8. Wat betekent het dat alleen voorzienbare schade in aanmerking komt voor schadeherstel
in het contractuele aansprakelijkheidsrecht? Vind je de relevante wetsbepaling?
9. Wanneer kan je overgaan tot een eenzijdige of buitengerechtelijke vervanging van de
schuldenaar? M.a.w. wat zijn de voorwaarden om daartoe over te gaan?
10. Wat is een schadebeding?
VRAGEN
1. Wat zijn de sancties in geval van wanprestaties? Welke kan je zoal combineren, denk
je?
2. Wanneer is een eenzijdige ontbinding mogelijk en hoe stel je dat in werking?
3. Wat is het nut van een ontbindingsclausule naar huidig recht?
4. Wat zijn de toepassingsvoorwaarden van de enac?
5. Wanneer is een ingebrekestelling vereist?
6. Wanneer kan een schadebeding worden gematigd? En wanneer vernietigd?
7. Wanneer is een bevrijdingsbeding nietig naar gemeen recht? Zijn er andere regels
waarmee je soms rekening moet houden?
8. Wat is het verschil tussen een bevrijdingsbeding en een vrijwaringsbeding?
9. Is een bevrijdingsbeding voor een zware fout geldig?
10. Waar is het retentierecht wettelijk geregeld?
DEEL 5 : OVERMACHT EN IMPREVISIE
Deel 4 : sancties bij wanprestatie = toerekenbare niet-nakoming van contractuele verbintenis
Overmacht en imprevisie = niet-toerekenbare niet-nakoming van contractuele
verbintenis
Bv. contract om prijs te betalen, maar er gebeurt iets waardoor het moeilijk is om dat nog te
betalen
Bv. contract om huis te bouwen, maar door extreme vorst kan dat niet
Bv. afhankelijk van bepaalde grondstof, maar overheid wil die grondstof niet meer importeren
: jij kan je product niet meer maken en je verbintenis niet meer nakomen
Bv. organiseren van festival en klanten betalen, maar tenten zakken in en organisator stopt
het concert: verbintenis om concerten te leveren 3 dagen lang, maar dat gaat nu niet meer
Bv. corona en restaurants en cafés kunnen niet meer open : wat met je huurcontract
Bv. energiecrisis en inflatie door tekort aan grondstoffen waardoor prijzen stijgen : partij die
vaste prijs wil dat prijzen veranderen omdat omstandigheden niet meer dezelfde zijn
OVERMACHT
,Toepassingsvoorwaarden (1 en 2)
1. Ontoerekenbare
2. Onmogelijkheid van nakoming door wijziging van omstandigheden
- Tijdelijke overmacht (bv. tijdelijke vorst) : opschorting van de verbintenis
Schuldenaar wordt niet gesanctioneerd want excuus van ‘tijdelijke
overmacht’
- Definitieve overmacht : schuldenaar kan verbintenis nooit meer uitvoeren (bv.
overstroming gaat niet meer weg want klimaat herstelt niet)
o Schuldenaar bevrijd van verbintenis en dus geen sanctie wegens
wanprestatie want beroepen op overmacht
o Risicoleer : andere verbintenissen uit het contract
Bv. door overstroming zal de aannemer bevrijd zijn uit de verbintenis, maar
de opdrachtgever heeft de verbintenis tot betaling van de prijs aangegaan
en zal ook moeten worden bevrijd (soms niet, zie later)
= set van regels die bepaalt wat er gebeurt met de andere verbintenissen
als een van de verbintenissen tot een einde komt door overmacht en de
schuldenaar van een van de verbintenissen wordt bevrijd (zijn zij nog
gehouden tot de prestatie van de verbintenis of niet)
IMPREVISIE
= uitvoering is buitensporig bezwarend door gewijzigde omstandigheden (schuldenaar kan
nog uitvoeren, maar het is uitzonderlijk lastig om dit te doen)
Redenen waarom een verbintenis uitzonderlijk lastig is uit te voeren :
- Kost tot uitvoering is sterk , waardoor je er niets aan overhoudt of zelfs verlies
maakt (bv. loonkost is sterk verhoogd)
Bv. brug bouwen in metaal, maar sinds het sluiten van het contract is de staalprijs
met 80% verhoogd dus op wie moet dat risico dat liggen?
- Waarde van de tegenprestatie is sterk , waardoor je bijna niets meer in ruil krijgt
voor het presteren van je verbintenis
(bv. kopen van muziek cassetjes, maar plots is er geen markt meer voor)
Wat zijn de rechtsgevolgen?
- Heronderhandeling : mogelijk nieuwe overeenkomst
- Geen nieuwe overeenkomst : aan rechter vragen voor wijziging (rechter bepaalt
dan de inhoud van het nieuwe contract) of beëindiging?
