkanker
○ Australia → Huidkanker
○ Japan → Buikkanker
○ Canada → Leukemie
○ Brazilië → Cervicale kanker
● Algemene omgevingsfactoren die kanker veroorzaken:
(1) Rood vlees eten: landen waar meer rood vlees gegeten wordt (V.S. en Nieuw Zeeland) meer
kans op kanker
(2) Roken: leidt tot longkanker (hangt samen met genetische voorbestemdheid)
○ In combinatie met alcohol kan het leiden tot slokdarmkanker
1
, ○ Alcohol is zeer sterke predictieve factor: 40% meer kans op longkanker als je als roker
ook veel alcohol drinkt
(3) Bestraling: zowel zonneschijn als radiatie
○ Zonneschijn heeft effect op huidkankers: meer huidkanker in zonnige staten dan in
koudere staten
○ Bestralingstherapie, scan/foto bij de dokter → kanker
(4) Virussen: dringen binnen in de cel en installeren zich in het DNA waar ze zich verder gaan
repliceren en hierdoor en bij een foute deling kan hierdoor een tumor ontstaan
○ Maar niet zo frequent: Covid veroorzaakte geen stijging in kanker
○ Wel andere virussen geassocieerd met kankers
- Epstein-Barr virus (kissing disease) → Burkitt’s lymphoma
- Human papillomavirus → bbaarmoederkanker
- Hepatitis B virus → leverkanker
- Human T-cell lymphotropic virus → adult T-cell leukemia
- Kaposi’s sarcoma-associated herpesvirus → kaposi’s sarcoma
(5) Bacteriën: kunnen kans op maagkanker verhogen
○ Helicobacter pylori is een maagbacterie en als je er langdurig besmet mee bent krijg je
een hogere kans om maagkanker te ontwikkelen
(6) Genetica
○ 1/9 vrouwen krijgen borstkanker, meestal bepaalde families
○ Genetische vorm: mutatie wordt doorgegeven van de ene vrouw op de andere
○ Familiaal: zonder mutatie maar meerdere gevallen binnen eenzelfde familie
1.2 BORSTKANKER
Anatomie van de borst
● Borst(en) = mamma (mammae)
○ Primaire functie is melkproductie voor nageslacht
○ Borstklier maakt vloeistof die aan in klierweefsel (= fibroglandulair weefsel) na de bevalling
- Lobuli (= zones waar melk gemaakt wordt) → lobulaire borstkanker
- Ductuli (= kanalen waar melk naar buiten gaat) → ductulaire borstkanker
○ Afvoer van materiaal gaat via bloedvaten maar ook via lymfeklieren naar de oksel
● Patiënt voelt de massa in de borst = al laat
Diagnose: triple diagnostiek
(1) Stap 1: Klinisch onderzoek
○ Voelen van de tumor door zelfonderzoek of onderzoek door dokter
- Vanaf 40 jaar aangeraden om dit regelmatig zelf te doen/laten doen
- Veel tumoren die niet voelbaar zijn (zowel min 1 cm groot)
○ Andere symptomen: symmetrie, huidletsels verkleuring intrekking, ulceratie tepelintrekking,
tepelvochtverlies, palpabele afwijking, pijn
(2) Radiologisch onderzoek
○ Foto’s nemen en punctie maken (= via naald in borst microweefsel nemen om te onderzoeken)
○ Mammografie (1960), echografie (1970), MRI (1980)
- MRI is het best want geen bestraling, maar duur!
○ Elk gezwel kan je een score geven van 0 tot 6 (BIRAD)
- Met 2 goedaardig en vanaf 4 problematisch
(3) Histopathologisch en of cytologisch onderzoek
○ Onderzoeken van weefsel onder de microscoop
○ Men weet zeker welke soort kanker het is en welke soort behandeling je moet krijgen
Benigne vs. maligne gezwellen
● Benigne gezwellen zijn = fibroadenomen (goedaardige gezwellen op borst)
○ Onrustwekkend
○ Groeien tamelijk snel, kan je goed voelen en zien
2
, ○ Maar hebben niets met kanker te maken
○ Kunnen pijn veroorzaken, maar geen kanker
○ Lijkt op popcorn
● Maligne (kwaadaardige) gezwellen
→ We onderscheiden verschillende soorten borstkanker:
(1) Ductaal carcinoma in situ (DCIS)
○ Niet-invasief: het zit enkel in de ductuli, nog geen metastase, kan nog invasief worden
(2) Invasief ductaal carcinoom (IDC)
○ Invasief: het zit niet meer enkel in de ductuli, het gezwel kan uitbreiden naar het
lymfeklierweefsel bij de oksel en andere organen
○ Prognose hangt af van veel dingen: lymfeklierstatus, grootte en graad
○ Met goede therapie kans op genezing zeer groot
(3) Lobulair carcinoma in situ
○ Niet-invasief: het zit enkel in de lobuli, nog geen metastase, kan nog invasief worden
(4) Invasief lobulair carcinoma
○ Invasief: het zit niet meer enkel in de lobuli, het gezwel kan uitbreiden naar het
lymfeklierweefsel bij de oksel en andere organen
○ Ongeveer 10% van alle borstkankers
● Als borstkanker verspreidt het naar de lymfeklieren, probeert de chirurg het gezwel weg te nemen
(meestal niet meer de hele borst)
○ Deze neemt dan ook de 1ste klier in de oksel (sentinelklier) weg want als de verspreiding er is
zal die altijd in de sentinelklier ook zitten → controle
Factoren die specifiek bijdragen tot borstkanker:
● Factoren waar je niets aan kan doen
○ Gender: komt vaker voor bij vrouwen
○ Leeftijd: kans verhoogt bij het ouder worden
○ Genetische factor: vrouwen die het BRCA1 en BRCA2 gen hebben, hebben hogere kans
- BRCA1 → 65% (leeftijd 43)
- BRCA2 → 45% (leeftijd 41)
- De mutatie wordt ook doorgegeven door mannen aan hun kinderen
→ Van alle borstkankerpatiënten zijn er maar weinig die die mutatie hebben
- Sporadische frequenter dan heriditaire of familiale borstkankers
- Als je zo een gen hebt heb je ook een verhoogd risico op andere kanker
- Mannelijke borstkanker
- Pancreatische kanker
- Prostaatkanker
- Melanoma
● Factoren die je enigszins wel onder controle hebt:
○ Meer dan 10 jaar anticonceptie nemen
○ Geen borstvoeding geven aan kinderen
○ Geen kinderen hebben of ze later in het leven hebben
○ Hormoontherapie na de menopauze
- Oestrogeen zakt na menopauze → problemen
- Artsen gaan extra oestrogeen toedienen om klachten (osteoporose) te verminderen
- Oestrogenen zijn soms groeifactoren voor borstkankers
→ Als er een borstkanker is die hormoongevoelig is, hogere kans
- Veel borstkankers die hormoongevoelig zijn
- Exogene oestrogenen kunnen ervoor zorgen dat borstkanker ontstaat/sneller groeit
- Maar als borstkanker hormoongevoelig is kan je dit ook als oplossing gebruiken
○ Alcohol, overgewicht, nachtwerk, roken
The TNM staging system
● Hoe groot is de massa en spreiding (T)
3
