Psychodynamisch perspectief
De mens is geen relationeel wezen, hij is, minder dan hij
Mensbeeld zelf denkt, geen baas over zichzelf en hij geeft, minder dan
hij denkt, zelf richting aan het leven.
Menselijk gedrag wordt in belangrijke mate bepaald
Door wat wordt menselijk door krachten waar hij zelf geen vat op heeft:
gedrag bepaald?
- Aangeboren factoren
- Omgevingsfactoren
Menselijk gedrag hier -en- nu is volgens het
psychodynamisch perspectief een functie van het
verleden en dan vooral van de ervaringen die mensen
Betekenis verlening van in hun kindertijd hebben opgedaan. Ontsnappen aan
menselijk gedrag ons verleden is moeilijk. Zeker wanneer men zich van
deze ervaringen onbewust is (voor de leeftijd van 3
jaar heeft men geen eigen herinneringen), terwijl ze
wel traumatisch kunnen geweest zijn.
Als we het gedrag van mensen willen begrijpen, moeten we
ons bezighouden met de onbewuste mentale processen.
Conflict model Het onbewuste bestaat uit wensen die niet geaccepteerd
werden en onderdrukt werden. Het waarneembare gedrag
wordt dus bepaald door zowel de onbewuste wensen als
het verbod er op. Al ons gedrag is op te vatten als het
resultaat van een conflict tussen wens en een verbod
- We bepalen ons gedrag niet of veel minder
dan we zelf willen/hopen/denken (het
wordt meer dan ons lief is mee bepaald
twee belangrijke door onbewuste krachten waar we geen
consequenties bij het greep op hebben).
conflict model
- Al ons gedrag heeft betekenis, waarbij de
uitingsvorm wordt bepaald door twee
invloeden:
de wens en het verbod.
Leg uit: Normaal en er is geen onderscheid tussen ‘ziek’ en ‘gezond’. Het
gestoord gedrag zijn niet ontstaan van beide soorten gedrag is met dezelfde
wezenlijk verschillend principes te verklaren. Elk individu heeft zowel
gestoorde als gezonde aspecten in zijn gedrag (cfr.
hulpverleners en cliënten zijn geen twee
verschillende soorten van mensen; ze gaan met
dezelfde lastige thema’s op een andere manier om,
waaraan de ene een bevredigender gevoel aan
, overhoudt dan de andere).
- Het bewuste,
3 concepten van - Het onbewuste,
bewustheid volgens Freud - Het voorbewuste
datgene wat iemand van zichzelf kent en op basis daarvan
Het bewuste ‘bewust kan kiezen’. Het is dus m.a.w. het deel waar je
bewust van bent. Dit kunnen ook gevoelens en gedachten
zijn.
- Het onbewuste bestaat uit nooit bewust
geworden driften of ruimer: ervaringen (voor
de leeftijd van drie jaar) als uit onderdrukte
(verdrongen) inhouden. Oftewel: wat nooit
bewust is geweest; ‘schrijven met citroen’:
wat er is, toont zicht niet (het is dat dat zich in
u inprent, maar niet zichtbaar is).
o Geen: eigen herinneringen (gedachten
dus).
o WEL: ‘the body keeps the score’
(lichaam), emotionele deregulatie
(emotie).
- Wat vanuit het bewuste is
Het onbewuste onderdrukt/verdrongen; ‘bal onder water’.
Wat is ‘verdrongen’, toont zich:
o ‘Vergeten’ (niet willen weten)
o Blinde vlek (Johari-venster): wat
anderen opmerken, hier kunnen
anderen u attent op maken
o Verborgen gebied (Johari-venster, Is
zowel voor jezelf als de ander niet
zichtbaar
o Pathologie
- Luister naar je lichaam.
- Ken je emotionele triggers (cliënten kennen
jouw triggers soms beter dan jij ze zelf kent).
- Ken jezelf via de blik van de ander.
Hou goed voor ogen dat het onbewuste geen ‘plek’ is
, maar een ‘modus’: een ‘niet (meer) van’willen-weten’.
Het is de uitkomst van een mentaal proces waar men
zich, zoals gezegd, vaak niet bewust van is.
