Samenvatting – Inleiding tot het Recht
Wat is recht?
Kenmerken en definitie
Kenmerken
1. Recht is overal
➔ Wat mag, moet of niet mag wordt door het recht geregeld
➔ Recht is onderverdeeld in specifieke rechtstakken
2. Doel om samenleving te ordenen
Om menselijk handelen doeltreffend te laten verlopen is duidelijkheid over wie wat mag
doen met welke middelen vereist
➔ Bevoegdheid om op te treden met middelen
Uit de regels kunnen we opmaken:
- Over welke middelen we mogen beschikken
- In hoeverre we erover mogen beschikken
- Wat we als goederen/rechten van anderen moeten respecteren
3. Wordt opgelegd door de samenleving
De regels ontstaan naar aanleiding van gewijzigde samenleving
Parlementen vertegenwoordigen de wil van de leden van de samenleving
➔ Stem van het volk
Het maken van nieuwe regels en wijzigen/afschaffen van bestaande regels gebeurt volgens
wettelijke procedures die strikt nageleefd moeten worden
4. Naleving van het recht kan worden afgedwongen
Rechtsregels is niet hetzelfde als maatschappelijke gedragsregels (vb. religieuze, morele
regels)
Maatschappelijke gedragsregels gelden enkel voor degene die ze vrijwillig willen volgen (vb.
regels in sportwedstrijden, beleefdheidsregels…)
➔ Deze zijn NIET afdwingbaar
Rechtsregels zijn WEL afdwingbaar
➔ Bij niet-naleving zullen er gevolgen zijn
➔ Hiervoor bestaan er instellingen en structuren
o Politie, parket, rechtbanken, fiscus…
Ellen Loeys
3e Ba Productontwikkeling
Samenvatting Inleiding tot het Recht Academiejaar 2022-2023
,Soorten regels
Verschillende categorieën rechtsregels:
• Gedragsregels
o Gedrag van leden in de samenleving ordenen door vastleggen van subjectieve
rechten
• Subjectieve rechten
o Bevoegdheden om over middelen te beschikken
o Behoren toe aan menselijke personen of rechtspersonen
• Instellingen en procedures voor toepassing en afdwinging
o Als iemand zich niet aan de gedragsregels houdt en rechten van anderen aantast
o Regels en structuren waarmee de toepassing van gedragsregels kan worden
afgedwongen
o Vb. gerechtelijke organisatie: arbeidsrechtbank, procureur des Konings,
gevangenissen
• Instellingen en procedures voor wijziging van het recht
o Regels en structuren die bepalen hoe juridische gedragsregels en toepassingsregels
kunnen gewijzigd of afgeschaft worden
o Vb. regels over totstandkoming van wetten, procedure tot wijzigen van de
Grondwet…
Definitie
Recht is een geheel van regels die als doel hebben de maatschappij te ordenen. De overtreding van
die regels wordt gesanctioneerd door een wettelijk voorzien systeem van sancties. Die regels worden
opgelegd door de maatschappij via haar vertegenwoordigers.
= Het geheel van afdwingbare regels die het menselijke handelen in de samenleving ordenen.
Objectief vs. subjectieve rechten
Objectief recht:
- Regels uitgedrukt in algemene, abstracte bewoordingen
- Staat los van de concrete personen en situaties waarop ze van toepassing zijn
- Gedragsregels, afdwingregels en wijzigingsregels
- Algemene regels in brede toepassingsvelden zodat je dit op veel verschillende situaties
en contexten kan toepassen
Belangrijkste voorbeeld: Art. 1382 BW: Elke daad van de mens, waardoor aan een
ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is
ontstaan, deze te vergoeden.
