LES 1 : ALGEMEN KENNISMAKING
Wat bestudeert criminologie?
- Oorzaken criminaliteit
- Manifestaties van criminaliteit
- Gevolgen voor de maatschappij (Vb. Schade)
- Kenmerken van daders (psychologie)
- Oplossingen : beleid, controle, preventie
- Maatschappelijke opinie over criminaliteit en gerelateerde fenomenen
Wat doen criminologen?
- Criminelen opsluiten
- Criminaliteit onderzoeken
- Meewerken aan een beleid
Wat is de criminologie?
Criminologie heeft geen duidelijk materieel en formeel voorwerp.
Criminologie is intrinsiek (=innerlijke motivatie) multi- (= meerdere groepen zijn erbij betrokken) en
intradisciplinair (=het betreft meerdere vakgebieden)
Voor Garland zijn er 2 kenmerken van de criminologie. (Garland was een Britse criminoloog)
1) Empirisch gegronde en wetenschappelijke aanpak -> het strafrecht en het morele discours.
(objectieve informtie, die rust op waarnemingen en onderzoek)
2) Focus op criminaliteit -> het is kleiner dan sociologie van deviantie(afwijken van het
‘normale’ gedrag) en controle; de criminaliteit is grotendeels gedefinieerd door de overheid.
Volgens hem zijn er ook 2 grote projecten binnen de criminologie:
1) Lombrosiaanse project -> dit bestaat uit fundamenteel onderzoek en is gericht op de
zoektocht naar de oorzaken van criminaliteit. Dit project wil de kennis vergroten.
2) Gouvernmentele project -> dit is praktijkgericht en beoogt om het strafrechterlijke beleid
efficiënter te maken.
Een definitie voor het begrip ‘criminologie’:
1e defenitie = criminologie is ‘the study of process of law-aking, law-breaking and law-enforcing.’
MAAR deze definitie is niet allesomvattend en is te breed. In deze definitie is er geen rekening
gehouden met de sociale factoren van criminaliteit. Deze is te breed, het gaat niet specifiek over de
criminologie, maar het gaat over het breken van de wetten.
2e definitie (eigen definitie) = criminologie is de studie van activiteiten die als schadelijk of moreel
verkeerd worden beschouwd + de criminalisering hiervan + de coontrole en preventie ervan + de
andere sociale reacties op deze activteiten.
Het einddoel is het beperken van de schade die is aangericht bij de samenleving.
3 hoofdthema’s binnen de criminologie:
1) Onderzoek naar criminaliteit, daders, onveiligheid en hiervan de oorzaken en hun gevolgen
2) Onderzoek naar de processen van benoemingen van de criminaliteit -> wanneer is iets nu
echt crimineel?
3) Onderzoek naar het strafrechtssysteem, de officiële en maatschapelijke reacties op
criminaliteit
1
,Afhankelijk van de onderzoeksvragen die worden gesteld variëren de:
- Onderzoeksmethoden:
1) Kwantitatief
2) Kwalitatief
- de uitgangspunten:
1) relatieve ontologische uitgangspunten
2) epistemologische uitgangspunten
- de aanpak:
1) beschrijvend
2) verklarend
3) evaluerend/toetsend
4) adviserend/voorschrijvend
LES 2 : INLEIDING IN DE CRIMINOLOGIE
Wat is criminaliteit?
Criminaliteit is iets wat in wezen is betwist -> waarom? Er is geen twijfel over dat criminaliteit een
normatief (= gaat over goed en kwaad) concept is en hiernaast ook complex.
Met criminaliteit wil men gedragingen aanduiden die fout zijn, die beschouwd worden als moreel
verkeerd.
Strafrechtelijke definities van criminaliteit stellen samen een anker, maar dit is enkel om een
mechanische wijze. MAAR criminaliteit is zer complex, er zijn verschillende discours/perspectieven
over criminaliteit.
BASISDEF: criminaliteit is de daad of de nalatigheid die wordt beschouwd als een misdrijf dat wordt
bestraft via het strafrecht.