-
een ‘overgangsmodus’ tussen het bewuste en het
onbewuste: zich deels bewust zijn van drijfveren, gedrag,
Het voortbewuste kennis, emoties en verlangens die op dat moment niet
onder de aandacht zijn maar die we wel, zij het met enige
moeite, kunnen oproepen.
Levensdrift = gedachten, motieven en handelingen die
constructief zijn (Eros).
Levens- en doodsdrift Doodsdrift = gedachte, motieven en handelingen die
destructief zijn (Thanatos).
Freud vat de persoonlijkheid op als een driedelig constructie
dat wordt gevormd vanaf de geboorte tot de volwassenheid
Persoonlijkheidstheorie maar met grote nadruk op de vroege kindertijd.
volgens Freud - Es
- Ich
- Uber ich
In de theorieën van Sigmund Freud is het Es, ook het Id
genoemd, het oudste deel van de persoonlijkheid. Es is het
reservoir met basisdriften die streven naar de onmiddellijke
bevrediging. De pasgeborene heeft alleen nog maar een Es.
Zij beschikken over een aantal mogelijkheden zoals de
Es reflexen om zo te kunnen overleven. De baby’s hebben
bijvoorbeeld een zuigreflex. Met deze zuigreflex kunnen ze
hun biologische behoeften invullen: eten. Ze willen iets op
dat moment en dat moet ook op dat moment gebeuren.
Het gaat blindelings te werk volgens het principe: Ik wil wat
ik wil wanneer ik het wil. Dit gebeurt onbewust, omdat
baby’s dit niet kunnen controleren. Met andere woorden,
Es-gedrag wordt geleid door het lustprincipe.
Als tweede hebben we het Ich, ook het ego genoemd. Dit is
het regulerend deel van de persoonlijkheid. Het Ich kan zich
gauw na de geboorte ontwikkelen. Het staat via perceptie in
contact met de buitenwereld. Het herinnert, evalueert,
Ich plant, en reageert en handelt in de omringende fysieke en
sociale wereld. Bij Es beleefde het kind zichzelf en zijn
omgeving als één geheel. Maar bij de Ich ontdekt het kind
dat er ook nog iets moet zijn buiten hem. Met andere
woorden het Ich vertegenwoordigt het realiteitsprincipe.
Het Ich is realistisch, redeneert en controleert de driften
, door hun bevrediging uit te stellen, af te remmen of te
oriënteren naar aanvaardbare doelstellingen. Dus met
andere woorden, het Ich wordt uitvoerder en lost de
problemen op voor het Es. Het helpt het Es in het bereiken
van zijn doelen.
Het Über-ich, ook het superego genoemd, functioneert in
de theorieën van Freud als een censurerende kracht ten
opzichte van het Es. Het kind probeert de spanning tussen
het Es (de lustgevoelens die voortdurend streven naar
bevrediging) en de oplossing die het Ich voorstelt, op te
heffen. De ouderlijke attitudes en gedragsregels worden
overgenomen. Al deze aangeleerde normen en waarden
maken deel uit van een nieuwe structuur van de
persoonlijkheid: het Über-ich. Het über-ich bevat idealen en
maakt een onderscheid tussen “goed” en “fout”. Door het
über-ich weet het kind wat goed en kwaad is. Het kind
neemt de verboden uit de buitenwereld en tegelijk ook de
gevoelens en handelingen van de buitenwereld over. Dit
onderdeel van onze persoonlijkheid noemt Ich-ideaal. Deze
Uber-ich twee termen werden door elkaar gebruikt door Sigmund
Freud. Het Über-ich geeft dus de moraal weer en de idealen
die het kind wilt bereiken. Het über-ich is ook
verantwoordelijk voor de gevoelenszoals schaamte en
schuld.
Een afweermechanisme is strikt genomen een onbewuste
strategie (denken, voelen, handelen) dat het IK inzet om
voor zichzelf, en in relatie met anderen, driftmatige
verlangens (uit het Onbewuste), vervelende verboden en
Afweermechanisme geboden (uit het UBER-ICH) en pijnlijke ervaringen (uit de
dagelijkse realiteit) uit het bewustzijn weg te houden of om,
als dat niet lukt, ze hanteerbaar te maken.