Vereisten : art. 5.74 BW
Wijziging van omstandigheden na het sluiten van het contract
Bv. orkaan, crisis, aanslag, marktwijzigingen, inflatie, wet
(overheidsmaatregel waardoor je de verbintenis niet meer kan
uitvoeren) (fait du prince), (cyber)oorlog, epidemie…
1. OVERMACHT (= force majeure)
,= verbintenis kan niet meer worden uitgevoerd
Art. 5.226 : impact van overmacht op de verbintenis
Art. 5.80 en 5.99-102 : impact van overmacht op het contract en de andere
verbintenissen
Overmacht = het is niet rechtvaardig om de schuldenaar te dwingen tot de nakoming van een
verbintenis als de nakoming niet mogelijk is of om hem te sanctioneren als de nakoming niet
mogelijk is en dus is de niet-nakoming niet toerekenbaar (wel wanprestatie als de niet-
nakoming aan jou
- À l’impossible nul n’est tenu& Ad impossiblicia nemo tenetur
Geen overmacht : wanprestatie door niet-nakoming is wel aan jou te wijten
Bv. je moet optreden, maar hebt je lam gedronken waardoor je niet meer kan optreden :
geen overmacht en ook geen uitvoering in natura, maar wel mogelijks andere sancties
wegens wanprestaties zoals schadeherstel of schadevergoeding
Bewijslast : op de schuldenaar
Vereisten :
1. Wijziging na het sluiten van het contract waardoor de uitvoering onmogelijk is
uitvoering onmogelijk op het moment van het sluiten van het contract (bv.
verbinding tot onmogelijk voorwerp) : ongeldig contract met mogelijkse
nietigverklaring van het contract met restitutie en eventueel schadeherstel (geen
overmacht)
2. Verbintenis is onmogelijk na te komen
Onmogelijkheid : absoluut/ relatief / redelijk / moreel
Bv. morele onmogelijkheid : koppel koop woning om restaurant uit te baten,
maar na het sluiten van de compromis (onderhandse akte voor het sluiten van
de koop van het onroerend goed) was er de medische vaststelling van een arts
dat de dame een ongeneeslijke kanker heeft = wat heeft deze gewijzigde
omstandigheid als impact op het contract?
Het koppel wou niet meer verdergaan en riep dus ‘overmacht’ in, maar ‘dit is
niet onmogelijk, want het is gewoon een prijs betalen en dat kan’ en toch zegt
het Hof van Beroep : ‘je moet kijken naar de redelijke, morele onmogelijkheid en
in deze omstandigheden is het niet redelijk om te spreken van een mogelijkheid
van nakoming van de verbintenis
Generio non pereunt = overmacht niet mogelijk bij een verbintenis tot afgeven van een
soort zaak, want er zullen er altijd zijn van die soort
Dus geen onmogelijkheid van nakoming
Bv. verbintenis tot betaling van een geldsom
Bv. handelshuurders geconfronteerd met gedwongen sluiting ten tijde van de
coronalockdown: vraag van huurder voor schorsing van verbintenis tot betaling van
de huurgelden wegens tijdelijke overmacht = bij ons zijn deze zaken nog niet voor de
rechtbank gebracht
Geen overmacht, want nog steeds mogelijk om huurgelden te betalen en dus
geen onmogelijkheid om prijs te betalen
3. Niet-toerekenbaar (art. 5.226, §1)
, = wat niet in de risicosfeer van de schuldenaar ligt
Bv. dronken persoon die niet meer kan optreden is geen overmacht
- Schuldenaar is speelbal
Bv. Pukkelpop (schuldenaar) is speelbal van de orkaan
Bv. je moet iets leveren (schuldenaar), maar niet mogelijk door staking
= gebeurtenis ‘beyond his control’
- Factoren (in abstracto te beoordelen) waarmee je rekening kan houden om te
beoordelen of de gebeurtenis toerekenbaar is of niet : (vroeger waren dit
toepassingsvoorwaarden, maar nu kan iets voorzienbaar zijn en is er toch overmacht
nodig)
o Gebeurtenis voorzienbaar?
o Gebeurtenis vermijdbaar?
Bv. goed van een ander in bewaring en er is een diefstal van het goed,
waardoor het onmogelijk is om het terug te geven : toerekenbaar aan jou als je
geen redelijke maatregelen hebt genomen om het goed te beschermen tegen
diefstal
Bv. muurtje bouwen, maar er is extreme vorst waardoor het niet mogelijk is :
vorst is mogelijk voorzienbaar bij sluiten van verbintenis en dus geen
overmacht, maar als die zo uitzonderlijk is dan is die niet voorzienbaar en kan
men dus wel overmacht inroepen
- Niet als zodanig fout van hulppersoon
4. Geen voorafgaande ingebrekestelling
Art. 5.227-5.267
= als de schuldenaar al voor de gewijzigde omstandigheid in gebreke is gesteld dan
is er geen overmacht mogelijk, want hij had al veel eerder moeten nakomen
Gevolgen van overmacht
1. Tijdelijk (na de tijdelijke overmacht kan de verbintenis toch worden uitgevoerd)
- Opschorting (art. 5.99/5.226)
Zolang de uitvoering tijdelijk onmogelijk is
Bv. verbintenis om feest te organiseren, maar op die dag is er een lockdown
waardoor het feest juridisch niet mag worden georganiseerd : als het feest op
een andere dag kan worden uitgevoerd, dan is er sprake van tijdelijke
overmacht (maar vaak definitieve overmacht zoals huwelijksfeest)
- Ook wederkerige verbintenis opgeschort
Zolang uitvoering nog nuttig is
2. Definitief (einde van de verbintenis)
- Schuldenaar bevrijd (verbintenis dooft uit)
- Quid met de andere verbintenissen die voortvloeien uit het contract?
Risicoleer : wie draagt het risico van het tenietgaan van een verbintenis? (art. 5.100)
- Wet :