MAAR het is een definitie die niets zegt over de inhoud van criminaliteit; we kunnen ons beter de
vraag stellen of dat strafrechtelijke definities wel voldoende zijn? Of dat we deze definitie wel mogen
gebruiken als vertrekpunt?
de definities kunnen goed of slecht zijn maar dit is afhankelijk van het doel van een bepaald
onderzoek; we moeten ons bewust zijn van de beperkingen die deze definities met zich meebrengen.
Op deze manier kunnen we ons dus vaak de vraag stellen of iets crimineel is of niet:
De grens tussen wat echt crimineel is en wat eerder een kleine fout is is zeer klein, een goed
voorbeeld hiervan zijn gasboetes. -> gasboetes zijn ingevoerd om kleinere feiten die overlast bieden
aan te pakken zonder dat er een volledig proces moet worden opgestart.
(Vb. abortus -> tot jaren 60’ was dit illegaal en dus een crimineel feit; tegenwoordig is dit legaal en
kan men dit doen wanneer men wil)
(Vb. cannabis gebruik -> in belgie is dit nog illegaan -> maar in andere landen zoals nederland zijn er
winkels op straat, waar men dit zo verkoopt.)
(Vb. mensen die revolutie op gang brachten -> Socrates, MLK, Jezus, Mandela -> allen werden ze
opgesloten en/of vermoord. MAAR langs de andere kant hebben zij wel gezorgd voor een
maatschappelijke vooruitgang.
zo zien we dat ongehoorzaamheid later positief kan worden aanzien. Voorbeel de geschiedenis
van België; zonder revolutie had België niet bestaan.)
2
,Wat zijn nu de beperkingen van de strafrechtelijke definities van criminaliteit?
- Onduidelijk -> men weet op voorhand niet of het over een misdrijf gaat of over een
onrechtmatige daad. Hierbij weten we dan ook niet of het gaat over strafrechtelijke of
burgerrechtelijke sancties.
- Dynamisch -> strafrechtelijke sanciets kunnen aangepast worden; kijk voorbeeld van abortus;
vroeger was het illegaal, nu niet meer.
- Relativisme; verschil tussen landen -> de strafrechtelijke sancties kunnen verchillend zijn over
een aantal landen; zo zie je dat Cannabis in Nederland is gerelativeerd en niet strafbaar is.
- Deze definities negeren schadelijke activiteiten van machtigere personen of bedrijven. Op
sommige vlakken kunnen machtige mensen de wet naar hun hand draaien. (Vb.
staatscriminaliteit of bedrijfscriminaliteit)
- Deze definities bestraffen soms bepaalde gedragingen die voordelig zijn voor de sociale
vooruitgang van een land.
Andere problemen bij deze strafrechtelijke definities:
- Burgers of experten weten soms niet precies wat een crimineel feit is. -> er worden constant
feiten toegevoegd, waardoor een groot aantal van mensen niet meer weet wat nu precies
crimineel is.
- Er is een verschil tussen formele en daadwerkelijke criminalisering (formeel = wat in de
boeken staat) (daadwerkelijke = vervolging van criminaliteit)
- Er is een onmogelijkheid om het strafrecht op inhoudelijke wijze te definiëren
Volgens Ashworth is het strafrecht ‘een verloren zaak vanuit principieel oogpunt’ ->
hebben de beleidsmakers zoveel nieuwe misdrijven gecreerd, maar aan de hand van
verschillende principes, zonder duidelijke criteria en concistentie.
Het Europees Hof van de Rechten van de mens gebruikt enkel formele en procedurele
bepalingen om het strafrecht van het burgerlijk recht te onderscheiden. -> ook zij
hebben moeten herkennen dat er geen objectieve theorie is over criminaliteit en daarom
heeft het hoofd van EH beslist dat ze alleen procedurele bepalingen gebruiken om
strafrecht van burgerlijk recht te onderscheiden.
