1
JURIDISCHE EN GEDRAGSWETENSCHAPPELIJKE
ASPECTEN VAN POLITIE – ACADEMIEJAAR 2021-2022
Prof.dr. Dirk Van Daele
INLEIDING: DE POLITIEFUNCTIE, HET POLITIEBESTEL EN HET
POLITIERECHT
Wetteksten:
- WPA = wet op het politie-ambt = wet die bevoegdheden van politie regelt.
- WPG = wet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op 2 niveaus.
1. Politiefunctie:
= de manier waarop de politie in onze maatschappij geacht wordt te functioneren.
(waarom hebben wij politie? Zou er een samenleving kunnen zijn zonder politie? )
De politiefunctie kan op 2 manieren worden gedefinieerd:
1) Juridische definitie: ART 1 WPA
Het gaat over instellingen (de politie zelf en de politieoverheden) in een democratische staat,
waarbinnen de politie een bijzonder doel voor ogen heeft met het oog op de bescherming van de
maatschappelijke orde EN met het oog op het mogelijk maken van de fundamentele rechten
(grondrechten).
à De politie moet er proberen voor zorgen dat de maatschappelijke orde niet verstoord wordt en
moet zo snel mogelijk optreden om de orde te herstellen indien de orde toch verstoord wordt. ART
123 WGP + ART 1 WPA
We hebben politie-overheden:
- Bestuurlijke overheden = burgemeester, minister binnenlandse zaken,..
- Gerechtelijke overheden = procureur, onderzoeksrechter, minister van justitie,…
VB: Indien er manifestaties komen tegen de coronaregels, moet men deze laten doorgaan met oog
op fundamentele rechten, maar moet men deze vreedzaam proberen laten verlopen, indien deze uit
de handlopen ook ingrijpen.
2) Operationele / gedragswetenschappelijke definitie: RORON:
- Raadgeving = politie heeft raadgevende functie (vb. burgers informeren over Fishing)
- Ontradend = ontradende functie van de politie, men moet proberen mogelijke verstoorders
van de orde te ‘ontraden’. (vb. cameratoezicht op straten om criminaliteit te voorkomen)
- Regulerend = regulerende functie, de politie zit al met een probleem, er is een
onveiligheidssituatie, men wil terug controle krijgen. (vb. jongeren die vechten, plaatsen
camera’s en politioneel toezicht)
- Onderzoeken = onderzoekende functie, men moet misdrijven onderzoeken.
- Nazorg = politie staat in voor nazorg aan slachtoffers, of toch kunnen doorverwijzen.
(VB combinatie: manifestatie corona -> sluit uw winkels, let op voor auto’s is raadgevend. Praat met
hoofdopdrachtgever van manifestatie is ontraden. Wanneer het uit de hand loopt reguleren.)
De politie heeft in vredestijd het geweldsmonopolie = bijzondere functie van de politie. ART 37WPA
à Alleen de politie heeft de bevoegdheid om in gewone tijden geweld te gebruiken, het leger is hier
dan bijvoorbeeld niet voor bevoegd. Dit verloopt wel altijd onder gezag van de overheid, anders
leven we in een politiestaat.
, 2
Binnen deze geweldsmonopolie zijn er 3 opdrachten:
1) Bestuurlijke opdrachten:
Openbare orde handhaven, ordeverstoring proberen tegen te gaan. ART 14WPA
2) Gerechtelijke opdrachten:
Bezighouden met strafbare feiten (misdrijven), het gaat over opsporen en onderzoeken van
misdrijven. ART 15WPA
3) Sterke arm verlenen:
Indien er geweld nodig is in een bepaalde situatie zal de politie ter plaatse moeten komen, want
alleen zij hebben geweldsmonopolie.
2. Politiebestel:
Wie oefent de politie uit? Over wie hebben we het dan? = politieapparaten en politieoverheden,
maar wie zijn dit?
VOOR 1998:
1) Reguliere politiediensten:
a. Gemeentepolitie
b. Rijkswacht
c. Gerechtelijke politie
2) Bijzondere politiediensten:
a. Spoorwegpolitie
b. Zeevaartpolitie
c. Luchtvaartpolitie
NA 1998:
1) Lokale politie
2) Federale politie
Inspectiediensten:
Na WOII werd België een ‘sociale verzorgingsstaat’, de overheid ging meer regelgevend optreden.
MAAR dat wilde zeggen dat ze binnen hun regelgeving ook straffen mochten koppelen aan het niet
naleven van deze regels, de politie vond dit niet oke.
Er ontstonden 2 problemen:
- De uitbreiding van het strafrecht leidt ertoe dat regels erg technisch zijn, van een gewone
politieambtenaar kan je niet verwachten dat ze deze allemaal kennen.
- Als je je strafrecht wil verbeteren en we moeten alle misdrijven als politie opvolgen, dan
hebben wij daar nu niet de capaciteiten voor.
= > OPLOSSING: de overheid richt inspectiediensten op = gespecialiseerde diensten die de macht
krijgen om inspectie te houden op bepaalde zaken.