Als je de oorzaak bent van schade, ben je verplicht die te vergoeden. Als je dit niet
doet kan de persoon die aan de schade lijdt je dagvaarden voor de rechter
Ellen Loeys
3e Ba Productontwikkeling
Samenvatting Inleiding tot het Recht Academiejaar 2022-2023
,Subjectief recht:
- Telkens als objectieve rechtsregels toepassing vinden in concrete situaties en op
concrete personen
- Erkende bevoegdheid om naar eigen goeddunken bepaalde handelingen te stellen
Rechtssubject vs. rechtsobject
• Rechtssubject
o Persoon of groep personen die subjectieve rechten en juridische plichten hebben
o Dragers van subjectieve rechten en plichten
o Rechtspersoon of natuurlijke personen
• Natuurlijke persoon
o Mensen van vlees en bloed
o Hebben reeks eigenschappen (naam, bekwaamheid, nationaliteit, adres, burgerlijke
stand…)
• Rechtspersoon
o Groeperingen, organisatie, juridische constructie met een specialiteit (vb.
vennootschap)
o Worden gecreëerd met een bepaald doel met daaraan gekoppelde rechten en
plichten
o Kan zelf rechten en plichten hebben die los staan van de leden als natuurlijke
personen
• Zaken/rechtsobject
o Waarover een natuurlijke of rechtspersoon beschikt
o Vb. dier, kapitaal, aandelen…
Rechtsmisbruik
Subjectieve rechten mag je niet misbruiken → is verboden!
Is een algemeen rechtsbeginsel
➔ Staat nergens in de wettelijke bepaling, maar behoort toch tot het recht
Rechtsmisbruik = wanneer men subjectieve rechten gebruikt met als enige bedoeling om een ander
te schaden
Afwezigheid van belang: Als iemand 2 of meerdere manieren heeft om een recht uit te oefenen en
hij kiest de manier die het schadelijkst is voor anderen terwijl hij daar zelf geen belang bij heeft
Je maakt misbruik van het recht als je het uitoefent op een wijze dat kennelijk de grenzen
overschrijdt van een normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en bezorgd persoon
➔ Je moet het recht dus op een redelijke en vredevolle manier uitoefenen
Sanctie: herstel in natura/naar oorspronkelijke toestand en/of schadevergoeding
Ellen Loeys
3e Ba Productontwikkeling
Samenvatting Inleiding tot het Recht Academiejaar 2022-2023
, Soorten subjectieve rechten
Politieke rechten
Rechten die de burger tegenover de overheid kan uitoefenen en opeisen
1. Politieke vrijheden
Verlenen aan de burgers een onaantastbare vrijheid
Vb. vrije meningsuiting, vrijheid van onderwijs
Plicht van de overheid om geen wetgevende, administratieve of feitelijke handelingen te
stellen die een inmenging in deze vrijheidssfeer inhoudt
2. Participatierechten
Verlenen aan burgers de mogelijkheid om deel te nemen aan het overheidsbeleid
Vb. kiesrecht, recht om zich kandidaat te stellen bij verkiezingen
3. Sociaal-economische rechten
Verlenen aan burgers het recht van de overheid financiële tegemoetkomingen of bepaalde
diensten te vragen
Deze worden onrechtstreeks gefinancierd via belastingen door de burger zelf of door andere
burgers
➔ Vorm van herverdeling van vermogens
Burgerlijke rechten
Rechten die een burger tegenover zijn medeburgers kan uitoefenen
➔ Soms wordt hier ook de overheid als medeburger beschouwd als die geen gebruik maakt
van haar machtspositie
• Patrimoniale rechten/vermogensrechten
Betrekking op economische, in geld waardeerbare goederen die verhandelbaar zijn
De titularis mag erover beschikken, ze overdragen aan iemand anders of er afstand van doen
Deze rechten eindigen niet bij de dood van de titularis, maar gaan over op erfopvolgers
o Zakelijke rechten
▪ Heerschappij toekennen over een goed
▪ Volledig of gedeeltelijk heerschappij
o Vorderingsrechten
▪ Verlenen de bevoegdheid om van iemand anders de uitvoering van
verbintenissen te eisen
▪ Kan zijn dat de ander iets moet doen, geven of laten
o Intellectuele rechten
▪ Verlenen een exclusieve heerschappij over een intellectuele creatie (logo,
uitvinding, tekst…)
▪ Vb. auteursrecht, merkenrecht…
▪ Zijn in geld waardeerbaar
Ellen Loeys
3e Ba Productontwikkeling
Samenvatting Inleiding tot het Recht Academiejaar 2022-2023
