Basisprincipes dringende medische hulpverlening (3SP)
INLEIDING
OORZAKEN WEEFSELSCHADE
1. Rechtstreekse cellulaire schade: - Crush letsel, fracturen, NBC-incidenten (nucleair biologisch of chemisch)
- intracellulaire componenten induceren andere processen
- snelle tussenkomst verbetert outcome
2. cumulatieve zuurstofschuld (tijdsafhankelijk): balans vraag/aanbod, anaeroob metabolisme (hersenen en ???)
3. Inflammatoire en immuun respons (aantal dagen)
4. endocriene respons
ZUURSTOFTRANSPORT IN HET LICHAAM
ZUURSTOFVOORRAAD
o zuurstof in atmosfeer: 21%, afhankelijk van hoogte(>6000m)/snelheid stijging(>500m/dag)/andere gassen (wet van Dalton*)
[*optelsom van partiële drukken is een constante]
bv. methaangas (mijnen, regenwaterput met bladeren), gerstsilo -> gruis dat overblijft kan ‘ontploffen’, oplossing: stikstof -> dodelijk!
o zuurstof in alveolen: 100 mmHg (door toevoeging CO2 en H2O)
vrije luchtweg: bv. snurken (moeilijkheid bij inademen want tong valt achterover), gebeurt bij elke patiënt die buiten bewustzijn is
-> vrijmaken: ‘fingersweep’, vreemd voorwerp weg en tong naar voren brengen (hoofd zo ver mogelijk naar achter = hyperstrekking)
niet doen bij kans op wervel letsel!! <----------------------------------|
alternatieven: kaak ontwrichten, onderkaak omhoog, naald door tong
diffusie: - verdikking wand -> acuut longoedeem (water in membraan)
- doorbloeding -> bv. longembool (geen doorbloeding wel ventillatie)
o zuurstof in bloed: opgelost in plasma, gebonden aan hemoglobine -> zie GRAFIEK
hoge hematocriet: bv. EPO/mences -> gevaar: viskeus bloed, stolsels
afwijkingen: Sikkelcelanemie, CO (uitlaat, roken), nitraten/nitrieten (GM, vleeskleur), sulfaten/sulfieten (rode wijn, chinees eten)
TRANSPORT
hartdebiet = frequentie X SV: 6L/min. in rust -> slagvolume verhogen: IV vocht toedienen, adrenaline (ESV↓)
-> frequentie: 60-180/min.
diffusie naar cel: doorbloeding (zuurstof verbruikt in mitochondriën -> oxidatieve fosforylatie, geblokkeerd door CO of CN)
antidotum: CO -> zuurstof, cyanide -> isolatie in nieuwe huizen verbranding kunststoffen <-|
EERSTE TEAM TER PLAATSE! (= kapstok van de cursus)
1. Omgevingsanalyse (‘Read the scenery’)
o Is het veilig? (eerst voor hulpverlener, dan slachtoffer) -> soms zo banaal als deurbel/GSM gebruiken in de buurt van gas
o Welke info brengt mij dit? -> bv. frontale vs. zijdelingse botsing, acute exacerbatie van gekende chronische aandoening
o Is bijkomende hulp nodig? (medisch, brandweer, politie)
2. Benadering slachtoffer
o Eerste benadering (vitale parameters) = is er levensgevaar? --> kansrekenen!
-> ruw: Is er bewustzijn, ademhaling en circulatie? => Nee: schijndood, reanimatie starten
-> fijn: Hoe is het bewustzijn? (aanspreken/schudden/pijnprikkel) => Glasgow coma scale*
de ademhaling (luisteren/kijken/voelen) en circulatie? (carotis pols) => frequentie, regelmaat en arbeid!**
o Tweede benadering = wat is het probleem?
*Glasgow coma scale: op 15 punten, EVM
-> eyes/ogen (open/open bij aanspreken/open bij knijpen/dicht)(4pt)
-> verbaal (volzinnen/onverstaandbare zinnen/enkel woorden/enkel klank/geen klank)(5pt)
-> motorisch (reactie op pijnprikkel, bv. knijpen in binnenkant bovenarm -> pijnlijk en complexe reactie)
(perfect/onafgewerkte handeling/beginnende handeling/alleen flexiebeweging/verstijving + palmen naar buiten/geen reactie)(6pt)
**ademhalingsfrequentie: man 12/min. en vrouw 16/min.
regelmaat: bv. chain Stokes ademhaling, niet regelmatig is abnormaal
arbeid: inspanning door middenrif samentrekken -> inhoud borstkas groter -> ribben kantelen -> lucht zuigt naar binnen
uitademen door elasticiteit van longen, geen inspanning
--> sneller ademen (slagvolume, snel opgebruikt)
dieper ademen (hulpademhalingsspieren -> in hals en schoudergordel sluiten)
buikspieren (opspannen bij uitademen) -> patiënt is er zeer erg aan toe!!
bij circulatie: regelmaat bekijken naargelang de situatie, arbeid = flow (niet bloeddruk) -> vergelijkbaar met tuinslang
OPROEP 112: Wie bent u (scholing)? Waar bevindt u zich? Hoeveel slachtoffers? Wat is de ernst (vitale parameters)? Welke hulp?