- Veel rechtbanken geven geen aandacht aan bepaalde misdrijven; niet gecriminaliseerd
Volgens Stuntz (een belangrijk juridisch persoon) omvat het strafrecht 2 verschillende onderdelen:
1) Het eerste onderdeel heeft betrekking op een beperkt aantal kernmisdrijven (moord,
diefstal, slagen en verwondingen, verkrachtingen)
2) Het tweede onderdeel heeft betrekking op al het overige dat in het strafrecht wordt
opgenomen.
de meeste focus ligt op deel 1, maar deel 2 heeft betrekking op alle andere misdrijven die vele
groter zijn, maar waar bijna geen focus op ligt.
Constructivisme: van problematisering van Legalisme tot nihilisme
Vanaf de jaren 60’ problematiseren de constructivisten de strafrechtelijke definities.
- Criminaliteit is het gevolg van de interactie tussen de samenleving -> ‘daders’ ten opzichte
van burgers, media en vertegenwoordigers van het strafrechtssysteem.
- Criminaliteit bestaat uit sociale constructies -> de samenleving bepaalt wie de crimineel is.
- De constructivisten zijn in strijd met het strafwetboek
Idee van de constructivisten:
- Ze drijven de definities van criminaliteit tot het uiterste => “criminaliteit kent geen
ontologische (=de leer van het bestaan) realiteit”
- Criminaliteit = subjectief; het is enkel wat door de samenleving is bepaald als ‘crimineel’
zijnde.
3
, Constructivisme heeft een belangrijke rol gespeeld in de criminologie
Sommige constructivisten vervallen in het relativisme of het nihilisme -> er blijft dus niets meer van
de term ‘criminaliteit’ over. - > criminaliteit wordt maar een kwestie van definities, de definities van
de machthebbers in een bepaalde samenleving, aan de hand van deze definities kan men eigenlijk
geen echt onderzoek meer doen (nihilisme).
Als eerst moet er een concept criminaliteit bestaan en pas daarna kunnen er gedragingen
gecriminaliseerd worden. Om echt van criminaliteit te spreken moeten we een maatschappelijke
reactie hebben om over criminaliteit te spreken.
Definities:
- Constructivisme = het klassieke denken; elke mens heeft zijn eigen verantwoordelijkheid; een
absolute waarheid bestaat niet.
- Postmodernisme = een wereldbeschouwing die het bestaan van een absolute waarheid ter
discussie stelt.
- Relativisme = een bepaald concept is vaak afhankelijk van iets anders; een mens van een
bepaald ding. De waarheid van een uitspraak of theorie is niet absoluut, maar is afhankelijk
van de mens met zijn specifieke eigenschap
- Nihilisme = de leer die het bestaan van betekenis of waarden ontkent.
- Ontologie = de leer van het bestaan
MAAR zonder strafrecht is er geen criminaliteit. Men kan niet spreken over een crimineel feit als er
geen strafrecht is. als er niet op voorhand wordt bepaald wat moreel fout is, dan is er ook geen
crimineel feit.
Is er pas criminaliteit als er schade is? -> eigen definitie: ‘criminaliteit houdt zich vooral bezig met de
activiteiten die schadelijk zijn voor de samenleving; de feiten die gecriminaliseerd zijn.’
Er zijn criminologen die een eigen definitie hebben ontwikkeld.
Alternatieve definities van criminaliteit:
- Selin -> criminaliteit is het gevolg van conflicterende gedragsregels
er is een conflict ontstaan tussen de waarden en de normen van verschillende groepen.
- Schwendigers -> criminaliteit zijn de schendingen van de mensenrechten
mensen rechten hebben vaak te maken met imperialisme, racisme, seksisme en armoede ; voor
hen waren de gevolgen hiervan al een vorm van criminaliteit.
intussen heeft de internationale gemeenschap bepaald dat sommige misdrijven erkend zijn als
“crimes against humanity”
- Hirschi en Gottfedson -> criminaliteit zijn daden van geweld of fraude die worden
ondernomen uit eigen belang (= positivisme)
- andere wetenschappers gebruiken liever het woord ‘deviantie’ dan criminaliteit
(= sommige gedragingen zijn op zichzelf niet crimineel maar wel relevant voor criminologische
analyse voor mensen)
Het begrip ‘criminaliteit’ weg laten?
4