DEEL I. PID : WAT & HOE?
1. INLEIDING
Er bestaan grote versch tss mensen
- Ied = anders: fysiek, voorkomen, psy
- Gem pers = spreken over iem die nt bestaat
- PID nodig om menselijk gedrag, gedachten & gevoelens te begrijpen
o Onderz emoties = belangrijk onderdeel v PH
Emoties = reactie op gebeurtenissen die vr ons v belang zijn versch reactie
Relatief stabiele versch tss mensen i hoe ze zich drgaans voelen = inter-indiv
Mensen vertonen emotionele schommelingen over d tijd = intra-indiv
Grote versch TSS mensen & BI mensen ovv emoties, PH, gedrga, gedachten, gevoelens, intelligentie
deze versch = studieobject v PID: beschrijven & verklaren
2. DOELSTELLINGEN & GESCH
2.1. DOELSTELLINGEN
PID alg psy
- Alg psy = begaan met ontdekken v alg wetmatigh (fieleer, soc psy, bio psy)
o Zoektoch nr alg wetmatigh = belangrijk & waardevol MAAR nt hele plaatje WANT er
zijn grote versch tss & bi mensen (=onderwerp PID)
- Doel
(1) Beschrijven v versch: op welke vlakken mensen v elkaar/zichzelf versch, welke
belangrijkste versch & verbanden tss versch
(2) Verklaren v versch: wat ligt aan basis v deze versch?
- Pid ≠ geïsoleerd implicaties vr alle toep geb vd psy (org, bedrijven, school, T & onderz,…)
Bv mentaal welzijn & covid
- Lange tijd bijhouden hoe ze zich voelen om mogelijks vroegtijdig te kunnen ingrijpen bij depri
- Res: hoe versch mensen reagern op lockdown = grote versch!
o pers 1: veel impact pers 2: weinig pers 3: cravings pers 4: gn versch
2.1.1. WAT ?
A. BEDRIJVEN V VERSCH
Impliceert vgl
- Vral tss mensen (indiv, man, vrouw, groep,…)
o Tss indiv = interindiv versch tss mensen hoe ze reageren op condities
Bv mensen emotioneel laten voelen: hoofdeffect v manipulaties vgl
o Tss groepen = intergroepsversch
Versch tss jongens & meisjes i agressie, cogn vaardigh, emotionaliteit
Cu versch i intelligentie / PH
OPM: weinig / gn werkelijke cu versch!
- (I mindere mate) bi mensen (over tijd, versch situaties)
1
, 3) Bi 1 pers = intraindiv versch profiel over situaties / tijdstippen
Bv alleen i bep soorten situaties heel kwaad = vb ve gedragshandtekening
4) Interindiv versch i intraindiv versch = interindiv versch i profielen
Bv hoe 3 pers versch tss mensen over versch situaties hoe ze gaan reageren
Hulk w agressief als belediging lil kleine w agressief i
huidhoudelijke kring octo (spongebob) is altijd agressief
meerdere soorten versch mogelijk
Beschrijven v versch inzake?
- Dimensies v indiv versch: op welke vlakken versch mensen
- 2 grote deeldom
o Cognitief fieoneren
IQ: prestaties op cognitieve taken (prod)
Cogntieve stijlen: manier v verwerken bij cognitieve taken (proces) versch
i hoe dingen opl bv analytisch / holistisch
= PID v intelligentie & cognitieve stijlen
o PH: affectieve & soc dom
Bv karakter, emoties, soc gedrag
= PID v PH
B. BEDRIJVEN V VERBANDEN TSS VERSCH
Versch ovv 1 var (bv geslacht, IQ, zelfwaarde, SES,…)
- I verband brengen met versch ovv andere var (bv agressie, woede, profielen v agressie,…)
- Hoe hangen deze samen? uiteindelijk doel:
2.1.2. DOEL ?
A. Zicht krijgen op struct v versch tss mensen & hoe versch op versch vlakken onderling
samenhangen
B. Versch verklaren : wat ligt aan basis v deze versch ?
- Gen ? opvoeding ? bio ? cu ? leergesch? versch niv
- Proximale verklaringen ALTIJD NODIG
o Factoren di id tijd & ruimte min of meer samengaan met te verklaren (verbanden tss)
versch
o Bv fysiologie & emoties, hitte & agressie
- Distale verklaringen
o Factoren die verderaf liggen id tijd
o Bv evolutionaire T v geslachtsversch, genen, gebeurtenissen i vroege levensfasen,…
2.1.3. DOOR WIE ?
Onderscheid tss
Expliciete T over versch Impliciete T over versch
- T & bevindingen id wetensch & publieke - Impliciete opvattingen die elke mens heeft
wereld over d aard & oorzaken v versch tss over d aard & oorzaken menselijke gedrag
mensen & versch tss mensen
- Vr anderen kenbaar want bv gepubliceerd - Nt rechtstreeks kenbaar vr anderen
- Drgaans dr wetensch uitgevonden, - Kunnen onrechtstreeks onderzocht w
geformuleerd - Drgaans dr leken uitgevonden & dr
- Behoort tot dom v PID wetensch onthuld, dr media beschreven
- Behoort tot dom v pers perceptie, soc
cognitie
2
, ied heeft bep opvattingen = impliciete T elk mens = (minstens impliciet) e differentieel psy
Expliciet & impliciet ≠ onafh, ze beïnvloeden elkaar
- Expliciete T w gecontamineerd dr impliciete
o Via wetenschapper
= ook leek, met eigen vroordelen, partijdigh hierv bewust zijn
Beter eigen vroordelen / opvattingen erkennen dan te doen alsof ze er nt zijn
o Via proefpers
Onderz waarop expliciete T gebouwd zijn, w regelmatig gecontamineer dr
impliciete T
Bv demand effects (doen wat er gevraagd w), zelfrepresentaties etc
- Impliciete T w beïnvloedt dr expliciete
o Onderz res verspreiden zich via media, populaire wetensch lit & gaan mee bep hoe
we versch tss mensen percipiëren
2.2. GESCHIEDENIS
2.2.1. D BENAMING DIFFERENTIËLE PSY
Nieuwe discipline dr Henri & Binet: La Psychologie Individuelle
- Opl v 2 problemen
o Hoe variëren psy processen v indiv tot indiv (inter-indiv versch)
o Hoe variëren psy processen onderling bi e indiv (intra-indiv versch): welke hangen
samen, welke zijn de belangrijkste etc.