-> één centrale per provincie (hoofdstad!), andere noodnummers komen hier ook binnen (1722: niet-dringen en 1733: huisarts)
MIDDELEN 112 BELGIË: ambulance < PIT (paramedic intervention team: + verpleegkundige) < MUG (mobiele urgentie groep: + arts)
nog niet over in het land, druk op ambulancen verlagen (= ZH-functie) <-| |-> ZH-functie, 81 in BE
1
, H1: MEDISCHE URGENTIES
1) STOORNISSEN BEWUSTZIJN
- zuurstoftekort/HYPOXIE: bij CO-intoxicatie
- HYPOGLYCEMIE: a) bij diabetespatiënt (weinig eten + insuline spuit, ∆therapie)
b) gestegen verbruik + beperkte opslag (glycogeen) (bv. alcoholieker/anorexia patiënt die pneumonie/covid/… krijgen)
symptomen: suikertekort + veranderd bewustzijn -> compensatie symptomen: adrenerge stimulus
behandeling: suiker toedienen (frisdrank (= snel resorbeerbaar) (+ boterham)) + EHBO handeling gedaald bewustzijn
- SYNCOPE (flauwvallen, TLOC):
definitie: cerebrale hypoperfusie -> ontstaat plots, duurt kort en spontane complete recuperatie
vormen: RELFEX/VAGALE-: overstimulatie parasympatisch zenuwstelsel (rest/digest) -> pols zakt fel, hartdebiet ook
ORTHOSTATISME-: bij plots rechtkomen (leeftijd, zon + alcohol, supra-therapeutische spiegel bij β-blokkers)
CARDIALE-: aortastenose, ritmestoornissen, bradycardie… (geen voorafgaande symptomen)
symptomen: hartdebiet↓ => hypoperfusie GIS (nausea, braken), huid (bleek, klam, koud) en schedelinhoud (oorsuizen, visus)
en tonisch-clonische bewegingen (<-> epilepsie!)
behandeling: inspelen op pathofysiologie (hartdebiet doen stijgen) + EHBO handeling gedaald bewustzijn
|
-> externe stimulus (koude in hals en binnenkant polsen) => frequentie↑
benen omhoog houden + diep ademen (meer bloed naar hart) => SV↑
--> NIET bij ouderen in geval van cardiale oorzaak
- EPILEPSIE: tonisch (strekken) – clonische (ontspannen) aanval (puur clonische patiënten in ziekenhuis met bescherming aan)
voorkomen: 5-7% ooit aanval zonder ziekte
symptomen: hoge pols en ademhalingsfrequentie, tongbeet en soms urineverlies
behandeling: veiligheid (proberen opvangen) + EHBO gedaald bewustzijn + extra hulp? NIETS tussen tanden steken!!!
- TIA en CVA*: oorzaken: cocaïne, amfetamine -> bloedvaten in vasospasmen
(*ischemisch/bloederig) atherosclerose -> activatie stolling
(TIA = voorbode CVA) ouderen met VKF -> klontervorming in VK -> kan afschieten
symptomen: afhankelijk van localisatie, vaak t.h.v. motorische cortex (eenzijdige verlamming aan omgekeerde zijde)
(armen/benen vallen, krachtsvermindering (armen omhoog houden), afhangende mondhoek, afasie, halfzijdige
blindheid, slikproblemen, grote afhankelijkheid, neglect -> alles negeren aan zijde van uitgevallen hemisfeer)
behandeling: veiligheid (zo snel mogelijk naar ziekenhuis) + EHBO gedaald bewustzijn + extra hulp?
|
-> thrombolyticum (bv. TPA) tot max. 4,5h na symptomen
thrombectomie (klonter wegnemen)
differentieel diagnose: migraine accompagné (met/zonder hoofdpijn) -> verlamming in één lidmaat/gezichtsveld
2) STOORNISSEN ADEMHALING
A) Piepende ademhaling -> bij inademen (iets in de weg in bovenste luchtweg, infectie, tumor)
of bij uitademen (allergische reactie, astma, COPM)
B) Puur ventilatoir (CO2 uit) falen: - mechanicaprobleem ademhalingspomp (obstructie, compliantie probleem, ∆integriteit)
- CZS (morfine, trauma, ziekte)
- spierfalen (botulisme, myasthenia, organofosfaat)
Puur respiratoir (O2 in) falen: zelden
vicieuze cirkel: -> herkenning: sneller ademen, dieper ademen, meer arbeid nodig
-> ingrijpen op: o agressie (moeilijk te beïnvloeden)
o temperatuur (paracetamol)
o ademhaling ondersteunen (verlamming, intubering…)
3) STOORNISSEN CIRCULATIE
- ANGOR – AMI: oorzaken: cocaïne, atheromatose of stolsel in coronair geschoten
symptomen: (onderscheid maken onmogelijk) drukkende pijn op borst + uitstraling links/buik/tanden/…,
symptomen hypoperfusie, zweten (compensatie Adr.) en stoelgangsnood
essentiële vragen: 1) ademhalingsgebonden: Verandert de pijn bij diep in- en uitademen? = bv. fractuur/ontsteking
2) houdingsgebonden: Verandert de pijn bij liggen/rechtkomen? = bv. na-effect van griep
3) inspanningsgebonden pijn: Verandert de pijn bij inspanning? = angor-aanval
vitale parameters: ademhalingsfrequentie↑, slechte circulatie: HD↓ + Adr. vrij (onderscheid angor/AMI)
diagnose: AMI -> EKG (STEMI/non-STEMI), troponines bepalen (hartspierafbraak)
behandeling: inspanning beperken, medicatie (aspirine, nitraten…), snel diagnose stellen (CAT-lab)
coating stukbijten <-| |-> vasodilatatie (hoofdpijn), indien zeker niet R-ventrikel
=> BD bepalen, nitraten enkel indien goed voelbare pols
opmerking: komen meestal ’s ochtends voor (o.w.v. hoge cortisol spiegel)
- RITMESTOORNISSEN: Als hart te traag klopt daalt HD, als hart te snel klopt daalt SV. -> hypoperfusie klachten (bv. syncope)
2