1ste gebruik term Differentiële Psychologie dr William Stern (1900): “Über Psychologie der
individuellen Differenzen: Ideen zu einer differentiellen Psychologie“
- 3-voudige taakomschrijving vr differentiële psy/PID
o Beschrijven v aard & grootte versch i psychisch leven tss indiv & groepen (vb. rassen,
geslachten, klassen) (beschrijven)
o Hoe manifesteren deze versch zich (vb. handschrift, gelaatsuitdrukkingen) (methode)
o Welke factoren bepalen versch (vb. erfelijkheid, cultuur) (verklaren)
Robert Yerkes (1913): 1h brengen i takken v psy die vergelijken: comparatieve psychologie
- Object of vergeleken groepen is v ondergeschikt belang
- indien men maar d vergelijkende / correlationele methode gebruikt
Opmerkingen:
- Indiv psy
o Nt meer gebruikt om differentiële psychologie/PID aan te duiden:
Te veel connotatie met specifieke psychoanalytische theorie (Adler)
Verwijst ook nr intra-indiv versch bi 1 persoon = personologie
- Comparatieve psychologie: focus op experimentele dierstudies
o PID kan nt werken met experimentele methode want werken met natuurlijke versch
- Term differentiële psy w nt meer zo vaak gebruikt
o Dom te groot gew: psy vd intelligentie & PH psy
o Hier soms gebruikt als overkoepelende term vr PID
2.2.2. METEN & BESCHRIJVEN V INDIV VERSCH
Onderzoeksvragen: (1) meten & beschrijven v indiv versch & verbanden tss versch; (2) verklaringen vr
deze versch proximale & distale
3
, WIE WANNEER WAT
Oude China 2200 v.C. 3jaarlijkse afname v ambtenaren, bv vr al dan nt toekennen v promotie
(muziek, booschieten,…) om te kunnen werken vr d keizer juiste mens op
juiste positie
- Tot id moderne tijd
- Na bezoek diplomaten & missionarissen uit Engeland (19 e E):
competitieve ambtenarenexamens i Engeland
Pythagoras 6e E v.C. Centrale fig v broedersch dat zich toelegde op theologie, filosofie &
wetensch
- Broederschap had allerlei regels, taboes & geloften v
geheimhouding zeer selectief (geheim clubje)
- Ontw toelatingstest obv fysionomie:
o Innelijke PH eigensch w afgeleid uit uitwendige,
observeerbare OH kenm (bv gelaatsuitdrukking, lich
houding) uiterlijke kenm zeggen iets over innerlijke
Plato 427-347 Beschrijft ideale Staat als plaats waar indiv die taken teogewezen krijgen
v.C. waarvr best geschikt
- Gn 2 pers exact gelijk geboren mensen versch qua natuurlijke
begaafdheden
- Stelt militaire geschiktheidstest op om soldaten v ideale Staat te
selecteren
aan Staat om mensen op juiste plaats te zetten
Theophrastu 327-287 Collectie v PH schetsen : ‘karakters’: PH typen, bv de veinzer, de vleier,…
s v.C. typologie v PH kenm: versch types mensen
= 1ste systematische studie v karakterversch
Navarro 1530-1589 Boek ‘Examen de ingenios para las ciencias’
- Grote indiv versch : intelligentie, specifieke vaardigh
o Oorzaken: lichaamssappen, klimaat, brein,…
- Versch beroepen vereisen versch vaardigh patronen
belang v goede prof diagnostiek dr d staat zodat jongeren verplicht w om
meest geschikte kennisdom te studeren
vrdeel vr Staat & indiv: gn tijd & moeite verspillen
= actueel: optimale org vd Staat: mensen zo snel & goed mogelijk op juiste
plek (~ingangsex geneeskunde & tandarts)
Galton 1822-1911 Sterke interesse indiv versch pionier i:
- Ontwerpen v meetinstrumenten om versch meten
o Fluitje om gehoorafstand te meten, handdynamometer om
grijpkracht meten,…
o Interesse i meten v ‘mentale kracht’ uiteenlopende
vaardigh hangen onderling samen
- Aanleggen databestanden
- Stat analyses: berekenen freq verdeling versch var, aanzet tot
correlaties
- Discussie over nature-nurture, eugenetica
Cattell 1860-1944 Doctoraatstudent Wundt over indiv versch
- 1ste prof id psy i VS grote rol I Amerikaanse wetensch
- Interesse i ‘mental tests’: metingen v indiv VH versch
- Vrkeur aan elementaire sensori-motorische taken bv afstand tss 2
tactiele sensaties
Binet 1857-1911 Indiv versch i hogere processen = sterker dan i elementaire sensori-
4
